Zaratatsuegiak museoetarako

2013-04-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Amaitu da badubada erakusketa. Momentuz. Oso interesgarria izan da oro. Birritan ekarri dut blogera (badu eta bada, han batutako aipu batzuk), baina hirugarrenez ekartzeko modukoa dela iruditzen zait.

Bisita gidatuak egin dituzte erakusketan. Eta horiek guztiak bideoz grabatu eta guztion eskura jarri dituzte. Merezi du denboratxoa hartzea eta horiek ikusten joatea apurka-apurka.

Maiatzaren 19ra arte Baionan izango da erakusketaren zati bat. Merezi du bueltatxo bat ematea hara.

Izkiriaturik aurkitu ditudan ene artikuluak (II)

2013-04-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hilabete honetan ere aurkitu ditut nireak izan zitezkeen artikuluak han eta hemen:

– Jone Miren Hernandezi elkarrizketa: Gazteek ekarpen garrantzitsua egin dezakete euskararen arloan.

– Txio edo pío: euskarak twiter-en duen presentziaz (politikarien artean).

– Mikel Zalbideri egindako elkarrizketa: Adin batetik aurrera, eskolatik kanpora, ingurumen-baldintzetan dago ikasleen euskara-erabileraren giltzarria.

– Bidea marraztera goaz jardunaldien karietara, Mikel Zalbidek emandako hitzaldiaren laburpena: http://bideamarrazteragoaz.wordpress.com/1-saioa-mikel-zalbide-bidelagun-2/

– Euskara batua ez da estua, edo bai? Asier Sarasuaren artikulu bikaina http://eibar.org/blogak/sarasua/lexikoari-mugak-ipini-behar-hori

– Eta, azkenik, aurreiritzi linguistikoak desmuntatzen dabiltza Telp tailerretakoak: http://telptailerrak.com/?p=538 eta http://telptailerrak.com/?p=557

Bat 84: Euskararen Kale Erabilera

2013-04-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Azken Bat aldizkaria kale-erabilerari buruzko monografikoa izan da. Aldizkaritik 12 aipu atera ditut, niri deigarriak, garrantzitsuak edo ezinbestekoak iruditu zitzaizkidanak:

1. Euskararen familia bidezko transmisioan aldaketarik handiena bikote mistoen artean gertatu da. Lehen gehienek ez zuten euskararik transmititzen eta orain herena dira transmititzen ez dutenak EAEn eta Nafarroan, eta %44 Iparraldean.

6. Badirudi, ordea, nerabezaroko beherakada nabarmen horren atzetik, urteak aurrera egin ahala, euskararen erabilera berreskuratu egiten dutela poliki-poliki hainbat gaztek.

12. Euskararen alderdi ez-formala eskuratzeko modua familia zenaren garaiak atzean gelditu dira eta hutsune hori betetzeko bide berriei ekitea beharrezkotzat jotzen dugu.

Azatzak 61: Bularretik mintzora

2013-04-08  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Bularretik mintzora kanpaina dugu azatzen artean 61.a. Eta zer da Bularretik mintzora? Euren berbetan,

Egitasmo hau kanpaina sistematizatu bat izateko bokazioz jaio zen 2007ko abenduan. Haur txikien guraso eta hezitzaileei zuzenduta dago eta bere helburu nagusia da 0-6 adin tarteko haurrengan irakurketa ohiturak sustatzea gurasoekin eta haien hezitzaileekin, beren ingurune naturalean: etxean, eskolan eta liburutegian, hain zuzen.

Literaturaren transmisioa, euskararekin gozatu, formazioa eta balioak, euskal kulturgintza, eta abar. Egitasmo eredugarria eta esportagarria. Merezi du euren webgunean saltseatzea.

21 egun galizierarekin

2013-04-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ekimen interesgarria egin dute Galizia aldean, beste behin ere: 21 egun galizierarekin.

Institutuko gaztetxoei begira egindako ekimena da. 21 egunetan aritu dira galizierarekin olgetan, berbetan eta lardaskan. Horretarako, gainera, hainbat ospetsuren laguntza izan dute (idazle, musikari, margolari, aktore eta abar).

