Tosepan 2.7

2019-11-13  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Goiza komunikazioarekin hasi dugu, hango eta hemengo irratiko kideentzako grabazioak egiten. Hurrengo egunetan entzungo gaituzue han eta hemen. Momentuz, irratiratu den lehena Radio Euskadin egindakoa izan da (biba zu Maialen!).

Horren ostean sartu gara Tosepan taldeko zuzendaritzan. Hizkuntza irizpideen inguruko dokumentua aurkeztu dugu, baina, jopuntan geneukan zerbait zabalagoa: erakundetzea. Eta hainbat aurrerapauso egin ditugula iruditzen zait (zaigu). Metodologia eta pedagogia erabiltzen ditugu askotan geure lanetan, baina oraingo honetan beste zerbait gertatu delakoan gaude. Ereindakoa fruituak ematen hasi dela esango nuke, eta igarri da. Hizkuntza sustatzaileak, hizkuntzaren zaintzaileak, bizi-proiektuak, sentipentsatu, ekintzarako formazioa, bistaratzea, gatazkak irabazteko dira, talentua (hemen ere!), ekonomia sozial solidarioa eta eraldatzailea, … Horiek guztiak harilkatu dira zuzendariekin izandako eztabaida-solasaldietan. Tumatxa!

Arratsaldean ere bilera luuuuuuzea izan dugu. Hurrengo urteetako planaren nondik norakoak izan ditugu hizpide. Adituan ibilitako guztiek aurkeztu dituzte euren proiektuak eta loratze linguistikoaren adarrak harilkatu ditugu. 2006tik dabiltza modu batera edo bestera Tosepanekoak hizkuntza biziberritzean. Eta orain mugarri sendoa jartzeko aukera dagoela ematen du. Ea hala den, gu bultzatzen saiatuko gara, aholkuak ematen eta inplikatzen.

Amaitzeko, arratsaldeko ideia batzuk (apunteetatik tiraka): komunitatea da ezagutzaren iturri, router librea, planaz jabetu, lurraldearen defentsatik zer dugu ikasteko?, plangintzagileak gara gu, internet komunitarioa, ahozko tradizioa, berrabiarazi eta abar. Bihar gehiago.

Tosepan 2.6

2019-11-12  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Beste egun luze bat bizi izan dugu gaurkoan ere Cuetzalanen. Hasteko eta behin, aldaketa. Unibertsitateko irakasleekin nuen saioa bertan behera geratu da eta, horren ordez, Lizekin izan dut koordinazio batzarra. Eta, bitartean, Euskal Herriko komunikabideen hainbat eskaerei erantzuteko bideak aurkitu.

Unibertsitateko irakasleekin barik, hango ikasleen aurrean saio gogoangarria izan dut. 140 ikasle izan dira, dena beteta, eta interbentzio zeharo esanguratsuekin (nire interbentzioak baino esanguratsuagoak batez ere). Txalo zaparrada pare bat jaso dut (biba zuek, dedio!) eta, bereziki, hunkitu nau amaieran lau ikaslek beste guztien izenean eskerrak emateko egin duten erronda. Amaieran, gainera, beste lau ikaslek bideo elkarrizketa egin didate euskaraz eta gaztelaniaz, eta euren asanbleetan xuxurlarien teknika erabiltzeko aholkatu diet (a zer indarra ematen didate beti gazteek!).

Arratsaldean, berriz, Tosepaneko eskolako irakasleekin hausnarketa saioa egin dut. Hizkuntza aktibismoa, hizkuntza ekologia eta bakoitzaren erantzukizunaz berba egin dugu luze eta zabal. Baina ez hori bakarrik. Hurrengo egunetan berben lapurra jokoa egiteko proposatu eta onartu egin dute. Bihar hasiko dira jokoarekin eta, amaieran, irabazleak Euskal Herritik ekarritako oparitxoa jasoko du.

Koordinatzeko beharra ez da amaitu, ostera. Izan ere, ostegunean Eskoriatzako eskolako irakasle batzuk datoz eta hori koordinatzen ibili gara Gatxi, Liz, Leo eta laurok. Koordinatu, dinamizatu, formatu, xaxatu eta abar. Horixe da gure lana hemen, horiexek dira gure hemengo erronkak eta gure hemengo eginbeharrak. Eta fin ari gara horiek betetzen, txiri-txiri eta animoz beterik, nekatuta egon arren batzuetan. Aurten, gainera, iaz baino garestiagoak daude birrak, Gatxik bere kronikan oso ondo azaldu duen bezala.

Tosepan 2.5

2019-11-11  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Zapatuan egun librea eduki genuen, baina, hala ere, goizean goiz Tosepanek kudeatzen duen irratian elkarrizketa egin ziguten Gatxiri eta bioi. Eguna nawat eta tutunakuen kulturan murgiltzen eman genuen, euren lorratz arkeologikoak ikusten, euren lore eta landare eta arbolak ezagutzen lorategi botanikoan, eta Cuetzalango marabilla naturalak gozatzen (ur-jauziak eta abar).

