Hasiera » Txerraren bloga - Garaigoikoa

Yeknemilis

2018-12-13 // Tosepan // Iruzkinik ez

Garabidek antolatu duen Aditu titulua amaitu berri da eta Eskoriatzan egin da ekitaldi horren agurra. Aurton inoiz baino parte hartze handiagoa izan dut, batez ere, Cuetzalandik Liz eta Mica etorri direlako. Lizekin hainbat batzar eta topagune izan ditut, Hazin, Eikan, Leintz-Gatzagan, Markinan, Bilbon edo Arrasaten. Gainera, Garabidek antolatutako mahai-inguru batean parte hartu dut, emakumeen ahalduntzea eta hizkuntzen biziberritzearen inguruko elkarguneak bilatzeko prozesuan.

Baina ez hori bakarrik. Aurton, gainera, Lizbethen tutore izan naiz. Lan handia egin du eta gaurko posta bere lanetik ateratako berba batzuekin osatuko dut.

Lizek galdetzen du bere lanean zeintzuk diren bere hizkuntzari eusten dioten praktikak. Iruditzen zait galdera ere hemen egin dezakegula eta gure buruari galdetu zeintzuk diren euskarari eusten dioten praktikak (eta zelan egin praktika horiek orokortu eta zabaltzeko). Galdera horri egoki erantzutean datza gure geroaren zati handi bat, nire ustez.

Bestetik, berak honako baieztapena egiten du: “gure hizkuntzen biziberritze eta indarberritzearen alde lan egitea hizkuntza horiek hitz egiten dugun pertsonen ahalduntzearen alde lan egitea ere bada”. Bat nator, baina gehiago esango nuke: gure hizkuntza hitz egiten dugunon ahalduntzearen alde lan egiteak dakar gure hizkuntzen biziberritzea eta indarberritzea.

Azkenik, berak esaten du ezinbestekoa dela yeknemilis-a lortzeko (biziera ona) hizkuntza gutxituetako hiztunok ahalduntzea. Eta bat nator, erabat, izan ere, askotan biziera ona definitzeko aldagai materialei baino ez zaie kasu egin eta beste aldagai batzuk ere hartu behar dira kontuan, hizkuntza kasu.

Eta, berriro, hau esan gurako nuke: Aditu ikastaro honetan ni batez ere aritu naiz ikasten, irakastearen plantak egiten nituen bitartean.

Humusa

2018-12-10 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

90eko hamarkadaren hasieran eztandatxo bat gertatu zen euskal herrietan. Hainbat lekutan, han eta hemen, euskara elkarteak sortu ziren. Apurketa batzuk ekarri zituzten delako elkarte hauek: batetik, jardun ez alderdikoiari ekin zioten, hainbat ideologiatako euskaltzaleak batuz; bestetik, funtzioen berreskuratzeari ekin zioten, euskarazko praktikak zentroan jarriz (batez ere, ahozko erabilera, baina ez bakarrik), eta, gainera, txikitik abiatu ziren, ahal dugunetik.

Ia 30 urte joan dira ordutik eta euskara elkarteek garapen irregularra izan dute. Leku batzuetan bai, gehienetan ez dira sortu ere egin, eta hainbat lekutan ez dute eman, eman behar zutena. Baina, hala ere, elkarte horiek humusa sortu zuten eta hortik beste hainbat proiektu, programa eta abar loratu dira.

Esate baterako, sustatu.eus da euskarazko lehen blog kolektiboa (~~barkatu, Jabi Zabala, baina hedaduraz eta abar, sustatuk mugarria jarri zuen~~). Ba, adibidez, sustatu sortzeko bi eragilek bat egin zuten: Goiena hedabidea (Debagoienako euskara elkarteek sortutako hedabidea) eta Codesyntax enpresa (ahaztu barik eibar.org aitzindariak).

Beste adibide bat izan daiteke Emun. Kooperatiba hau, hein batean, AEDk bultzatutako Euskalan egitasmoaren inpultsoz sortu zen. Edo berriki saritutako ahotsak.eus programa. Edo Ebete aholkularitza.

Humusa hor egon da, diskurtsoa hortik ere mamurtu da, hortik ere elikatu da. Eta euskara elkarteetan jardun dugunok (boluntario edo langile) gurekin ere eraman ditugu hango egiteko moduak, hango filosofiak eta hango pedagogiak. Agian ez dute eman pentsatzen edo amesten zenaren beste, baina bai ekarri gaituzte honaino, 200.000 pertsonatik gora aktibatzeraino, besteak beste.