Interbentzioaren oinarria lehen egunetik galizieraz berbetan hasteko gonbitea da. Eta helburua amaieran egun osoz galizieraz egitea da. Lortuko ote zuten?

Lehen astean landu dituzten gaiak norbera eta familia izan dira. Bigarren astean lagunartea eta institutua. Eta hirugarren astean, berriz, ingurunea.

Galizieraren gaineko aurreiritziak, galizierazko komunikabideak, lan munduan galizierak duen presentzia, hizkuntza ekologia, galizierazko musika, berbetan egiteko zailtasunak, hizkuntza ohiturak hausnartzeko gonbitea (lagun artean, dendetan, familian, eskolan, …) eta abar.

Aurreiritzien kontrako bideo hau itzela da:

Idle no more

2013-04-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Horrelako lelo hori darabilte Kanadako indigenek egiten ari diren kanpainan. Desobedientziarako deia da hangoena.

Gurean ere horrelako aipuak entzu(te)n dira: Fermin Muguruzak oihukatutako Aizkorak zorroztu hura, EHEkoen Ez zaitez espaloitik jaitsi, eta abar (Telp tailerrak ere ez al dira desobedientzia modu bat?).

Kontxita Beitiak ere Berrian honakoa zioen: Lehen ikastoletako gurasoak intsumiso ikaragarriak ziren.

Desobedientzia ez al da XXI. mendean euskaraz bizi gura izatea?

Ametsen produkzio soziala

2013-03-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Sechu Senderen poematxo bat.

Oinak lurrean ibiltzen da nire itzala.

Badakizu,

errealitateak fikzioa gainditzen du.

Esaten dute Galizian behe-lainotik zehar begiratu ahal dugula,

eta ostadarrari dei egiten badakigula.

Berba egiten dut zurekin, eta zurekin,

eta olerki honetatik pasatzen denari agur egiten diot.

Etorkizuneko fonotekan gordetzen ditut ametsen soinuak:

hitzak, adierazpenak eta haizea.

Gertatzen ari dena irudikatzea ezinezkoa zen,

esan genuen.

Hau irudikatzea ezinezkoa zen,

esango dugu.

Ez dakit, esaten dute

akaso gure ametsen zati proportzional bat bete daitekeela, baldin eta

elkarrekin amets egiten badugu.

Aldi berean amets egiteko argibideak behar ditugu,

deialdi bat aldi berean eta batera amets egiteko,

ametsen produkzio sozialerako metodo bat.

Labanak kate-produkzioan egiten baditugu,

zergatik ez Askatasuna?

Gizakiaren eboluzioan hurrengo pausua da.

Eta lortu egingo dugu

elkarri begietara begiratuz.

Barreiatzen 13: Olga Patiño Abeixón

2013-03-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoko azken ekarpena duzue gaurkoa. Bidaia luzea egin dugu Galiziaraino eta hango bati ere galdetu diogu dibulgazioaz, interesgarria izango zelakoan. Olga Patiño soziolinguista eta irakaslea dugu, eta teknologia berrietan aritua.

Como cres que se deben divulgar nun futuro os temas máis incitantes da sociolingüística galega?

Son moitas as persoas que poderían dar resposta a esta pregunta tan xeral que desde Euskal Herria me formula o colega e cada vez máis amigo Txerra:

• Profesionais da materia con perfís variados que traballan como técnicas e técnicos en Servizos de Normalización Lingüística, en empresas ou pola súa conta.

• Persoas que traballan e colaboran en diferentes colectivos a prol da lingua, en asociacións culturais, en centros sociais…

• Docentes que levan moitos anos facendo e construíndo con lingua desde o seu maxisterio ou desde os historicamente chamados Equipos de Normalización Lingüística.

• Profesoras universitarias que desde diferentes campos e baixo un plano teórico ou práctico fan propostas e ensáianas desde os espazos nos que se moven.

• Ou calquera persoa galegofalante (en calquera das súas variedades) que intenta exercer como tal na súa vida diaria vencendo os obstáculos que atopa, as caras de incredulidade ou os dedos que a sinalan.

