10 “produktu” on

2018-11-12  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Aurreko batean, erronka, “lagun” batek: gaur eta hemen ari diren euskarazko 10 produktu on ezetz esan! Eta nik baietz, buruari eragin eta zerrenda egin nuen. Berak euskarazko kulturaren ez-modernotasuna aipatzen zidan, aski argudio kosmopaletoa, jakina. Gerora, patxada gehiagorekin aritu eta honako zerrenda hau prestatu dut, baten bati ahoa ixteko balioko duelakoan:

• Ttap aldizkaria: hori izan zen burura etorri zitzaidan lehena. Produktu hori ez dago erdaraz, eskuko telefonoetara (edo tableterako) bereziki prestatutako aldizkaririk ez dago gurea artean, euskaraz ezpada. Eta, gainera, sekulako erakarmen bisualarekin nire ustez.

• Gure zirkua: ez naiz joan ni emanaldietara, baina sare sozialetan bolo-bolo ibili da udan horren gaineko zurrunbilorik. Itzelezko arrakasta izan du eta, gainera, balioak transmititzen.
• Mursego: edo euskarazko musikako besteren batzuk izan zitezkeen. Baina Mursegorena, nire ustez, berezia da. Bera bakarrik, ikaragarrizko emanaldiak egiten zuzenekoetan, ibilbide erabat originala eta koherentea egiten, herri musika eta abangoardia lotzen …
• Xabiroi komikia: tiraldi handia duen aldizkaria da, komikia da, eta, gainera, berezia da, gazte aldizkari batean nekez aurkituko dituzun eduki edo ikuspuntuekin. Urtero albuma argitaratzen dute eta euskarazko komikigintzaren azken urteotako igoerarekin zerikusi zuzena du. Ikastolek (beste behin) egiten duten ekarpena itzela dela ahaztu barik. Lehen ere horren gainean egin nuen berba blogean.
• Hiri gorrian: arratsaldero Euskadi Irratian magazine fresko eta ezberdina egiten dute, gaztea, kosmopolita (edo), baina euskaratik eta euskaraz. Pisukideen tertulia mitikoa, fanzinea, nazioarteko berriemaileak eta abar. Autoko bidaia askoren banda sonora jarri didan programa.
• Pasa zaite argitaletxea: argitaletxe xumea da, txikia eta, gainera, itzulpenak baino argitaratzen ez dituena. Sekulako liburutzarrak ekarri ditu euskarara, “Hamar”, “Post it bizitzak”, “Muskuiluak afaltzeko”, “Errusiar diskoteka” eta, berriki, “Errepidean” klasikoa.
• Zuzeu orainkari horizontala: interneteko twitterreko jarduna edo wikipedia bera izan zitezkeen, baina zuzeu aukeratu dut. Orainkaria da eta erabat horizontala, edonork publika dezake ia edozer. Mugimendu bizia izan ohi du eta eztabaida luuuuzeak, troll askotxo badago ere. Baina, tira, hori ere modernoa ei da, ezta?
• Metrokoadroka antzerki kolektiboa: abangoardia maite du, ertzak maite ditu, gauzak ezberdin egitea maite du, banakotik baino kolektibotik eraginda. Esperimentazioa, diziplinartekotasuna, kolektibotasuna, kritika, ausardia, autogestioa, eta abar. Miss Karaoke ikusi ez baduzue, ez galdu aukera (bi hogerlekoko gomendioa).
• Aiora naiz youtuberra: modan daude youtuberrak antza. Ni ez naiz oso zale, baina tira, horrek ez du esan gura baten bat ikusten ez dudanik. Eta horietako bat (ez beti, tarteka) Aiora da. Freskoa eta berezia iruditzen zait, batez ere berezia.
• Sormen eskola edo sormen laborategia: harrobi lana ere baten batek egin behar du, sormena landuz eta bultzatuz. Eta, horixe da hain zuzen ere, Oihanederren hainbat eragileren artean garatzen hasi diren sormen laborategia, gazteentzako sormen eskola. Ea fruitu onak dakartzan uztak!

