Aipuen plaza

2017-11-08  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Ume eta gazte euskaldunak talka egiten ari dira kristalezko sabai bilakatu zaien gizarte heldu erdaldunarekin”

Iker Salaberria

“Futbolaren munduan esan ohi da hiritar bakoitza entrenatzaile bat dela. Euskalgintzan ere, denak gara soziolinguista, denok dakigu euskarak zer behar duen, euskara nola suspertu behar den, gizarte elebidun orekatua nola eta zein bideetatik erdietsi behar den”

Juan Inazio Hartsuaga

“Bai, sarri askotan Central Parken distirak eklipsatu egiten digu Derioko plaza, eta nekez ikusten diogu xarmarik etxekoari, eta kosmopolitismorik are eta nekezago”

Kepa Altonaga

“Batzuetan, lagun taldeek eta jolaskideek euren kideengan presio ikaragarria egiten dute familian eta eskolan ezarritako arau soziolinguistikoen kontra”

Suzanne Romaine

“Gure-gurea den hainbat ezaugarri bekokian iltzaturik daramagu euskaldunok, mintzajardunaren giza arteko moldaerari dagokionez. Gure bereizgarri horiek kontuan izango dituen sendabidea behar dugu, ez norbaitek noizbait eta nonbait asmaturiko botika unibertsal miresgarria. Gure etxerako egokia den, hemen eta orain aplika litekeen, irtenbide zuhurrena bilatu, zehaztu, adostu eta aplikatu beharrean geratu gara horregatik, behin eta berriro, XX. mendean”

Mikel Zalbide

“Hiztunaren hizkuntza gaitasuna oso kontzeptu dinamikoa da, etengabe eraldatzen, mugatzen eta osatzen dena”

Jaione Aiestaran

Araba: mundu mailako biziberritzearen adibide?

2017-11-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gai horren inguruan berbaldi bat enkargatu zidaten Vigoko unibertsitatekoek (aupa Henrique!). Gero, Santiagoko unibertsitatean ere gauza bera errepikatzeko. Eta hasi nintzen buruari bueltak ematen. Azkenean, galdera horri zuzenean erantzuna eman beharrean, 16 geltokiko bidaia proposatzen dut Araban barrena. Ea zuek zer diozuen!

Euskarak behar du hip-hop

2017-11-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den larunbatean Gasteizen izan ginen, Jimmy Jazz aretoan, Gorka Suaia eta Glaukoma ikusten. Euskarak behar du reggae, euskarak behar du hip hop kantatzen dute One, two kanta gogoangarrian.

Baina beste hainbat gauza ere esaten dute. Adibidez, “dakarkigun melodia aldaketena da”, “estilo berrien beldur haiz? Ni ez”, “erritmo bizkorren katarata”, … Eta baita kritikak jaurti ere gure panorama musikalari: “ultra guayismo super kutxakultureta”, “segi parrandan tributo eta berbenak”,  “gure zaharren rock-and-rollak, momia bilduma, errautsak eta formola, laster babesle ofiziala Iberdrola”, “hau da oaintxe bertan herri honen zoru estetikoa”, ….

Ikaragarria izan zen kontzertua, mundiala. Baina, batez ere, harritu ninduen gaztetxoak dantzan ikustea, gaztetxoak diskoa atera eta hilabetera kanta guztien letrak koreatzen emozionatuta. Eta ni ere bai ahotsa urratzen ibili nintzen, jakina.

Iruditzen zait, gainera, eraberritze eta tradizioa ipar, euskarazko hip-hop-ak inoizko mailarik handiena duela: hor daude Xatiro, 2zio, Nizuri tazuneri, Aneguria, … eta beste hainbat. Ertzetatik erdigunea betetzen duen gitarra soinuei (eta aldarrikapenen sinfoniari) lekua disputatu nahian. Ea lortzen duten, euskarak behar duelako hip-hopa, hip-hop astakirtena ere bai.

Euskara ikasleak eraldaketarako iturri gisa irudikatu behar dira

2017-10-31  //  Info 7  //  Iruzkinik ez

Entzuteko hemen:

Edo, gurago baduzu, Info7n bertan.

Sechu Sendek bere garaian idatzi eta nik itzulitako (eta moldatutako) euskara irakaslearen dekalogoa.