“Hizkuntza proiektua ametsa da, beste amets batzuei gehitzen zaien ametsa, gure maseual burujabetzen defentsara gehitzen den amets berria”

2018-12-06 // Tosepan // Iruzkinik ez

Lizbeth Sanchez maseualari elkarrizketa egin nion Argia aldizkarirako, baina oraindik blogera ekarri barik neukan. Hona hemen:

Lizbeth Sánchez Ortiz mexikarra da. Jatorriko herritarra da, nahuatl hiztuna, maseuala, Puebla estatuko mendilerroko biztanlea. Baina, hori baino gehiago ere bada. Sánchez apiriletik ari da lanean hizkuntza garatzeko aholkulari Tosepan mugimendu kooperatiboan, kooperatiba horretako hizkuntza biziberritzeko proiektu orokorra koordinatzen. Proiektuak, momentuz, lau hanka ditu: murgiltze eredura hurbildu gura duten eskola, irrati komunitarioa, corpusa batzeko proiektua eta lan arloko lau erabilera plan. Euskal Herriko euskara teknikariak albo batera utzita, lantokietan hizkuntza aholkulari moduan jardungo duen lehen pertsona da munduan.

Etxetik jaso ez baduzu ere, zergatik erabaki zenuen nahuatl hizkuntza ikastea?

Hainbat arrazoik bultzatuta erabaki nuen nahuatl ikastea. Hala ere, garrantzitsuena da maseuala naizela. Hizkuntza, hala ere, nire amama-aitaitaren belaunaldian galdu zen familian eta, horrexegatik, nahuatl ikasteak nire familiaren historia eta nire identitatea berreskuratzeko aukera ematen dit. Azken finean, nik gura dut nire pentsamendu eta bihotz maseualak berriro taupadaka hastea.

Orain arte irakasle aritu zara, baina orain hizkuntza garatzeko aholkulari arituko zara. Zer aldarterekin ekin diozu lan berriari?

Orain arte, irakasle aritu naiz bai, baina lan hori oso lotuta egon da nahuatl eta tutunaku hizkuntzen indartze eta biziberritzearekin. Betidanik saiatu naiz proposamen txiki eta kolektiboak lantzen hizkuntza horien geroa bermatzeko. Hori dela eta, erronka berri honi ekiteko aurretik ikasitakoa ere izango dut kontuan. Gainera, Emunen [Euskara eta berrikuntza soziala lantzen dituen kooperatiba] bidez jaso dudan trebakuntzan ikasitakoak ere lagunduko dit lan horretan. Beraz, nire asmoa da aurreko lanari segida ematea, hau da, gure hizkuntzen alde ekarpenak egitea, nahiz eta oraingoan beste alor eta esparru batzuetatik aritu.

Cuetzalangoa zara, Mexikoko Puebla estatukoa. Eta Tosepan mugimendu kooperatibako kide zara. Zelan azalduko zenuke labur-zurrean Tosepan zer den?

Datuak ematen hasi ahalko nintzateke: Tosepan, gaur egun, zortzi kooperatiben batasuna da, 430 tokiko kooperatiba dituena eta 36.000 familia barnebiltzen duena, eta produkzioa, aurrezkia, hezkuntza, osasuna, turismoa, etxebizitza eta gure lurraren defentsa lantzen dituena. Baina horrekin ez nuke Tosepan benetan zer den azalduko. Tosepan, izan ere, hori baino askoz gehiago da.

Tosepan lan eta ahalegin askoren ostean, amets kolektiboak sorrarazi eta bete dituen espazio edo mugimendua ere bada. Gure amama-aitaitek amets egin zuten eta ezinezkoa zirudiena lortu zuten. Horrexegatik, guk ere amets egiten ikasi genuen, eta gogor eta ahalegin biziz lan egiten ere ikasi genuen amets horiek eta amets berriak gauzatu ahal izateko. Hizkuntza proiektua, beraz, ametsa da, beste amets batzuei gehitzen zaien ametsa, gure maseual burujabetzen defentsara gehitzen den amets berria.

Tosepan barruko hiru lantokietan jarriko dira martxan nahuatl biziberritzeko planak. Zelan adieraziko zenioke euskaldun bati hiru gune horietan egiteko asmo duzuena?

Tosepan barruan hizkuntza proiektu osoa ari gara martxan jartzen eta proiektu horren ardatzetako bat lanari dagokiona da. Ardatz hori lantzeko, Emuneko eta Garabideko lankide batzuekin batera, hiru lantokitan hasi gara, proiektu pilotu modura. Gune bakoitzean hizkuntzen gaineko diagnostikoa egin zen. Diagnostiko horrek emaitza berdintsuak eman ditu motibazioei dagokienez, baina ez gaitasunei eta erabilerei dagokienez. Arlo horietan ezberdintasun nabarmenak izan dira.