Domeka, berriz, Tosepaneko aholkulari nagusiarekin hasi genuen, batzarrean. Harekin planaren nondik norakoak, Euskal Herrian egindako egonaldiak eta bestelakoak landu genituen Gatxik eta biok. Mamitsu eta indartsu joan da batzarra eta, gure ustez, egonaldi honen bilakaeran mugarria jarri du batzarrak (nahiz eta ikusi beharko).

Plan hauen ibilbidea marrazten jarraitu dugu horren ostean, Tosepantahtol-eko lagunekin (planaren inguruan eratu den talde motorrarekin, alegia). Erakundetzea landu dugu eta planaren ikuspegiaren nondiko norako batzuk marraztu. Era berean, hurrengo aste potoloaren hitzorduak eta zitak errepasatu ditugu.

Arratsaldean urrunetik jarraitu dugu apur bat hauteskundeen berri, gure herrietako datuak eta bestelakoak komentatu, hurrengo asteko lanak prestatzearekin bat. Gure egonaldiaren erdia pasatu da dagoeneko, eta galtzak bete lan dugu oraindik gure begi aurrean. Jarraitu beharko dugu kontzientziak lehertzen (“detonar conciencias” esan du hemengo batek) hurrengo astean ere.

Gaurko esaldia (Alvarok esana): “mundua amildu arren, ezin dugu esan ezinezkoa dela. Jarraitu behar dugu”.

Tosepan 2.4

2019-11-09  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Gosariak Tosepanen batzuetan interesgarriak ere izaten dira. Gaur Jairo Restrepo kolonbiarrarekin gosaldu dugu eta ikaragarri ikasi dugu Kolonbiako nekazaritzaz, lurrikarez eta abarrez. Horren ostean, Blancarekin nuen nik batzarra.

Blanca da Redeseko kidea (Redes por la Diversidad, Equidad y Sustentabilidad) eta Tosepaneko lagunak trebatzen ari da komunikazio kontuetan. Era berean, kooperatiba taldeko komunikazio estrategia osoa lantzen ari da. Batzarra geneukan biok apur bat komunikazioan zelan txertatu hizkuntza lantzeko. Baina hori baino, beste zerbait izan da. Autonomia, kosmobisioa, komunikazio esanguratsua, komunitatea, bizitza sustengatzeko beharra, ardurakidetasuna, maseualak, tamakepalis (auzolana), yeknemilis (biziera ona) eta abarrez jardun dugu, ordubeteko batzar antologikoan (grabatu dut elkarrizketa, lasai eta ganoraz entzuteko berriro ere).

Horren ostean, egurra. Iaz nirekin batera hitzaldia eman zuen Raquel Padilla hil egin dutela jakin izan dugu. Bortizkeria matxistaren beste kasu lazgarri bat, bete-betean jo gaituena hemen. Zutzako doa hau, Raquel! Agur eta ohore!

Eguerdi-arratsaldean erakundetzeari buruzko proposamena doitu, findu eta eraberritu genuen Liz, Gatxi eta hirurok, maistraki findu ere. Ea domekan zer esaten diguten.

Arratsalde-gauean afaldu genuen Cuetzalanen, eta Kolonbiako Caliri buruz, Brasil eta Lula, Euskal Herria eta Katalunia. Eta abar: feminismoa, hizkuntzen biziberritzea, sozialismoa eta ezkerra, Podemos eta abar.

Tosepan 2.3

2019-11-08  //  Tosepan  //  Iruzkin bat

Hirugarren eguna dagoeneko Cuetzalanen eta oraindik erritmo motelari egokitu ezinik. 12etan bilera batera deitu eta 13etan hastea, adibidez. Bestela, ba ondo, lanik lan eta gelditu barik. Eta egindako lanak lurreratzeko ahaleginetan, hor eta han.

Goizean jarraipen batzarra egin dugu Gatxi, Liz eta hirurok. Eta gero Tosepaneko sustatzaileekin (kooperatibak zabaltzearen eta zaintzearen arduradunak) hizkuntza jarrerak lantzeko tailerra egiten aritu naiz (aupa Ainhoa, bat zor dizut!). Gure adibideetatik tiraka euren errealitatera hurbiltzeko saioa zenak itzelezko konexioa lortu du (baten bati malkoak atera zaizkio!). Bihotzetik bihotzera berba egin dugu eta batzuekin behintzat lotura erabatekoa izan da. Horrek, beste behin, hizkuntza zapalkuntzaren errealitatea han eta hemen, hor eta han, berdintsua dela erakutsi dit.