Sistema eragile libre oso baten alde

2017-10-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Xan Airek artikulu gogoangarria idatzi du, nire ustez, Bat aldizkariaren 103. alean. Euskal jakobinismoa du berbagai beste gauza askoren artean. Hona hemen handik “lapurtutako” bi lerrokada:

Zein izan zen, ordea, Euskaraz Bizi proiektu nazionalaren akatsa? Prozesu edo protokolo berdina jartzea Euskal Herriko ikastola guzietan: azpi-helburu berdinak, plangintza eta epe berdinak, tresna berdinak … Errealitatean, baliabide zinez desberdinak zirelarik: ikasle-kopuruek, profesional-kopuruek, jarrera soziolinguistikoek… ez dute deus ikustekorik Tolosan edo Sohütan, adibidez.

(UEUk eta Jakin aldizkariak eskuz esku antolatu zuten ikastaroa, Baionako Zizpa Gaztetxean: kulturaren autodeterminazioa zen gaia) Deigarria egin zitzaidan ikustea han aurkeztu proiekturik osoenak (eta, bide batez, pertsonalki interesgarrienak iruditu zitzaizkidanak), nola beren ingurumen hurbilean sustraituak diren: Katakrak Iruñean, EHZ festibala Ipar Euskal Herrian, Astra Gernikan, eta abar. Egitasmo horiek guziek izerdi komuna dakarte: balio-multzo zabalei begira, tokian tokiko behar edo hutsune bati erantzutea, behin ingurune hurbileko errealitatea sakonki ezaguturik, bizi izanik, eta batez ere partekaturik.

Hortik atera zen bertze ideia garrantzitsua, hauxe izan zen: lokalki finkatua den egitasmoak, oihartzuna eduki eta eskain dezake maila zabalagoan.

Behetik gorako prozesuek badutela zer ekar sustraitzean, baita hedatzean. Batez ere hizkuntza, kultura, eta herri minorizatuetan.

Baina beste hainbat kontu ere du berbagai Xanek, esate baterako:

Azken 50 urteotan bederen, hizkuntza biziberritze eredu baten ondare komuna eraiki eta finkatu dugu, mundu mailan erreferente izaterainoko heinera helduz. Baina bitxi bada ere, ez dakigu ondare hori gure inguruko gizartean partekatzen, zabaltzen, konfrontatzen, molde kohesionatu eta koordinatuan, Garabide batek egin dezakeen modura Abya Yalako populuekin.

Akademia ere dakar lerroetara Xanek bere artikuluan:

Gure esperimentazioek eta lorpenek, zigilu akademikoa behar dute. Jakinez, gainera, ikerketa-arlo zabala bezain sakon eskain dezaketela: terrenoan murgildurik gabiltzanoi, eskas zaigu distantzia hartzen dakien begirada bat, ahalaz teorien bidez ere gure ondare komuna biziberrituko duena denboran, eta zilegituko mundu akademikoan.

Derion euskaraz egiteko aukerak

2017-10-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aspalditxo esan zuen Eduardo Apodakak berari gehiago axola ziola Tafallan euskaraz egiteko egon daitezkeen aukerak, Tafallan bizi diren euskaldunak baino. Hausnarketa horretatik abiatuta, Derion Tximintx euskara elkarteko kideak uztailetik irailera ibili gara Derion euskaraz egiteko aukera horiek mapa batera ekartzen.

Landa-lana egin dugu, denda eta tabernetan, zerbitzu eta jatetxeetan. 150 establezimendu baino gehiago aurkitu ditugu Derion. Eta erdietan bada aukerarik euskaraz egiteko (leku batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago). Euskaldunak aktibatzea da azken urteetako mantra eta hala da: aktibatu behar dugu geure burua, jakina. Baina aktibatzeko ere aukerak jarri behar ditugu mahai-gainean.

Eta hori egin gura izan dugu gure xumean: Derioko fruta-dendak, estankoak, ile-apaindegiak, tabernak, farmaziak, … Horietan guztietan euskaraz egin daitekeela probatu dugu eta, hortaz, aukera horiek ere aprobetxatu behar ditugu.

Gero eta “normalagoak”

2017-10-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Udan, besteak beste, Ibon Sarasolaren “Bitakora kaiera” irakurri dut (irentsi dut, hobe esanda). Bakoitzak bere zoroak bizi ditu eta bakoitzak baditu bere perbertsioak, zer egingo diogu bada!