Hortaz, gune bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Hiruretan helburu orokorra jarri dugu, hau da, gure hizkuntza sendotu eta biziberritzea lantokietan. Baina gune bakoitzaren ezaugarrietara egokitu behar dugu, ezaugarri horiek aintzat hartu behar ditugu lana egiterako orduan. Moldatu behar ditugu, beraz, helburuak eta ekintzak lantoki bakoitzaren ezaugarrietara.

Euskal Herritik kanpo lantokietako biziberritze planetan aholkulari moduan jardungo duzun lehen pertsona izango zara. Zer erronka eta indar duzu lanari ekiteko?

Erronka oso handia da. Euskal Herritik kanpo ez da sekula probatu mota honetako proiektu bat, baina beharrezkoa zaigu ibiltzen hastea, nahiz eta inork bide hau guk baino lehen urratu ez. Horrek ere erantzukizun handia jartzen du nigan, baina lortuko dugula ziur naiz. Izan ere, lan hau ez da pertsona bakar batek egiteko modukoa, lan kolektiboa da eta kolektibotasun horretan dago benetako indarra.

Zer dugu euskaldunok ikasteko zuen esperientzietatik?

Ez dakit zer duzuen ikasteko. Hala ere, uste dut partekatzen jarraitu behar dugula. Ezberdintasun handiak ditugu –geografikoak, kulturalak eta linguistikoak, besteak beste–, baina borroka berean gaude: gure hizkuntzak berreskuratzeko eta indartzeko borroka, hain zuzen ere.

Kalnemaxtiloyan eskola: autogestioa, hizkuntza propioa eta magia

2018-11-28 // Tosepan // Iruzkinik ez

Originala Hik Hasi aldizkarian.

Mexikoko Puebla estatuan igaro ditut hiru aste emankor, Cuetzalan herrian, hain zuzen ere. Garabidek eta Emunek sustatuta, Tosepan izeneko kooperatiba-taldeko nahualt hiztunekin aritu gara elkarlanean. Euren kooperatibetan hizkuntza-planak martxan jartzeko lankidetzan aritu gara. Baina, horrez gain, Kalnemaxtiloyan eskola ezagutzeko parada ere izan dut. Baina, eskolarekin hasi aurretik, testuingurua apur bat zehaztea gura izango nuke.

Tosepan kooperatiba-taldeak 41 urte bete berri ditu. 440tik gora tokiko kooperatiba txiki ditu taldeak, eta 36.000 familia bazkide inguru guztira (180.000 pertsona, gutxi gorabehera). Kooperatiba produktibo txiki horiez gain, taldeak baditu beste zerbitzu batzuk ematen dituzten kooperatibak: osasun-zerbitzuak, aurrezki- eta kreditu-zerbitzuak, etxebizitza-zerbitzuak, formazio-zerbitzuak, prospektiba-zerbitzuak, turismo ekologikoko zerbitzuak, komunikazio-zerbitzuak, emakumeentzako zerbitzuak…, eta, zelan ez, eskola bat, Haur Hezkuntza, Lehen eta Bigarren Zikloko ikasketekin (1-12 urte bitarteko umeentzat).

Ekonomia sozial eta solidarioa da Tosepan, ezer izatekotan. Komunitatea da hemen gunea, komunitatea da enborra, eta, gero, enbor horretatik hainbat adar ateratzen dira: agroekologia, arbasoen jakintzak, jateko ohitura osasuntsuak, ama lurraren defentsa, metodologia pedagogiko berrituak eta errealitatera egokituak, autonomia, etxebizitza iraunkorra, identitatearen gorazarrea, energia- eta elikadura-burujabetzak eta, azken aldian, gero eta gehiago, hizkuntza propioaren harrotasuna (baita erabilera ere).

Kooperatiba ia integrala da Tosepan, autonomia eta determinazio askearen ardatzen inguruan eraikia, autoeraketa duena bide eta ipar. Euren helburua da burujabetzarako ahalik eta esparru eta gune gehien (berr)eskuratzea: elikadura, energia, segurtasuna, ekonomia, lurraldea, hizkuntza eta, jakina, hezkuntza. Hori lortzeko, hortaz, Tosepanek komunitatea antolatu gura du, horiek guztiak (berr)eskuratzeko.

