Normalizaziotik eraldaketara?

2019-06-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez naiz sekula egon Udaltop-eko jardunaldietan. Baina beti jarraitu ditut han esandakoak, dela sare sozialen bidez, dela euren webguneetan igotzen dituzten bideo edo ponentzien bidez. Aurten ere jarraitu ditut, neure modura, Udaltop-en esandakoak (nahiz eta berbaldiren bat edo beste dudan pendiente oraindik).

Irakurtzen ari nintzen lan-taldeetan esandakoak eta honako esaldi borobil batekin egin nuen topo:

Normalizaziotik ERALDAKETAra pasa behar gara! Euskara biziberritzetik mundua hobetzeko planteamenduetara…

Sorgortuta utzi ninduen. Labur, gordin eta sinple adierazi du horrek azken aldion buruan izan dudan burutazioa (eta zalantza ere aldi berean) …

Barritu

2019-05-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Doktore-tesia dela eta, mila gauza ari naiz irakurtzen eta irensten. Eta gogoratzen ez nituen gauza batzuekin oroitu naiz. Adibidez, AEKk bere sasoian euskara helduei irakasteko sortu zuen Ekintza bidezko ikaskuntza metodoa (edo kulturgintza metodoa). (Orain badirudi berriro ere bogan dagoela metodo honen tankerakoa).

Ekintza bidezko metodotik ikastolek hasiera-hasieratik landu duten berrikuntza pedagogikora egin du bidaia nire buruak (ikusi adibidez, Idoia Fernandezen “Oroimenaren hitza” liburua).

Izan ere, euskararen biziberritze prozesu osoa berrikuntza sozialaren adibide paregabea dugu. Euskararen aldeko herri mugimenduak betidanik praktikatu du orain zeharo modan dagoen berrikuntza sozial delako hori. Zer da ba Korrika ez bada berrikuntza soziala? (performance erraldoia berba ere irakurri dut orain ez asko Argia aldizkarian Korrikari buruz). Edo Euskaraldia, edo toki mailako komunikabideak (hasieratik punta-puntakoak izan dira teknologikoki), edo Kafe Antzokia(k), edo Errigora edo …

Hortaz, Nizuri Tazuneri taldeak dioen bezala, tradizioa eta eraberritzearen arteko fusioa ekarri du euskararen aldeko mugimenduak (eta ekartzen jarraitu behar du, derrigorrean). Talde horrek berak esaten duen bezala, sustraiak = abangoardia. Barritu, barritu eta barritu. Hori da egin behar duguna behin eta berriz.

Identitatea salgai

2019-05-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Identitateak saltzen du? Bai, saltzen du, baina badirudi saltzen duen bakarra identitate fosilizatua dela, teatralizatua nahiago bada. Adibidetxo batzuk emango ditut.

Bretainian, zoazen lekura zoazela, souvenir dendetan ez duzu aurkituko Frantziako banderarik, ez ikurrik. Denak bretoiak izango dira, zeltak (edo zelta-ustekoak). Hori bai, Kemperren bretoi musika eta literatura saltzen duen denda bakarrera sartuz gero, zu izango zara turista bakarra (gune turistikoan egon arren).

Ipar Euskal Herrian ere berdintsu. Nahiz eta hemen identitatearen parte garrantzitsua izan jatekoa: biperrak, xingarra, gasna eta arnoa, besteak beste. Hego Euskal Herrian identitate fosilduak gero eta gehiago saltzen du. Eman buelta bat Bilboko souvenir dendetatik edo Donostiako Alde Zaharreko pintxolandiatik. Europatik kanpo ere ikusi dut nik identitateak saltzen duela. Aotearoann maoriek (haka dantzak eta maorien artisautza), Mexikon nawatek (artisautza batez ere) … Baina, beti, identitate fosildua, esentziala.

Galdera bat darabil neure buruan Bretainian egon naizenetik: posible al da identitate ez fosilduak ere saltzea? (Uemakoek ere galdera berari erantzun bat eman nahi diote)

Agian, horretarako, jokatzen hasi beharko ditugu esanguratu (edo berresanguratu), apropiatu eta tankerako aditzak.

Aipugintzan

2019-05-16  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Helduok ez dugu dena euskaraz egiten: gaztelerazko liburu bat hartzen dugu gogoak ematen digulako, eta berdin telebistarekin, ulertzen digun jende batekin ere erdaraz egiten dugu… Beraz, hori egiten duen heldu batek umeari eskatu behar dio euskara hutsean aritzeko?”