Sarasolaren arabera, euskara batua da euskaldunon komunitateak egin duen miraririk handiena. Bere berbetan esateko, “euskara batuaren arrakasta da, ziur aski, euskaldunen komunitatearen historiako gertaera garrantzizkoena”.

Bere iritziz, corpus arloan gero eta “normalagoak” gara. Hau da, gure inguruko hizkuntzen parera iristen ari gara. Izan ere, bere ustez, euskara gero eta beregainago jokatzen ari da, hizkuntza-akademiari gero eta jaramon gutxiago egiten eta idazle “onei” gero eta jaramon gehiago egiten. Ea corpuseko urrats horiek estatusera eramateko kapazak garen, dedio!

Genetikarekin soziolinguistika egin

2017-10-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Enegarren teoria euskararen jatorriari buruz. Enegarren saiakera genetika eta hizkuntzen ibilbideak erkatzeko. Enegarren esentzialismo ariketa txatxua.

Genetikarekin ezin da soziolinguistika egin. Are gutxiago, eskema mental (edo aurreiritzi esan beharko nuke) modernoekin. Izan ere, ikerketa horiek guztiek oinarri hau hartzen dute: etnia (tribu edo dena delako) bat = hizkuntza bat. Eta, gainera, ikerketa horiek guztiek hizkuntzek egindako ibilbideetan faktore ekonomikoek, sozialek, politikoek eta pertsonalek duten garrantzia ez dute aintzat hartzen. Genetikak dena esplikatzen baitu. Ba ez, sentitzen dut, baina ez.

Iraganera nahi dute oraingo eskema mentalak proiektatu, baina, era berean, mezu zeharo arriskutsua ematen dute etorkizunari begira. Euren arabera, ezin du txinatar batek euskara ikasi, beltz batek euskara erabili, ijito batek euskara transmititu edo espainol batek euskara maitatu. Genetikarekin soziolinguistika egiten ari direlako eta soziolinguistika soziala da, ez esentziala.

Hizkuntzak performatzen al du?

2017-10-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

“Mundua ez da den modukoa, baizik eta guk hizkuntzaren bidez egiten dugun modukoa”

Suzanne Romaineren esaldi honekin abiatuko naiz. Eta jarraitu, jarraituko dut Suzanneren beste galdera birekin: “Jendartea aldatu egin behar da hizkuntza aldatzeko? Ala hizkuntza aldatzeak aldaketa sozialari lagundu diezaioke?”.

Egileak ez dio erabateko erantzuna ematen bi galdera hauei. Hala ere, gutxi gorabeherakoa bai: “hizkuntza ez da kulturaren isla pasiboa bakarrik, kultura sortzen ere laguntzen du”. Hortaz, badirudi Suzanne Romaineren arabera, jendartea eta hizkuntzaren arteko interakzioa iraunkorra dela.

Edo, bestela esanda: hizkuntza eta jendartearen aldaketarena joan-etorriko bidea da, joan-etorriko prozesua, biek elkarri eragiten diotela ematen du. Beraz, jendarte eraldaketa bilatzen dugunok hizkuntza aldaketa bultzatu behar dugu, eta alderantziz. Intersekzioak egiteko abiapuntu egokia izan daiteke.

Artabria

2017-10-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ferrol aldean bada galizieraz lan egiten duen fundazioa, Artabria izenekoa. Eurek, hala ere, gurago dute zentro soziala deitu. Galizian han eta hemen sortzen ari diren zentro sozialen aitzindaria da gainera (Compostelako Gentalha aipagarrienetako da, nire ustez).

Ezagutu nuenean, batez ere, bere diseinu grafiko zainduak erakarri ninduen. Gero euren agendan musika, mugimendu soziala, oinarrizko kultura eta abar joan nintzen deskubritzen, sarearen bidez beti ere.

Handik gutxira, dokumental bat egiteko diru-batze kanpaina egin zuten. Turu artista handiak egin zien diseinua orduko hartan eta dirua jarri nuen. Denboratxoa pasa zen dokumentala egin arte, beste puska bat jaso arte eta beste puska bat ikusi dudan arte.

Eta ikusitakoan, arnasgune sozialak eta espazialak duten garrantziaz ohartu naiz. Artabria Ferrol inguruan galizieraz berba egiten duen espazio ia bakarra da eta hiztun berriak sortzeko lana erruz egin du urterik urte. Espazio fisikoak, espazio sozialak, galizieraz. Terra é lingua, ezta?