Arratsaldean Tosepaneko erakundetzeari buruzko proposamena lantzen ibili gara Liz eta biok. Non txertatu hizkuntza kooperatiben bizitzan ibili gara aztertzen. Sakon eta mamitsu ibili gara eta hurrengo egunetan jarraitu beharko dugu lantzen, fintzen eta doitzen.

Horren ostean, lehendabiziko aldiz irten dugu Tosepaneko egoitza nagusitik. Joan gara herrira, Cuetzalanera eta tako batzuk eta birra batzuk hartu ditugu Silvioren musikapean. Feminismoaz eta bizitzaz luze jardun dugu, pozik eta alai.

Tosepan 2.2

2019-11-07  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Bigarren eguna unibertsitatean hasi dugu. 2019ko martxotik aurrera nekazaritzaren inguruko unibertsitatea eratu dute eta hango irakasleekin saio bat egin izan dugu. Bi ordukoa zena hiru ordukoa bihurtu da eta, beste behin ere, emankorra izan da. Saioa hizkuntza ekologiari buruzkoa izan da.

Hasieran ez gehiegi, baina apurka-apurka hizkuntza genealogietan murgildu ostean, hizkuntza ekologia ekarri dut hizpidera, hasieran apur bat uzkur (eurak dira ekologian adituagoak ni baino). Baina gero sartu dira bete-betean eta oso eztabaida interesgarriak izan ditugu, oso ekarpen mamitsuekin. Eta, ez hori bakarrik, aurrera begirako egiteko bidexkak-eta irudikatzen hasi gara.

Horrek, beste behin, erakutsi dit hizkuntza ekologiaren diskurtsoak (eta praktikak) dituen potentzialitateak jendeak uler dezan. Eta, era berean, bizitza bizigarriagoa eta sustengarriagoa egiteko hizkuntzek ere duten lekua eta espazioa.

Arratsaldean, berriro ere, hizkuntza plangintza gidatu behar duen taldearekin izan gara. Oraingo honetan, tailerra barik, orain arte egindakoaren balorazioa egin dugu, ahulguneak eta indarguneak tartekatuz, eta ametsak eta porrotak partekatuz. Iragana eta oraina txirikordatzen ibili gara etorkizunera proiektatzeko.

Baina beharra ere bada hemengo jendearekin partekatzea, hemengo jendearekin berba egitea. Eta aztarna ekologikoa hizkuntzetara zelan aplikatu pentsatzea, eta Tosepaneko nekazaritza ereduaz berba egitea, eta hemengo lagunen bizipenak eta kezkak arretaz entzutea, eta hemengo janari apartaz gozatzea, eta abar.

Gaurko esaldi batekin geratzen naiz: kide guztien sortze-ahalbideak askatu!

Tosepan 2.1

2019-11-06  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Hementxe gaude berriro, Cuetzalanen, Tosepaneko lagun eta kideekin. Bidaia ikaragarri luze baten ondorioz, lehen eguna pasatu dugu lanean. Hemengo soinuak berriro entzun, hemengo paisaia zoragarriak berriro dastatu, baina, tira, hemen ez dago aukera handirik horretarako. Denbora gutxi egongo gara eta denbora hori beharrean emango dugu, hemengo lagunak ez daude denbora alferrik galtzeko.

Eskertzarekin hasi dugu goiza. Eskertza etorri orduko, beharrean jarri garelako eta, gainera, ganoraz. Hemengo kooperatiben kontseiluarekin izan dugu lehen saioa. Haiei 15 egun hauetako egutegia aurkeztu (eta adostu!) eta, horren ostean, hasi da su-festa. Aktibismo linguistikoari buruzko tailerra ematen hasi natzaie, nahiz eta militantziara gehiago lerratu den.

Izan ere, bidaia honek hiru helburu nagusi ditu. Batetik, orain arte egindakoa ebaluatu. Bestetik, hemendik aurrerakoa, hortik abiatuta, diseinatu. Eta, hirugarrenik, planaren oinarri soziala zabaldu eta militante linguistiko gehiago lortu, ahal den heinean.

Arratsaldean, ostera, Tahtoltahpianih-eko kideekin egon gara. Talde honek du Tosepaneko plan linguistikoa gidatzeko ardura. Haiekin ere aktibismo linguistikoko tailerra gidatu dut eta emankorra izan da, betiko legez.

Bi ondorio gaurtik:

• Espazioak eta funtzio linguistikoak bereiztea zeharo argigarria egin zaie nawat hiztun hauei. Gurean ere, inoiz hasi beharko genituzke horiek ganoraz eta txukun bereizten, gure hobebeharrez, beti ere.
• Lurraldeak garrantzi handia du. Lurralde bako hizkuntza hidroponikorik ez dago. Eta, horren harira, partaideetako batek honakoa bota zuen: “lurraldetik bota gaituzte eta, era berean, lurraldea gugandik bota dute hizkuntzarekin batera”.