E tamén son diferentes os temas que deberiamos tratar con urxencia por supoñeren un reto para garantir a presenza da lingua galega na sociedade, ou cando menos para que calquera persoa que viva en Galiza poida desenvolver a súa vida con normalidade en galego: o ensino ao que tanto mal lle están a facer os nosos gobernantes, os medios de comunicación nos que teñen a lingua amordazada e secuestrada, a sanidade que nos acaba convertendo en vítimas por usarmos a nosa lingua…

Aínda así, non son eu quen de establecer prioridades canto a temas, pero cada día estou máis convencida que debemos ser coidadosas no xeito de planificar e dinamizar as intervencións, igual que as maneiras nas que nos movemos nos diferentes ámbitos e espazos: non todos os sombreiros cobren a cabeza para desempeñar a mesma funcionalidade, nin locen do mesmo xeito. Iso si, sempre “A favor” sen deixar de reivindicar e reclamar calquera cuestión que afecte por xustiza ou dereito á nosa lingua como recentemente recolle Nel Vidal (presidente da Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua) en dous artigos xornalísticos; con creatividade como nos contaba José María Sánchez Carrión hai un par de anos, xuntándose os cazadores, os transportistas e os vendedores de soños que no meu país están esparexidos pola xeografía adiante en múltiplas causas e diferentes espazos.

Hai anos que o Departamento de Lingua Galega do Concello de Santiago de Compostela elaborou un “Decálogo do/a normalizador/a”. Non son moito eu deste tipo de textos máis recollíanse alí entre outras, sentenzas claras como “Nihil humanun alienum est” e “Non mires para o teu embigo. Procura que o que fagas sexa útil para algo máis que a normalización”. Aquel textiño que saíu do DLG de Compostela, das mans da técnica de normalización lingüística e das persoas que naquel momento tiñan alí unha bolsa de formación, segue hoxe apuntando maneiras de traballar válidas para moitos dos temas que están na folla de ruta de quen se dispón a atallar calquera tema de urxencia para procurar a normalización do galego.

Eu aposto en calquera dos temas pola filosofía de Pipi a das medias longas, con contundencia; con forza e procurando estímulos en calquera lugar; con humor; de xeito descarado e bondadoso ao mesmo tempo; apostando polas potencialidades do galego (igual que as que teñen outras linguas pero esta é a miña), con forza e procurando estímulos xa for en proxectos colectivos ou individuais, públicos, privados ou autoxestionados…

Azatzak 60: Korrika

2013-03-20  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Korrika betean gaude. Korrika aroan. Eta 60. azatza Korrikarako. Eta oraingoan nire hitzekin ez, Uribe Kostako blogetik “lapurtutako hitzekin”.

Korrika gure herrietara hurbiltzen da. Duela bi urte hemen bertan Korrikari buruzko artikulu bat idatzi nuen. Berriro irakurri dut, eta, egun, berbera sina nezake. Beraz, ez dut idatziko kulturako ekimen nazionala nagusia denik. Ez dut esango Iparralde, Nafarroa eta Erkidegoa batzen dituenik. Ez dut esango sakabanaketako indarrek Korrikan eta antzekoetan aurkitzen dutenik erantzun onena. Ez dut esango Korrikak herri egiten gaituenik. Mugaz jositako Euskal Herri batean -Iparraldea, Nafarroa eta oraingo lurralde-politikak sortzen ari direnak- lasterketa horrek josten gaituenik ez dut esango.

Halaber, emozioez idatziko dut. Hunkigarria baita, telebistan ikusten ditugunean furgoneta eta korrikalaria bakardadean, Nafarroako hegoaldeko gune irekietan, pausoz pauso aurrera, paisai hori horretan.

Hunkigarria da Iparraldeko neska-mutilak, oztopoak oztopo, haize guztien kontra, ahuldutako ikastola baten atean hartzen dutenean lekukoa besarkada ostean.

Hunkigarria da baserritarrak atarietara ateratzen direnean baserritik korrikalari pelotoi txikiak animatzeko gure mendi-magaletan.

Hunkigarria da langileek, elkarteek eta arazoak dituzten hainbat kolektiboek, une batez euskararen lekukoa hartzen dutenean, esateko haiek, bere arazoak edo aldarrikapenak  guztienak direla.

Hunkigarria da taldeek (kirolak…) erreleboa hartzen dutenean traineruaz, txirrinduaz edo dena dela gure itsasadar edo itsasotik.