10 dira hauek, baina beste batzuk izan zitezkeen eta 10 beharrean, 20 ere izan zitezkeen. Eskaintza badago (gehiago eta anitzagoa behar bada ere), eskaera ere sustatu beharko da, noiz edo noiz.

Aurreko batean …

2018-11-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurreko batean: 40 bat urteko bi bilbotar. Bataren guraso biak Arredondo aldekoak (Kantabria), bestearen gurasoak Ramales ingurukoak diak (Kantabria). Biak ala biak Bilbon jaioak, biak ala biak Bilbon euskaraz eskolatuak. Aspalditxo ezagutzen dute elkar, baina orain gutxi ohartu dira bataren zein bestearen jatorria gertu-gertukoa zutela (Arredondotik Ramalesera 13 bat kilometro daude), ez zekiten ezer horren gainean.

Eta aspalditxotik ari dira eurak ere euren artean euskaraz egiten (beti euskaraz aritu direla esan dezake baten batek). Anekdota bat baino ez da, horren tankerako mila adibide daude gure kaleetan, badakit. Baina istorioa entzun ostean, gure begien aurrean dugun “misio” handiaren dimentsioak agertu zaizkit. Eta, askotan, iruditzen zait ez dugula bat ere baloratzen lortu duguna (jakina lortzeko daukaguna oraindik handiagoa dela).

Eta, orduan, esaera txinatar batekin gogoratu naiz: bere hankekin ibiltzen ez dena, ez da urrun iritsiko (eta ez dakit zergatik gogoratu naizen!).

Kolektiboa edo mugimendua?

2018-10-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez dira gauza bera gay kolektiboa eta gay mugimendua. Lehenengoa erabat anitza da, askotarikoa, hainbat ideologia, sexu, formazio akademiko, adin, jatorri geografiko, jatorri soziolaboral, erlijio eta sexualitatearekiko jarrera duten norbanakoek osatzen dute. Bigarrena, berriz, homosexualen eskubideen aitortza, harrotasuna eta duintasuna kalera atera nahi duen mobilizatutako jende-talde txikia litzateke.

Aldatu Raul Lopez Romoren aipu honetan gay eta homosexual berbak eta jarri horien ordez euskaldun eta euskaltzale. Euskaltzaleok komunitate euskaldunarekin zer harreman, zer praktika, zer diskurtso, izan beharko genukeen aztertzeko sasoia da, ez ala? Baina aztertzeko sasoia da, batez ere praktikaren bidez.

Hilabete

2018-10-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hilabete falta da eta dagoeneko 60.000 pertsonak geure buruari euskara plana egiteko hautua egin dugu. Geure buruari euskara plana, egunerokan non erabiltzen dugun ikusi, non ez dugun erabiltzen ikusi eta horietatik zeinetan erabili nahiko genukeen erabaki, ahobizi edo belarriprest.

Eta bestelako euskara planetan bezala, hasi behar dugu lehentasunak jartzen, lehentasun horiei ekiteko estrategiak pentsatzen, eta ekintzak egiten. Ekintza horiek formazioarekin izan dezakete zerikusia, geure buruak janztearekin. Edo hilabete barruko erronka horri ekiteko terrenoa landu: ondokoei adierazi, ahobizi edo belarriprest izateak zer dakarren eurei esan eta geure hizkuntza ohituren gaineko berba egin.