Eta zurrunbilo horren guztiaren erdian arraun egiten du Kalnemaxtiloyan eskolak. 2006ko urriaren 2an ireki zuten eskola. Egun horretan, 1968an, Mexikoko poliziak ikasleen matxinada baten kontrako sarraskia egin zuen, 200etik gora gorpu utziz. Egun horretan ireki zen eskola eta, zelanbait, ikasle-mugimenduarekiko gertutasuna erakutsi zuen keinu horrekin.

Eta zergatik sortu zuten eskola? Tosepanekoek behin eta berriro aipatzen dute Mexikoko eskola oso txarra dela. Eta, gainera, eskolara sartutakoan, umeek galdu egiten dute komunitatearekiko harremana: beste modu batera jaten dute, beste modu batera pentsatzen, beste modu batera hitz egiten, beste modu batera janzten dira. Horri aurre egiteko sortu zuten eskola, euren jakintzen arabera hezi eta irakasteko.

Horretarako, hasi, Montessori pedagogiarekin hasi ziren. Japoniako lagun baten bidez izan zuten haren berri, baina berehala ohartu ziren pedagogia horrek norbanakoari garrantzi gehiegi ematen diola, eta eurek gurago dute komunitatea indartzea. Gainera, sasoi hartan Arizmendi ikastolako proiektua ezagutu zuten, eta inspirazio-iturri handia izan zen hori haien metodologia pedagogikoarentzat. Beraz, eurek esaten dute Montessori egokitu bat darabiltela, euren errealitateari eta egiteko moduei egokitutako Montessori bat, hain zuzen ere. Une honetan euren metodologia jasotzen, sistematizatzen eta batzen ari dira, eta, hortik abiatuta, etorkizunerako aldaketak, moldaketak eta doitzeak aplikatzen hasi nahi dute.

Izan ere, Kalnemaxtiloyan eskolak Mexikoko hezkuntza-sistematik kanpo kokatzen du bere burua. Eskola-liburuxka badute hango ikasleek, baina ez du laguntzarik jasotzen estatutik, eta ez dio Mexikoko eskoletan derrigorrezkoa den curriculumari kasu egiten. Hango jakintzetan oinarritutako heziketa-sistema jarri dute martxan (edo, agian, zehatzago esanda, ari dira martxan jartzen, prozesua amaitu barik dago eta). Azken finean, eskolarekin (bai eta beste proiektuekin ere) autonomia bilatzen dute, erabakimena euren eskuetan izatea eta eurentzat egindako hezkuntza-proiektua aurrera eramatea. Beste berba batzuekin esanda, eurek eurentzako egindako eskola, euren buruen gainean ikasi eta irakasteko. Hori da azken helburua, baina, jakina, oraindik hastapenetan daude, eta ez dute lortu helburua erabat gauzatzea.

Eskola, gainera, doakoa da, mugimendu kooperatiboak dituen irabaziekin ordaintzen dira eskolako gastuak (irakasleen soldatak, materialak…). Beraz, umeak eskolara eraman ahal izateko, nahitaezkoa da gurasoak mugimendu kooperatiboko kide izatea.

Zelakoa da, bada, eskola?

Kanpo aldean, ortuak dituzte, oiloak, erlategiak, kafe-landareak… Olgetarako, berriz, egurrezko txinboak eta saskibaloirako eta futbolerako balio duen zelaia.

Eraikinak, berriz, banbuz egindakoak dira (hangoen etxe tradizionalak ere horrelakoak dira). Eraikinak energetikoki iraunkorrak dira, energia gutxi kontsumitzeko diseinatuta daude. Orain, gainera, eguzki-panelak jartzen ari dira, erabateko burujabetza energetikoa eskuratzeko.

Eskola barruan, berriz, ez dago hormarik. Umeek egurrezko mahaiak eta aulkiak dituzte, eta ez da plastikoa inon ikusten. Gosaria eskolan bertan egiten dute egunero, eta itzelezko garrantzia du jan-ereduak. Hango elikadura-ohiturak erabiltzen dituzte eskolan, garaian garaiko eta tokiko produktuak bakarrik kontsumituz.

Umeak eta irakasleak jantzi tradizionalekin jantzita joaten dira eskolara. Zuri kolorea aldean ibiltzen dira hara eta hona, eta sandaliak eramaten dituzte oinetan.

Eta zer ikasten dute, bada?