Ba, hori, jarraitzen dugu, ahal dugun neurritxoan, bizitza ereiten.

Badon hamahiru!

2019-11-06  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

13 urte pasa dira blog hau idazten hasi nintzenetik (garai haietan blogak.com plataforman eta azken urteotan Argiakoen komunitatean). 13 urte eta 1.100 artikulutik gora. Bada marka gero!

Zeharo aldatu da blogintza urte hauetan. Eta gutxi batzuk gara blogetan jarraitzen dugunok (azken blogariak gaitun, biba gu!). Eta sarritan galdetzen diot neure buruari ea zergatik jarraitzen dudan idazten blogean, ea baten batek irakurtzen duen nik idazten dudana, ea zertarako balio duen honek.

Sarritan galdetu eta, sarritan edo ia beti, erantzuna berdin zait. Izan ere, nik, Julen Iturbek dioen bezala, idazten dut gustatzen zaidalako, besterik ez. Eta bloga elikatzen dut sudur puntan jartzen zaidalako, besterik ez. Eta horrek merkatutik kanpo kokatzen nau hein batean. Ze nik ez dut jakin gura nork irakurtzen didan (bueno bai, baina bakoitza libre da esateko edo ez esateko), ez dut gura ezer jakin posizionatzeaz, berdin zait berba gakoak jarri ditudan ala ez, helbururik ez duen bloga da hau. Kito, fuera betebeharrak eta fuera obligazioak. Fuera dena! Bisita-kopurua, ostera, bai interesatzen zait, egoa elikatu behar da batzuetan, aizue!

Inork agintzen ez didalako maite dut maite dudana. Inork agintzen ez didalako idazten dut idazten dudana. Eta, jakina, zuek guztiak ondo etorriak zarete nire “etxera”, ondo etorriak zuen iruzkinak (on linekoak zein off linekoak). Badon hamahiru eta egongo dun hamalaua ere! Eta ostekoak ere bai seguruenera!

Tosepan 2.0

2019-10-29  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Orain dela urte eta erdi Mexikon izan nintzen, Emunen izenean, Tosepan kooperatiba taldean nawat hizkuntza erabiltzeko plangintzak martxan jartzeko laguntza ematen, Garabideri esker, jakina.

Datorren astean, berriro hartuko dugu abioia Gatxi eta biok eta hara joango gara, denbora tarte honetan plangintza horiek izan duten garapena, eboluzioa, ondo egindakoak eta hobetzekoak identifikatzeko, eta, batez ere, hurrengo urteetarako planetarako oinarri sendoak jartzen laguntzera.

Izan ere, hasierako plan txiki horiek garapena izan dute, gorputza hartu dute, sendotzen ari dira, eboluzionatzen eta hango errealitatearen ñabarduretan txirikordatzen. Gogoa daukagu, batez ere, plangintza horietan inplikatuta dauden pertsonek zer inpresio, zer gogoeta, zer indar duten entzuteko. Landutako planek aurreikusten ez genuen eboluzioa izan dute, aurrera egin dute sigi-saga, gauzatu ahala eraldatzen eta moldatzen.

Beraz, hurrengo asteetan Tosepan izango dut ostera ere berbagai. Aurreko artikuluak irakurri nahi izanez gero, hemen:

• Tosepan 1
• Tosepan 2
• Tosepan 3
• Tosepan 4
• Tosepan 5
• Tosepan 6
• Tosepan 7

Frankotiratzaileak

2019-10-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Kulturgintzan azken urteotan (beti egon dira, baina tira) kalitate handiko produktuak plazaratzen ari dira frankotiratzaile zenbait. Esate baterako, Harriet argitaletxearen komikiak, edo Farmazia Beltza eta Zerocalcare, Booktegik autoediziorako eta bitxikerietarako ematen dituzten aukerak, Bidehuts-ek edo Taupakak notaz nota ematen dizkiguten belarri-gutiziak, Pasa zaiteren itzulpen zirraragarriak, Denon artean argitaletxearen poesia itzulpenak, Katihotsak eta bere zonbiak, Axut, Artedrama, Metrokoadroka eta abarren antzezlanak, Libertimenduak, kabalkadak eta pastoralak, eta abar. Eta, jakina, underground-ean mugitzen diren beste hainbat eta hainbat frankotiratzaile.

Badakit horiekin bakarrik ez goazela inora. Badakit, horrez gain, egitura sendoak eta kontsumo azkarreko produktuak ere behar ditugula. Badakit mila eta bi hutsune ditugula eta horiek betetzea dugula eginkizunik behinena. Badakit, baina, hala ere, omenaldi txiki eta xumea egin nahi nien frankotiratzaile horiei guztiei (eta aipatu ez ditudan beste hainbat eta hainbati).