Hori bada aurrerapausoa, jakina. Geure hizkuntza ohituren gainean berba egitea beti da aldaketarako lehen pausoa. Eta, gainera, nire ustez, urte honetan egiten ari den lanketarekin hizkuntza ohituren aldaketak didaktizatzeko pausoak egiten ari gara, txiri-txiri eta poliki-poliki, baina norabide onean. Baditugu euskara ikasteko metodoak, baditugu euskara hobetzeko metodoak, baina ez dugu metodorik euskara gehiago erabiltzeko, norberaren borondatea ez bada. Ea metodo hori sozializatzen eta garatzen joaten garen …

Munduari begiratzeko, Kirmen Uribe

2018-10-25  //  Poema soziolinguistikoak  //  Iruzkinik ez

Urrian ere hileroko poema soziolinguistikoa. Gaurkoan Kirmen Uriberen “Munduari begiratzeko” poema.

Hemen letra:

Munduari begiratzeko modu bat,
laguntzarrekin kantatzeko modu bat,
horman eguzkia hartzeko modu bat,
itxaroten jakiteko modu bat.

Pagoak ukitzeko modu bat,
azalak irakurtzeko modu bat,
hego-haizea usaintzeko modu bat,
autoan negar egiteko modu bat.

Ez onena agian,
ez ederrena agian,
zaharregia, txikiegia agian.

Begietara begiratzeko modu bat,
galderak egiteko modu bat,
eskutik heltzeko modu bat,
amets egiteko modu bat.

Ez onena agian,
ez ederrena agian,
zaharregia, txikiegia agian,
agian.

Eta bideoa jarraian:

Ahalduntzen …

2018-10-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bariku honetan Bilbon hizkuntzen biziberritzea eta emakumeen ahalduntzea non gurutzatzen diren edo gurutzatu daitezkeen aztertuko duen egun osoko jardunaldia dago, Garabidek antolatuta. Goizean hainbat hizkuntza komunitatetako kideak eta Emakumeen Mundu Martxako kideak izango dira gai hauen gainean berbetan. Saioa itxia da, baina arratsaldean saio irekia izango da.

Mahai-inguru bat egingo da eta nik ere hartuko dut parte. Mahai-inguruan Kurdistan eta Yucatan aldeko esperientziekin batera, Euskal Herrikoak ere izango du bere partea. Ni ari naiz prestatzen nire zatia, nire ekarpena eta, horretarako, hainbat gauza berrirakurtzen aritu naiz nire blogean. Hona mahai-inguru honi begira egin dudan artikuluen entresaka:

• Martxoaren 8ko grebatik irakaspenak
• Zergatik egiten dute emakumeek euskara gehiago?
• Nola txertatu genero ikuspegia hizkuntza politikan: bat eta bi.
• Emakume elkarteak eta euskara elkarteak
• Feminismoaz irakurtzen euskalgintzako betaurrekoekin
• Emakumeen esprinta XXI. mendean
• Esprinta ala maratoia?

Hau aperitiboa baino ez da, berbaldian gauza gehiago aipatzeko asmoa dut, baina tira, horretarako, etorri beharko duzue …

Euskaraldia ikertu

2018-10-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Izena emateko sasoi betean dago orain eta hemen Euskaraldia. Ez duzu oraindik izena eman? Nik bai, eta inor harrituko ez bada ere, ahobizi izango naiz. Eta Euskaraldiaren barruan, ikerketa egingo du Soziolinguistika Klusterrak. Ikerketa horretan aztertuko dira hizkuntza ohiturak aldatzeko prozesuak. Txapo, behar-beharrezkoa da ikerketa hori.

Baina … ez al litzateke ikertu behar herririk herri, auzorik auzo, helburu argia daukan honek zer-nolako aplikazioa izango duen edo izaten ari den? Alderdi organizatiboak, erlazionalak, mugimenduaren eta erakundeen arteko artikulazioa, eta abar … Nire ustez, euskararen aldeko mugimenduaren etorkizunerako (eta etorkizunean eraginkorrago jokatzeko) gakoa litzateke … inork ez du egingo, baina hurrengo batean egin beharko litzatekeela iruditzen zait.

Edo ez.