Hunkigarria da hiri handietan ere, milaka pertsona pankarta atzean korrika egiten dutenean, jai giroan, herria bultzatuz, eta herria zein den erakutsiz.

Hunkigarriena da, ordea, geure herrietatik pasatzen denean; itxaropena, lagunak, auzokideak, udaltzaingoaren lehenengo autoa heltzen denean; kalea hasieran lehenengo mugimenduak, jende asko, gutxi, aldaketaren irribarrea, besarkada edo agurra; eta … bidea… musika, oihukak, gaztetxoak, zure alboko agurea (atzean uzten zaituen madarikatu hori), nekea;…eta, azkenean, alboratzen zara libre uzteko kalea.

Hor urruntzen da Korrika. Pelotoia eta atzeratutakoak. Kale amaieran galtzen dira. Aztarnak besterik ez dira geratzen, paper batzuk, pankartak, dortsaldunak kaleetan eta… barruko aztarnak. Pozaren sentimendua, herri baten ekimen polit eta esanguratsuenetariko batean parte hartzeagatik.

Herri egiten gaitu korrikak! Jakina!

Barreiatzen 12: Ainize Madariaga Muthular

2013-03-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Barreiatzen egitasmo xumeak aurrera darrai, txiri-txiri. Gaurkoan gurekin Ainize Madariaga dugu, Euskal Ikasketen masterraren ikaslea.

Bazterreko elkarte moderno, ideki, aurrerakoi, berritzaile, anarkista eta ez-ohiko batean sartu nintzen kontent ideia eta pozez gainezka. Orotariko adin, genero, kolore eta kulturetako jendea biltzen zen bertan. Poztekoa zinez.

Tamalez, okupaturiko lekuak hustarazi zizkiguten poliziaren bidez, aski usaiakoa herri honetan bestalde.

Elkartea, toki finkorik gabe dabil geroztik, eta internetak toki finko hori ordezkatu digu: komunikazioa emailen bidez egiten baitugu sustut.

Idatzi eta arra-idatzi, harik eta bi elkarkidek frantseS itzulpena aldi oroz egiteko eskatu zidaten arte: “elkartean ez garelako euskaldunak baizik, eta, nehor ez dadin baztertua senti…”

Pilotarekin batera abokatua atera zitzaidan bularraldetik: hasi nintzen, bai, itzulpenak egiten mail guzietan.

Bainan ikusirik erantzunak urriak zirela, eta, ziren guti horietan ez zegoela erdaldun bakar batena ere, nere naturaltasunak gailendu ninduen berriz eta nere hizkuntzaz baizik arra-hasi nintzen idazten.

Arrapostuak trumilka jin zitzaizkidan orduan! Ze arrakasta!

Ez zuten mailaren edukiarekin zerikusirik ordea, edukiaren beikuluarekin baizik…ezin zela nehor bazterrean utzi eta mesedez bi hizkuntzetan idazteko beti…

Abokatua atera zitzaidan lasterka pilota hori zilatzekotan. Nere buruarekin leial nintzen berriz eta ongi sentitzen nintzen.

Biltzar nagusi egunERa arte: bukaera aldean (ze ideia txarra izan nuena!) gai bat landu nahiko nukeela adierazi nuen (bilkuran 30 etarik 3 erdaldun zeuden, ondoan itzultzailea zutelarik bilkura euskaraz egiten utziz: bikain!), eta euskararen gaia tratatzeko beharra nuela baldin eta elkartearen balore eta lehentasunetan sartzen bazen. Erran nuen mailetan itzulpena aldi oroz egiteak ez ninduela eroso bizitzen uzten eta banuela horretarako proposamen bat: (Txerra eta Kikeri milesker!!) mailingean bi zerrenda egitea: euskaldunena eta erdaldunena, mail guziak euskaraz egitea, eta erdaldunen zerrendakoei laburpen bat tarteka igortzea, eta gehiago jakin nahi zuenari bistan dena luze ta zabal idaztea behar izatekotan. Guk egiten ez bagenuen nehork ez zuela euskararen espaziorik (Lorea Agirreri kontzeptua hartua) sortuko. Gure esku zegoela eta horri buruz eztabaidatu nahi nuela.