Ainhoa Lasa

“Tradizioa aldatu tradizionalki, hau da, bere berezko eran, direna izaten jarrai dezaten, eurak urtu, txikitu, beste zerbait bihurtzeko presioak gorabehera”

Gustavo Esteva

“Arautu nahi dira izateko, egoteko, pentsatzeko eta ekiteko modu ezberdinak”

Saioa Iraola

“Gizartearentzat kultura maskota bat da. Ez dut esan bankuentzat, enpresa multinazionalentzat, erakunde publikoentzat, alderdientzat, hagintarientzat, gizartearentzat esan dut.

Definizioz, basatitik zeukana erauzi, etxekotu eta gizakiari konpainia egitea beste zereginik ez duen animalia da maskota, tarteka sofaren tapizeria urratu edo alfonbra gainean pixa egin arren oro har esaneko eta otzan. Etimologiaz, zori ona dakarren konpainia, amuletoa, talismana. Gaur egun, besteak beste, kirol taldeen panpina”

Xabier Gantzarain

“Begirada urrun eta urratsa labur”

Cuetzalan aldeko nawaten esaera zaharberritua

“Ikasketa feministek pilatu duten jakintzak balio du soziolinguistikarako, bere moldaketekin jakina”

Imanol Miner

Txmtx komunitatea (2)

2019-05-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den barikuan aurkeztu genuen Tximintx komunitatea. Eta aurreko post-ean esan nuen bezala, hilabete batzuk egin ditugu eztanda sortzaile batean. Eta eztanda horren emaitzetako bat izan da Tximintx komunitatearen liburuxka. On egin deizula!

Txmtx komunitatea

2019-05-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain dela 16 urte, egin genuen amets txakolin lurrunetan itzarrik. Ordutik, jardun dugu amets hori gauzatu guran eta 16 urtetan gauza asko egin dugu, elkarrekin, elkar hartuta, elkarri babesa emanez. Derion, Tximintxen, tximintxekook.

Baina … etorri da erlojuaren orratzak aurreratzeko momentua. Eta horretan aritu gara hilabete luzez derioztar batzuk. Eztanda sortzaile bat izan dugu, ideien polena, eta zizta eta zizta hurrengo urteetarako ametsen planarekin hasi gara. Elkartearen kortseak apurtuta, komunitatearen sare edo amaraunera salto eginda.

Hausnarketa oso interesgarriak erabili ditugu ahotan hilabete hauetan. Baina ni batekin geratzen naiz: euskalgintza garaikidearen inguruan egin ditugun gogoetak eta alderaketak. Izan ere, dantza garaikidearekin alderatu gura izan dugu euskalgintza garaikidea. Dantza garaikideak bere egiten du dantza klasikoa, baina hori oinarri hartuta, beste gauza bat sortzen du. Horixe bera egin gura izan dugu guk Derion. Euskalgintza “klasikoa” oinarri hartuta, sormen prozesu baten bidez, beste gauza bat sortzen ahalegindu gara, garaikideagoa-edo. Pirotekniatik urrun eta larriminetik. Horiek baitira sormenak behar dituen ongarri nagusienak.

Tximintx elkarte izatetik komunitatea osatzera bideratu gura dugu. Lortuko dugu sormen hau germinal bihurtzen? Hori beste txakolindegi bat da …baina, bitartean, jarraituko dugu abentura honen txalupen arraunei eragiten, badaezpada … Bariku honetan Derion komunitatea aurkeztuko dugu eta gero gerokoak.

Araba: mundu mailako biziberritze eredua? (eta bi)

2019-04-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain dela bi urte inguru hasi zen bidaia hau eta orain gutxi amaitu dut bidaia Gasteizen, Oihanederren (leku hoberik amaitzeko ez dago). Eskerrak eman nahi dizkiet, batetik, Xosé Henrique Costasi eta, bestetik, Haziko lankideei, Iñaki Lazkanori eta Oihanederrekoei, Irati Iciarri eta Ueukoei, Oihanederreko saiora etorri zirenei, Vigo eta Santiagoko unibertsitatean etorri zirenei (aupa Ana!) eta Manex Agirreri.

Berritu dut (eguneratu dut) orain dela ia bi urte egin nuen bidaia eta hemen duzue bertsio definitiboa.

Eta amaitzeko ohar bat: ez dakit mundu mailako biziberritze eredua den Araba. Baina honen tankerako eta sakonerako berreskuratze adibideak gutxi izango dira munduan. Hala ere, bai dakit gaur eta hemen Araba dela euskalgintzako lokomotora (Porrotxek esana, ez nik). Eta badakit ere Araban oraindik bide luzea dutela egiteko euskalgintzako kideek, erakundeek eta norbanakoek, egin, eragin eta eginarazteko.

