Soziolinguistika egin

2016-02-15  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Aurrekoan egon nintzen lagun batekin berbetan, txorrotxean. Eta bide batezko euskalgintza aipatzen aritu nintzen. Berak errieta egin eta oso berba teknikoak erabiltzen ditudala adierazi. Orduan, erdi pikatuta esan nion: zuk zelan esango zenuke ba?

Kostatu zitzaion kostatu, baina … azkenean erantzuna eman (eta nik lapurtu egin diot blogerako): horiek soziolinguistika egiten dute soziolinguistika berba denik jakin barik. Tumatxa! Soziolinguistika egin: esamoldea bikaina iruditu zitzaidan. Are gehiago, nire moduan soziolinguistika jendartea eraldatzeko zientzia gisa ulertzen dugunontzat. Egin dezagun ba soziolinguistika!

Eusnob ala folklorezale?

2016-02-08  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Karpape gozo batean geunden, garagardoa eskutan, hontaz eta hartaz berbetan. Kanta tradizionalak eta herri-dantzak ez nituela maite aitortu, eta hara non esaten didan solaskideak: Folklorea maite ez duen lehen soziolinguista! Eta zur eta lur geratu nintzen.

Horren arraroa al da? Edo, hobe esanda, horren arraroa al naiz? Elkarrizketak jarraitu zuen eta, azkenean, esaten dit lagunak: Zu eusnob bat zara eta, gainera, azken aldion euskaltzaleen artean gero eta eusnob gehiago dago. Eta nik erantzun, zorrotz: Eskerrak!

Eta, ostean, burua bueltaka izan nuen denbora batez. Ez dut neure burua eusnob-tzat hartzen (Mursegoren kanta agertzen diren izen mordo bat sekula entzun barik), ezta folklorezale ere. XXI. mendeko euskaldun, Europako kulturan blai, baina ez bata ez bestea. Eta, berriro ere, zergatik dikotomiak ezarri? Eusnob ala folklorezale?

Transmisioan … (EKT)

2016-02-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Eskertzen da lantzean behin akademiaren ateak ireki eta plaza publikora salto egitea. Eta langintza horretan maisu eta maistra dira EKTko gradu-ondokokoak. Oraingoan sei telebista saio egin dituzte gure kulturgintzaren iraganaz, orainaz eta etorkizunaz hausnartzeko. Goienakoek denak txukun-txukun jaso dituzte webgune batean.

Hona hemen:

1. Olatua berrasmatu

2. Zama hegalduna

3. Hilzori – Gogo bizi

4. Mina eta grina

5. Ertzak batuz

6. Egin arte (ez gara izango)

Gutxiengo aktiboa

2016-02-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Moscoviciren arabera, gutxiengo aktiboa da indarrean dauden arauen kontrako taldea, bere buruaren gaineko kontzientzia duena eta barne antolaketa maila bat duena. Definizio horretan ez da jende gutxien duen taldea izan behar derrigorrez; aitzitik, haren ezaugarri nagusiena da boteretik kanpo egotea.

Gutxiengoa aktiboa edo ez-aktiboa izan daiteke. Aktiboa izateko beharrezkoa da bere buruaren gaineko kontzientzia izatea: helburuak ezagutu, mugak eta indarrak ezagutu.

Gutxieneko antolaketa ere izan behar du, funtzionamendu arau batzuk sortu behar ditu.

Gutxiengoen elementu batzuk euren arrakastarako gakoak dira:

1. Pentsatzen dena eta kanpoko zeinuen (hitzak, ekintzak) arteko erlazioaz kontziente izatea eta koherente izaten saiatzea, ziurtasuna transmitituz.
2. Mezuaren jasotzaileak nahasterik izan ez dezan, seinale sistematiko eta trinkoak erabiltzea. Berdina errepikatzea hitz eta ekintza ezberdinekin, ez ateratzea aurrez finkatutako portaeratik.
3. Gatazkak irauten duen bitartean, hitzak eta ekintzak esangura aldatu ez dezaten ziurtatzea.