Egunero, haur guztiek (irakurtzen eta idazten jakin orduko) ortua lantzen dute, han hasten dute eskola-eguna. Hortaz, bakoitzak badu bere esperimentuak ortuan egiteko betarik. Testulibururik ez dute erabiltzen, baina dagoeneko badituzte 800 orrialdetik gorako ikasmaterialak: inguruko landareak, animaliak, kantak, erritualak, dantzak…

Proiektuka antolatzen da irakaskuntza osoa. Ikasturtea amaitutakoan, ikasle bakoitzak proiektu bat egin behar du. Adinak gora egin ahala, proiektu hori korapilatu egiten da eta konplexuago bihurtzen da, baina guzti-guztiek dute proiektu hori aurrera eramateko betebeharra.

Gurasoek ere hartzen dute parte eskolan. Egunero, familia batek egiten du jatekoa, txandaka, eta umeei zerbitzatu egiten diete eta txikienei laguntzen diete (koskortu ahala, ume horiek mahaia jartzen eta jasotzen hasten dira, baita garbiketak egiten ere).

Baina eskola ez da bakarrik lau hormen artean gertatzen dena: komunitatea ere eskola da. Komunitatera joaten dira umeak, ipuinak jasotzen dituzte, erritualak, dantzak, elezaharrak, landareen eta animalien izenak… Ikasturte honetan, adibidez, inguruko herrietako toponimia (handia eta txikia) batzen aritu dira eskolako umeak, euren amama eta aitaitei galdetzen.

Hala ere, komunitateetara ez eze, kooperatibetara ere joaten dira. Astean behin, gelak utzi eta taldeko kooperatiba batera egiten dute txangoa. Han ematen dute eskola-eguna, kooperatibako kideen ondoan, eta haiek egiten dutenetik ikasten dute. Gainera, koskorrenek kooperatibagintza ikasgai derrigorrezkoa dute eta, horrez gain, ekologismoa, bakezaletasuna eta horren tankerakoak ere izaten dituzte ikasgai.

Mugimendu kooperatiboko eskola da. Hortaz, zentzuzkoa denez, umeek ere batzarrak egiten dituzte egunero. Batzar horietan, eskolaren egunerokoari lotutako gaiak lantzen dituzte, eta, jakina, eurei eskatutako eran-tzukizuna adinaren arabera handitzen doa.

Ostegunak egun bereziak izaten dira eskolan. Egun hori baliatzen dute ikasleek egiten dutena komunitateari erakusteko. Hori dela eta, ostegunetan hainbat ekintza egiten dituzte. Esate baterako, gu han egon ginen bitartean, sokazko kometak haizatzen ibili ziren. Gainera, ostegunetan merkatua egiten dute, eta trukatu edo saldu egiten dituzte eurek geletan landutako bitxiak edo jakiak.

Hizkuntza-eredua

Hasieratik, eskolak nauat hizkuntzaren aldeko hautua egin du. Hala ere, hasieran ez zuten murgiltze-ereduaren alde egin, nahiz eta hizkuntzak presentzia izan. Dentsitate minimo bat eman diote hasieratik hizkuntzari, eta gainditu nahi izan dute Mexikon komunitate indigena batzuetan dagoen hezkuntza elebiduna.

Orain dela urte batzuetatik, eta Euskal Herritik iritsitako eraginagatik hein handi batean, murgiltze-eredu moduko bat ari dira esperimentatzen. Haur-eskolan, behinik behin, hizkuntza nagusia nauata da. Nauat hizkuntzan ikasten dute irakurtzen eta idazten.

Lehen eta Bigarren Hezkuntzan ere ari dira murgiltze-eredura hurreratzen, baina, maila hauetan, zailtasunak handixeagoak dira. Alde batetik, maila horietan dauden irakasle batzuek ez dute gaitasun nahikorik eskolak nauat hizkuntzan eman ahal izateko. Beste alde batetik, irakasgai gehienetan nauat hizkuntzan erabiltzeko moduko materiala falta zaie. Eta, azkenik, irakasgai batzuetan, terminologia teknikoa zelan eman eztabaidatzen ari dira oraindik orain.

Hortaz, pausoak ematen ari dira, borondatea badago. Gainera, orain hizkuntza biziberritzeko plana jarri dute martxan irakasleen artean, eta horrek ere eragina izango du ikasleengan. Horrez gain, etengabe ari dira ikasmateriala egiten eta taxutzen, eta horrek ere luzera begira oinarri sendoa ekar dezake. Irakasleak eta eskolako zuzendariak oso motibatuta daude prozesu honekin, eta horrek, berandu baino lehen, badirudi emaitzak izango dituela.