Hiztegi txikia

2019-04-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez dakit non irakurri nuen gaur egun ikerketen eztanda gertatzen ari dela hainbat alorretan. Hein batean, eztanda horren eragina unibertsitateen egungo eredu neoliberalean bilatu behar da. Izan ere, unibertsitatean ikertu eta ikertu eta ikertu eta ikertu behar da. Hori bai, ikerketa horiek jendarteratzeko, ikerketa horien emaitzak kaleratzeko denbora gutxi dago.

Gurean ere (salbuespenak salbuespen) ikerketa soziolinguistikoen “eztandatxoa” gertatu da azken urteotan, batez ere Hizneti esker. Ikerketa banku itzela dago (aspalditxo egin nuen horren inguruko artikulu sorta bat), baina gurean ere horiek kaleratzeko eta jendarteratzeko aukera gutxi daude. Hausnartu sarien eraginez ere, hainbat ikerketa plazaratu dira eta abar.

Horri lotuta, aipatu behar da Oihanederreko lagunek (eta ueukoek) egin duten ahalegin txalogarria (beste behin ere). Izan ere, berbaldi ziklo bat antolatu dute Hausnarturi lotuta, soziolinguistika hiztegi txikia izenarekin. Horrelako gehiago behar ditugu.

Jakin eta egin

2019-04-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Korrikaren erritua abiatu da (berotze ariketak egiten ari naiz dagoeneko). Eta aurten omendua Txillardegi da. Ikusgarria benetan hari buruz egindako dokumentala:

(Ez ahaztu bere obraz Jakinek-eta argitaratu dituzten liburuak, ezta Irutxuloko hitzan agertu den artikulua).

Eta horrek gogorarazi dizkit kontu bi:

Batetik, aurreko batean lagun batekin “benetako” intelektualen gainean izan nuen eztabaida gogoratu nuen (bai, arraroak gara eta zer?). Buelta batzuk eman dizkiot ordutik eta iruditzen zait “benetako” intelektualek jakin eta egin aditzak jokatzen jakin beharko luketela, lan fisikoa eta intelektuala batzen jakin beharko luketela. Gure alorrean, nire ustez, hainbat eta hainbat daude, ziurrenik euskal soziolinguistikak unibertsitateetan duen presentzia eskasagatik. Eta, haien artean, nabarmen-nabarmen Txillardegi agertzen zaigu iparrorratz.

Bigarrenik, iaz Cuetzalanen, Mexikon, izan nintzenean maseaulek esaten zidaten zerbait gogoratu nuen. Haiek esan zuten euren pedagogia adibidearena dela. Eta ez hori bakarrik, jarduteko modu hori dela jatorriko herrien egiteko modua. Hau da, berbak baino, egiteak ei du garrantzia, eta egiten duzunarekin egiten duzu berba, argiago behinik behin. Eta berriro ere Txillardegi etorri zait burura, nabarmen-nabarmen berriro ere …

Karraderan, arineketan, galapan, korrika edo antxintxiketan ere jakin eta egin aditzak batera jokatzen jarrai dezagun …

Gure jargoia

2019-04-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Teknikaria ei naiz ni, aholkularia ei naiz, nahiz eta batzuetan ez dakidan zer naizen. Baina argi daukat guk gure jargoia (jerga) dugula: adibidez, nork erabiltzen du euskaradun berba gure esparrutik kanpo? Edo hizkuntza-hautua? Edo hizkuntza ohiturak? Hala ere, egia da gure jergako berba gehienak beste esparru batzuetatik datoz: plan estrategikoak, aldagaiak, arau sozialak, kudeaketa planak, aktibazioa, entzute aktiboa, …

Berdin zait jatorria, berdin zait erabilera. Kezkatzen nau teknifikazioak. Logikoa eta beharrezkoa da, hein batean, teknifikazioa, baina konpentsatzeko tresnak ere behar ditugu. Hau da, teknifikazioa korapilatzen den heinean (errealitatea ere zeharo konplexua da), dibulgazioan egin beharreko esfortzuak biderkatu egin behar ditugu, gauzak sinple adierazteko esfortzuak handitu behar ditugu.

Eta baditugu adibide argiak eta hurbilak. Esaterako, Euskaraldiaren ekarpenetako bat izan zen herrietako batzordeetan zebilen jendeak ematea ahobizi eta belarriprest tailerrak. Izan ere, horrek behartu zuen (gintuen) mezuak sinplikatzera, mezuak eguneroko praktiketara eramatera, horrela, mila bider hobeto ulertzen direlako.

Hortaz, teknifikazioari bai, baina dibulgazioari eta sinplifikazioari ere bai esan behar diogu.