Baina garrantzitsuena da euren portaeren estiloa. Bost estilo egon daitezke:

• Esfortzua: esfortzu handiena egin duela transmititzen duenak bere buruarengan eta bere iritzietan sinistzen duen irudia ematen du.
• Autonomia: mezu-emaileak bere interesen kontrako iritziak agertu ditzake eta horrek ematen dio sinisgarritasun morala.
• Zurruntasuna: planteamenduak aurkezteko zurrun agertzea eta negoziaziorako zirrikitu gutxi uztea.
• Ekitatea: alde guztiak berdin tratatzen saiatzea.
• Trinkotzea: mezu sinple, koherente eta sistematikoa.

Estilo hauetako bati eusteak fruituak ematen ditu, baina berrikuntza soziala lortu nahi bada, estilorik eraginkorrena trinkotzea ei da.

Eta honek guztiak zer zerikusi du euskalgintzarekin eta euskararen biziberritzearekin?

Aipu batzuk

2016-01-27  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

eta nik ez dakit zer esan …

Argi dago udalerri euskaldunetan euskaldunak %72 diren bitartean, udalerri horietan bertan gaztelaniaz hitz egiteko gai direnak dezente gehiago izango direla, %90 baino gehiago inolako zalantzarik gabe.

Iñaki Iurrebaso

Gero eta konbentzitua nago hizkuntza batez jabetzea ez dela prozesu intelektual bat. Gero eta garbiago daukat inguru bat behar duzula non eta hizkuntza hori behin eta berriro entzungo duzun.

Fermin Etxegoien

Jendarte bateko pertsonen multzo handi batek ez du bere bizitzan zehar hizkuntza bat uzten beste bat bereganatzeko.

Ralph Fasold

Euskara hizkuntza bisexuala da.

Anari

Hizkuntza komunala da, ezin agortuzkoa eta dohainikakoa, beste gauza guztiak, aldiz, pribatuak, ahitzeko modukoak eta garestiak direnean.

Joseba Sarrionandia

Gartxot eguna

2016-01-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Etorkizuna gaurtik egin nahi dugula eta egiten ari garela badakigu. Edo, behintzat, gero eta garbiago daukat hori. Eta etorkizun horretan ere mitoak eta imajinarioak bersortu behar ditugu. Ari gara, sarritan intuizioz, beste batzuetan berariaz. Mito eta imajinario horiek garrantzi handia dute eta harako hark esaten zuen bezala, gure egunerokoaren gasolina sinbolikoa beharrezkoa da. Kulturgintza zein mitogintzaren bidez. Aldez edo moldez.

Etorkizuna gaur. Horixe bizi izan genuen Pirineoen erdian dagoen Itzaltzu izeneko herrian urtarrilaren erdialdean, Gartxot egunean. Xuneren imaginarioaz blai, etorkizun euskaldun auto-zentratua zelakoa izan daitekeen bizi izan genuen gure larruetan, gure haragietan.

Argi dut, hala ere, etorkizuna ere borrokatu beharko dugula. Gaur eta atzo. Mitoak mito.

Soziolinguistika dosi txikiak (Sutondoko kontuak 6)

2016-01-24  //  Sutondoko kontuak  //  Iruzkinik ez

Kontzeptu berriak

2016-01-18  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Azken aldion, kontzeptu berri batzuk entzun ditut (bueno, horietako bi ez dira horren berri, baina bada euskaldun zahar eta euskaldun berri kategoriak bazterrean uzteko bide bat zenbait kasutan): bidelaria, bidelaguna, euskaldun 2.0 eta transeuskalduna.