Geroa gaur

2018-10-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Jazzari buruzko liburu bat irakurtzen ibili naiz eta bertatik aipu batzuk hartu ditut. Jazzari buruzkoak badira ere, uste dut gurera ere (hau da, hizkuntzen biziberritzera eta, seguru, beste hainbat alorretara ere) aplikatu daitezkeela. Hor doaz batzuk:

Gurea tradizioa ei dela esaten dute batzuek. Baina, nire ustez, tradizioa landu gura dugu lurralde berrietara eramateko, tradizioa berraztertuz hain zuzen ere.

Eraberritze eta tradizioaren arteko marrruskadurak azeleratu edo desazeleratu dezake berrikuntza.

Jazz musikariak bezala, ahots pertsonalean sinisten dut. Gure musikariek ez dute jo nahi Louis Amstrong edo Buddy Bolden edo beste edonoren antzera. Kontua honetan datza: zure forma artistikoari zure zigilua eranstea, lurrean duzun leku eta momentutik abiatuta zerbait bakarra sortzeko.

Hiru aipu horiek ekarrita, gogoratu naiz behin Noemi Villaverderi (a.k.a. Una antropologa en la luna) irakurri nion sankofa kontzeptuaz: esan gura du iraganari begiratzen diozunean, etorkizuna antzeman dezakezula, eta etorkizun sendoa eraikitzeko, iraganaz ikasi behar duzula.

Soziolinguistika domestikoa hostoberritzen (2018)

2018-10-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Soziolinguistika domestikoaren fana naizela badakizue zuok, irakurleok (baldin eta baten batek irakurtzen badit!). Ba, azken aldion soziolinguistika domestikoaren bidean hiru baliabide berriak “topatu” ditut.

Batetik, Ebete zerbitzu enpresak askatu ditu irakasleekin, hezitzaileekin eta gurasoekin lantzeko eurek dituzten edukiak. Merezi du horiek guztiak aintzat hartzea hiru kolektibo horietako batekin lanean hasi behar baduzue.

Bestetik, Emunek ere hitzartzen izeneko webgunea sortu du. Hizkuntza ohiturak aldatzeko helburuarekin jaio da webgunea. Bertan bloga dago, baita kontsultorioa ere, eta, bideoz grabatu dituzte hainbat pertsonen bizipenak (adibidez, hau). Azkenik, Irten hizkuntzaren armairutik digitalizatu eta denen eskura jarri dute.

Hirugarrenik, ezin aipatu barik utzi Euskaraldia. Batetik, euskaraz bizitzeko hainbat baliabide batu dituzte euren webgunean. Eta, bestetik, multimedia materiala ari dira sortzen Euskaraldiak zer ekarriko duen jendeak ikus dezan.

Bizipenak

2018-09-24  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Uztailean hiru ekimen interesgarri izan dira gurean, eta hirurek “galdutako” gaztaroa gogorarazi didate! Zer egingo diogu ba!

Batetik, bigarren urtez Uemako herrietako gazteen udalekuak egin dituzte Zestoan, 15 eta 18 urte bitarteko gazteek. Udalekuetako ohiko jarduerez gain, soziolinguistikari lotutako hainbat kontu ere landu dituzte.

Bigarrenik, aurten Euskarabentura espedizioa egin dute 100dik gora gaztek. Euskal Herri osoa zeharkatu dute gazteek, oinez, autobusez edo trenez. Berrian Olatz Silva kazetariak egin duen jarraipena itzela izan da. Soziolinguistika, sormena, kultura, historia, … udaleku apartak, duda barik.

Hirugarrenik, Gasteizen bigarrenez hizkuntza gutxituetako hiztun gazteen topaketak egin dira, Higa izenekoak. Kronika polita egin zuten Garabidekoek, baita Imanol Artolak ere.

Gainera, udazkenean Himalaiara ere egingo da espedizioa (Oxigenoa euskarari izenekoa).

Bizipenetatik, erraietatik, partekatzetik, elkarri laguntzetik, … asko eta asko ikasten delako, biba zuek guztiak!

PD: Noizko ez horren gaztetxoen topaketatxoak?????