Lehenik erdalduna alde agertu zen: bere euskara landuko zuelakoan (bertze nehon ezpaitu euskararekin harremanik).

Ondotik Tsunamia: “ez dut ulertzen nola erraiten ahal dituzun holako gauzak! Zendako bi zerrenda? Horiek eta gu?! Zendako baztertzen dituzu?! Gaizki sendituko dira! Errespetu falta da horiendako! Faxista!…”

Nere kanona ez zen 1/8koa, baizik 5/8koa…burua ezin altxatuz…ze karga!

Abokatua lur-jota ongi izorraturik etxeratu zen. Auzi hura sarraski hutsa izan zen! Txirla bere oskolaren barnean luzaz egon zen…bazterturik…

Ondoko bilkura jin zen arte. Deseroso baina abiatu nintzen. Eta Txerraren aholkuei kasu emanez posibitiboki hasi nuen saioa: “EA egun ere joan den bilkuran bezala lortzen dugun dena euskaraz egiteA, bikain baitzen!”. Goxatu zituen bazterrak.

Abokatuak nere proposamena mahain gainean ezarri zautan berriz: “joan den aldian oso une txarra hautatu nuen gaia aurkezteko, gaur ez dugu horretarako astirik, bainan nahiko nuke gaia luze eta sakon eztabaidatu noizbait ere”.

Harrera ona izan nuen, eta utzi nituen solasean, beren artean: euskaldunak 3 eta erdaldun bakarra. Ni isilik. Emaitza: euskaldunek barkamena eskatzen zidaten… ez! Eskatzen zioten erdaldunari batzuetan euskara hutsean egiten baikenuen gure artean, edo banderolaren bat, eta kanpoko jendearekiko beharbada euskara erasokorra izan zitekeela eta baztertua senti zitezkeela…bai, euskarari buruz eztabaidatu behar dugula. Oso edekiak garelako.

Hain edekiak, wolof eta txineraz ere egin ditzakegulako mail guzien itzulpenak ere, frantsesa baino aise edekiera zabalagoa lortuko lukeelako, ez?

Euskaldun horiek abertzale eta oso abertzaletzat dute beren burua. Eta euskarak ematen eta eman izan die jaten.

Lan psikologiko izugarria dago egiteko: eta deskubritu dudan TELP-i esker (berriz ere Kike eta Txerrari esker mila!) badut nere hizkuntzaz naturaltasunez bizitzen segitzeko indarrik. Sechu Senderen obra maestrak irauli dezake erdararen normalizazioaren militantzia eta hiztun normaloi bazter batetik gozarazi gaitzakeelako gure hizkuntzan bizitzea.

Ttittika Rekaltek aldarrikatzen duen bezala: “utzi dezagun hizkuntza bere bidea egiten, goza dezagun libreki, mugak apurtu, txintxotasuna hautsi eta tabuak erautsiz”.

Besteekiko jende edekiak garelakoan eta eroso senti daitezen gure etxea beraiei uzten diegu, eta beraiena bilakatzen dugu: baztertzen dugu gure bandera; Carles Beldak dioen gisan: gure bandera hizkuntza bera baitugu.

Bainan erdaldunei ez diegu galdetu ere egiten deseroso sentitu direnez gure bandera horrenpean egotean (Estibaliz Amorortu eta Ane Ortegak 2009an erdaldunen jarreraz egin inkestaren harira), gure hizkuntzaz mintzatzeagatik hots. Badira aterabideak erdaldunak gurera ekartzeko, gu beti beraienera joan behar izan gabe.

Instituzioek badukete zereginik, bistan dena, bainan gure baitako lana, barne-lana, ezinbertzekoa dela deritzot…eta TELP tailerrak egarria kentzeko ura ematea bezalakoak dira. Egarriak fite hiltzen duela jakinik. Ttipi-ttipitik elikatu beharko genukeen harrotasuna erein behar dugu gure hizkuntza-mentalitatean. Lanabesak banatu hiztuneai, eguneroko estres linguistikoari aitzi egiteko, goxoan eta gustian bizitzekotan.

Iparraldeko bazterretan Telpeatzerik bai? Noizko?! Hartuko dut gure hizkuntzak merexi duen abokatua.