Hala ere, ezin da ahaztu eskolak oraindik korapilo batzuk askatu behar dituela hizkuntza-ereduari dagokionez. Batetik, irakasleak trebatu beharko ditu, ikasmaterialak egiten jarraitu, metodologian eta pedagogian murgiltzera eraman. Bestetik, gero eta haur gutxiago heltzen ei da hizkuntza jakiten. Transmisioa higatzen ari da, umeak dira gutxien dakitenak eta, antza, mordoiloen berba egiten dutenak. Eta hori gertatzen ari da mugimenduko kideen seme-alaben artean. Hirugarrenik, haur horiek gaur egungo mundu-ikuskeraren barruan sozializatzen ari dira: telebista, musika, informazio-teknologiak… Horretan ere eragin beharko du eskolak, nahiz eta jakin eragin horiek txikiak izango direla. Eta, azkenik, gurasoen konplizitatea eta erabakimena lantzen jarraitu beharko dute. Gurasoek hautu kontzientea egin dute (Mexikoko hezkuntza-sistematik kanpo dago eskola, ez ahaztu), gurasoek erabaki dute euren seme-alabek beste hezkuntza mota bati oratzea. Baina zer gertatuko da lehen eta bigarren mailan benetako murgiltze-eredua martxan jartzen bada? Hori, nire ustez, ikuskizun dago.

Azken berbak

Zerotik hasitako eskola-eredua da, ikusi ahal izan duzunez, Kalnemaxtiloyan eskolakoa. Ari dira apurka-apurka euren egitekoak, euren helburuak eta euren metodo propioak probatzen eta esperimentatzen. Zailtasunak handiak dira: ekonomikoak, materialari dagozkionak, irakasleen prestakuntzari dagozkionak, curriculum berri eta ezberdin bat egiteari dagozkionak… Hala ere, mugimenduak eta irakasleek horiek guztiak gainditzeko borondatea badute.

Eta, batzuetan, borondate horrek eragin biderkatzailea du. Magia egiten ari dira Cuetzalan aldean, benetako magia. Eta, horretarako, kimika behar dute, borondatea, elkarlana, indarra. Bilatzen ari diren hori ezin da azaldu arlo “teknikotik” soilik, bilatzen ari diren horrek bihotzarekin eta sentimenduekin ere zerikusia du.

Izokinaren kantua

2018-11-27 // Poema soziolinguistikoak // Iruzkinik ez

Azaroan ere poesia, soziolinguistikoa, Euskaraldiaren erdi-erdian (ia).

Joxe Austin Arrietarena, oraingo honetan.

Ur gazi-goxozko
padura lohitsutan
nahi gaituzte itoarazi
anaiarrebok…

Itsas bazterreko ibiltzetan
sakailaturik
sakabanaturik
hondakin erkinok…

Ur axal geldozko
arnas larri etsituan
-ibai kutsatuek helbiderik ez-
itsasoa ala hil
beste ostertzerik ez
gure sakatz dardartientzat

-“Lehen amuarrainak ginenean
ez ginen horren errukarri”
diote erostaka leinuko goibelek
samaldaka
nola datozen ikusiz
saldoka
(salduka)
gure padura geltokira
sats-isurkinetatik ihesi
ezkailu gazteak
paduraren patu hitsera
itomenaren labe mortura:
urlo-zoko bakanetan iraun
ala
geure buruaz beste
itsasora.

-“Lehen amuarrainak ginenean…”

ez gara, ordea
ezin jadanik izan gaitezke!

indar anker bezain ustelak
oker bezain doilorrak

aspaldi bilakarazi baikintuen

IZOKIN

amuarrain-oihok.

Astinaldiaren zain

2018-11-20 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Badator, bai badator, ia urtebete beharrean egon ostean, badator. Konturatu gara (asko, antza) gure oraingo egoera ez dela erromantikoa, ez dela egoera idealizatua eta hori aldatzera goaz, jende asko, ugaria eta anitza.

Behingoz, gainera, esloganetatik salto egin, eta ariketa egingo dugu. Eslogan gehienei falta zaie praktika eta hori ordeztera gatoz, praktika gehituko diogu esloganari, ea zer dakarren. Nire ustez, imajinazioa askatzen ari gara, imajinazioa toki berrietara eramaten ari gara txiri-txiri. Ea kapazak garen zentroa mugitu eta zentrotxo berriak eraikitzeko, ea kapazak garen gure esperientziak kolektibizitzeko. Izan ere, ahalduntzea da gakoa.

Eta hori guztia herrietako antolaketa txikiarekin. Herrietan pintzel finekin ari gara lanean, herri artean edo ibarretan pintzel lodiagoak ere erabiltzen ari gara, eta Euskal Herri mailan ere ari gara espraiekin eta arrabolarekin marrazten euskararen herria. Eta, gainera, aurrerapauso asko izan dira, ia 400 herritan antolatu ditugu gure buruak. Harako batek esan zuen bezala, datorrena datorrela, harrapatu gaitzala antolatuta!