Goazen pausoz pauso. Bidelaria eta bidelaguna berbalagunen mugimenduaren abaroan sortutako berbak dira. Bidelaria litzateke euskara ikasten edo euskara hobetzeko beharra duen pertsona (Eusko Jaurlaritzaren araberako terminologian gutxi gorabehera erdi-euskaldun deitzen dena). Bidelaguna, ordea, euskaraz ondo edo txukun jarduten duen pertsona da,  bidelari bati laguntzen diona bere euskara hobetzeko ibilbidean. Esan bezala, termino biak berbalagun (mintzalagun, solaskide edo mintzakide) mugimenduan sortu dira eta, gainera, batetik bestera salto egiteko aukera ematen du.

Euskaldun 2.0 kontzeptua Maisha MC barakaldarrari entzun diot. Haren ustez, badira ez zahar ez berri moduan kalifikatu daitezkeen euskaldunak. Txikitatik harremana izan dutenak euskararekin, baina akaso ez behar beste familian, euskaldun zahar kontsideratzeko. Eta berak euskaldun 2.0 kontzeptua proposatzen du horretarako (nire ustez, dezente zabaldu daitekeen kontzeptua da).

Transeuskalduna terminoa, ordea, Lutxo Egiak sortu du. Bere berbetan, euskalduna euskaraz dakiena baino euskara erabiltzen duena da. Izan ere, euskaldunak transitoan gaude, hainbat herri eta hiritan, euskaratik gaztelaniara (edo frantsesera) eta alderantziz, etengabe, lotu barik. Gure garunetan deriba etengabea dabil batetik bestera.

Ahaldundu

2016-01-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ahalduntzea (edo boteretzea edo jabetzea) zer den askotan galdetu izan diot neure buruari. Erantzun argirik ez diot aurkitu galderari, baina Sermos aldizkari galiziarrean Beatriz Suárez-ek egindako definizioa aurkitu dut eta gustatu zait. (itzuli barik doa pasartea, galizieraz):

facultarse, autorizarse, habilitarse os suxeitos e os colectivos inferiorizados; habilitármonos, é dicir, capacitármonos, sentírmonos e sermos capaces; ter a facultade e o poder de facer cousas e de vivir con autoridade, é dicir, sendo valoradas e recoñecidas como suxeitos con axencia.

Artikulu osoa irakurtzea merezi du, nire ustez.

Arnasguneak Mikel Zalbideren arabera

2016-01-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bat aldizkariaren 95. aldizkaria arnasguneei buruzkoa izan da oro har. Mikel Zalbidek 2008an egin zuen txosten argitaragabe bateko aipua dakar Iñaki Iurrebasoren artikuluak. Handik kopiatu eta ekarri nahi izan dut:

Zer da arnasgunea? (…)

Euskaraz nolabait esateko, demografia aldetik euskara “bere kabian” sentitzen den bilgunea, inork xaxatu gabe eta eraso gabe “etxeko jaun” sentitzen den eremua. Hori da, funtsaren funtsan, Fishman-en physical breathing space edo arnasgunea.

Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen hizkuntza belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntza-plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat “xelebre”)-rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena. Hori da euskal arnasgune petoa, hizkuntzaren belaunez belauneko transmisioa bere betean (beste leku gehienetan baino askoz nabarmenago) segurtatzen duena.

Aparteko antolamendurik gabe ikasten dute horietan haur txikiek bertako hizkuntzan. Hala ikasten dute hitz egiten. Lehenik hitz egiten eta gero, eskola eta abar lagun, irakurtzen, idazten eta bertan ahoz aho dabilen hizkuntza horren errejistro eta aldaera jaso, landu, formalizatuagoak erabiltzen.

Hori da osasun oneko hizkuntzen belaunez belauneko jarraipen-bide normala, prototipikoa (…)

Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada. Horiek dira, Fishman-en eta beste zenbaiten ustean, hizkuntza indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori gabeko normalkuntza ez da normalkuntza. Ingurumen horien zaintza-ardura bigarren edo hirugarren lehentasun-mailara daramana ere ez.