Badator, urduri gaude, jende asko etorriko da gugana, berba asko egin dugu, ariketa zertan den azaldu dugu, hizkuntza ohituren gaineko jarduna ekarri dugu erdigunera, eta hori dagoeneko asko da. Ea zelan gabiltzan orain astinaldian, ea energia sortzaile eta iradokitzailea sortzeko gai garen astinaldian … Animo eta egurra! Aizkorak zorroztera …

10 “produktu” on

2018-11-12 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin

Aurreko batean, erronka, “lagun” batek: gaur eta hemen ari diren euskarazko 10 produktu on ezetz esan! Eta nik baietz, buruari eragin eta zerrenda egin nuen. Berak euskarazko kulturaren ez-modernotasuna aipatzen zidan, aski argudio kosmopaletoa, jakina. Gerora, patxada gehiagorekin aritu eta honako zerrenda hau prestatu dut, baten bati ahoa ixteko balioko duelakoan:

Ttap aldizkaria: hori izan zen burura etorri zitzaidan lehena. Produktu hori ez dago erdaraz, eskuko telefonoetara (edo tableterako) bereziki prestatutako aldizkaririk ez dago gurea artean, euskaraz ezpada. Eta, gainera, sekulako erakarmen bisualarekin nire ustez.

Gure zirkua: ez naiz joan ni emanaldietara, baina sare sozialetan bolo-bolo ibili da udan horren gaineko zurrunbilorik. Itzelezko arrakasta izan du eta, gainera, balioak transmititzen.
Mursego: edo euskarazko musikako besteren batzuk izan zitezkeen. Baina Mursegorena, nire ustez, berezia da. Bera bakarrik, ikaragarrizko emanaldiak egiten zuzenekoetan, ibilbide erabat originala eta koherentea egiten, herri musika eta abangoardia lotzen …
Xabiroi komikia: tiraldi handia duen aldizkaria da, komikia da, eta, gainera, berezia da, gazte aldizkari batean nekez aurkituko dituzun eduki edo ikuspuntuekin. Urtero albuma argitaratzen dute eta euskarazko komikigintzaren azken urteotako igoerarekin zerikusi zuzena du. Ikastolek (beste behin) egiten duten ekarpena itzela dela ahaztu barik. Lehen ere horren gainean egin nuen berba blogean.
Hiri gorrian: arratsaldero Euskadi Irratian magazine fresko eta ezberdina egiten dute, gaztea, kosmopolita (edo), baina euskaratik eta euskaraz. Pisukideen tertulia mitikoa, fanzinea, nazioarteko berriemaileak eta abar. Autoko bidaia askoren banda sonora jarri didan programa.
Pasa zaite argitaletxea: argitaletxe xumea da, txikia eta, gainera, itzulpenak baino argitaratzen ez dituena. Sekulako liburutzarrak ekarri ditu euskarara, “Hamar”, “Post it bizitzak”, “Muskuiluak afaltzeko”, “Errusiar diskoteka” eta, berriki, “Errepidean” klasikoa.
Zuzeu orainkari horizontala: interneteko twitterreko jarduna edo wikipedia bera izan zitezkeen, baina zuzeu aukeratu dut. Orainkaria da eta erabat horizontala, edonork publika dezake ia edozer. Mugimendu bizia izan ohi du eta eztabaida luuuuzeak, troll askotxo badago ere. Baina, tira, hori ere modernoa ei da, ezta?
Metrokoadroka antzerki kolektiboa: abangoardia maite du, ertzak maite ditu, gauzak ezberdin egitea maite du, banakotik baino kolektibotik eraginda. Esperimentazioa, diziplinartekotasuna, kolektibotasuna, kritika, ausardia, autogestioa, eta abar. Miss Karaoke ikusi ez baduzue, ez galdu aukera (bi hogerlekoko gomendioa).
Aiora naiz youtuberra: modan daude youtuberrak antza. Ni ez naiz oso zale, baina tira, horrek ez du esan gura baten bat ikusten ez dudanik. Eta horietako bat (ez beti, tarteka) Aiora da. Freskoa eta berezia iruditzen zait, batez ere berezia.
Sormen eskola edo sormen laborategia: harrobi lana ere baten batek egin behar du, sormena landuz eta bultzatuz. Eta, horixe da hain zuzen ere, Oihanederren hainbat eragileren artean garatzen hasi diren sormen laborategia, gazteentzako sormen eskola. Ea fruitu onak dakartzan uztak!

10 dira hauek, baina beste batzuk izan zitezkeen eta 10 beharrean, 20 ere izan zitezkeen. Eskaintza badago (gehiago eta anitzagoa behar bada ere), eskaera ere sustatu beharko da, noiz edo noiz.

Aurreko batean …

2018-11-05 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Aurreko batean: 40 bat urteko bi bilbotar. Bataren guraso biak Arredondo aldekoak (Kantabria), bestearen gurasoak Ramales ingurukoak diak (Kantabria). Biak ala biak Bilbon jaioak, biak ala biak Bilbon euskaraz eskolatuak. Aspalditxo ezagutzen dute elkar, baina orain gutxi ohartu dira bataren zein bestearen jatorria gertu-gertukoa zutela (Arredondotik Ramalesera 13 bat kilometro daude), ez zekiten ezer horren gainean.

Eta aspalditxotik ari dira eurak ere euren artean euskaraz egiten (beti euskaraz aritu direla esan dezake baten batek). Anekdota bat baino ez da, horren tankerako mila adibide daude gure kaleetan, badakit. Baina istorioa entzun ostean, gure begien aurrean dugun “misio” handiaren dimentsioak agertu zaizkit. Eta, askotan, iruditzen zait ez dugula bat ere baloratzen lortu duguna (jakina lortzeko daukaguna oraindik handiagoa dela).

Eta, orduan, esaera txinatar batekin gogoratu naiz: bere hankekin ibiltzen ez dena, ez da urrun iritsiko (eta ez dakit zergatik gogoratu naizen!).

Kolektiboa edo mugimendua?

2018-10-29 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Ez dira gauza bera gay kolektiboa eta gay mugimendua. Lehenengoa erabat anitza da, askotarikoa, hainbat ideologia, sexu, formazio akademiko, adin, jatorri geografiko, jatorri soziolaboral, erlijio eta sexualitatearekiko jarrera duten norbanakoek osatzen dute. Bigarrena, berriz, homosexualen eskubideen aitortza, harrotasuna eta duintasuna kalera atera nahi duen mobilizatutako jende-talde txikia litzateke.

Aldatu Raul Lopez Romoren aipu honetan gay eta homosexual berbak eta jarri horien ordez euskaldun eta euskaltzale. Euskaltzaleok komunitate euskaldunarekin zer harreman, zer praktika, zer diskurtso, izan beharko genukeen aztertzeko sasoia da, ez ala? Baina aztertzeko sasoia da, batez ere praktikaren bidez.

Hilabete

2018-10-25 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Hilabete falta da eta dagoeneko 60.000 pertsonak geure buruari euskara plana egiteko hautua egin dugu. Geure buruari euskara plana, egunerokan non erabiltzen dugun ikusi, non ez dugun erabiltzen ikusi eta horietatik zeinetan erabili nahiko genukeen erabaki, ahobizi edo belarriprest.

Eta bestelako euskara planetan bezala, hasi behar dugu lehentasunak jartzen, lehentasun horiei ekiteko estrategiak pentsatzen, eta ekintzak egiten. Ekintza horiek formazioarekin izan dezakete zerikusia, geure buruak janztearekin. Edo hilabete barruko erronka horri ekiteko terrenoa landu: ondokoei adierazi, ahobizi edo belarriprest izateak zer dakarren eurei esan eta geure hizkuntza ohituren gaineko berba egin.

Hori bada aurrerapausoa, jakina. Geure hizkuntza ohituren gainean berba egitea beti da aldaketarako lehen pausoa. Eta, gainera, nire ustez, urte honetan egiten ari den lanketarekin hizkuntza ohituren aldaketak didaktizatzeko pausoak egiten ari gara, txiri-txiri eta poliki-poliki, baina norabide onean. Baditugu euskara ikasteko metodoak, baditugu euskara hobetzeko metodoak, baina ez dugu metodorik euskara gehiago erabiltzeko, norberaren borondatea ez bada. Ea metodo hori sozializatzen eta garatzen joaten garen …

Yeknemilis

Humusa

“Hizkuntza proiektua ametsa da, beste amets batzuei gehitzen zaien ametsa, gure maseual burujabetzen defentsara gehitzen den amets berria”

Kalnemaxtiloyan eskola: autogestioa, hizkuntza propioa eta magia

Izokinaren kantua

Astinaldiaren zain

10 “produktu” on

Aurreko batean …

Kolektiboa edo mugimendua?

Hilabete

Txerra Rodriguez

Azken bidalketak

Iruzkin berriak

Artxiboak

Kategoriak

Meta