Barreiatzen 5: Iñaki Eizmendi

2013-02-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen proiektu honen bosgarrena Iñaki Eizmendi da. Iñaki ebeteko arduraduna da, eta esperientzia luzea du euskalgintzan.

Soziolinguistika: gustura aritu gaitezen euskararen erabilera sustatzerakoan

Interes handiz jasotzen ditut ikerketen emaitzak eta datuen irakurketak. Aurreko asteetan argitaratutako Arrue ikerketaren emaitzak eta orain dela hiru urteko erabileran eragiten duten faktoreei buruzko emaitzak benetan erabilgarriak direla uste dut. Bi kasu horietan haurren eta gazteen euskararen erabilera ikertu da.

Hori bai, arlo horretan ari diren eragileei ez die lanerako tresna praktikorik eskaintzen: ez dizkie eskura jartzen erabileran eragiteko baliabideak edo tresnak. Soziolinguisitikak, nire ikuspegitik behintzat, ez ditu tresna horiek eskaintzen baina bai eragileentzako benetan garrantzitsua den beste kontu bat:

• Haurren eta gazteen euskararen erabileran eragiterakoan noraeza eta ezintasuna
  askotan ikusten dira: irakasleen artean, gurasoen artean…
• Soziolinguistikaren bidetik gaia ondo kokatu daiteke: gaztelaniarako joera dagoenean horren atzean zer dagoen ulertzea, eragileen mugak zein diren ikustea…
• Erabilera sustatzerakoan gustura aritu gaitezke: askoz errazagoa da eragiteko
  tresnak aurkitzea edota aukeratzea eta lan horretan gustura aritzea gertatzen dena ulertzen badugu, gure mugak ezagutzen baditugu eta gure helburuak ondo zehazten baditugu.

Nire ustez ezinbestekoa da eragileak gustura aritzea, lan eraginkorra egiten ari diren seinaleetako bat izango baita. Eta soziolinguistikak, horretan bai, asko laguntzen du.

Agian, noizbait, erabileran eragiteko erabiltzen diren estrategien eta tresnen inguruko ikerketak ere egingo dira: Zein dira eraginkorrak? Zein garatu daitezke gehiago?

Arrue

2013-02-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Arrue ikerketa aurkeztu dute jendaurrean. Lehenik, prentsan. Eta gero Klusterreko jardunaldietan. Interesgarria da ere Onintza Iruretak egindako irakurketa eta Pablo Suberbiolari egindako elkarrizketa. Eta oso ikusgarriak Berriak egindako infografiak. Jardunaldien ostean esan direnak ere interesgarriak dira: Onintza Iruretak berak esandakoak, Pello Zubiriarenak, Pablo Suberbiolarenak (berriro ere) eta abar.

Ez
dut astirik izan ikerketa sakon aztertzeko, baina orain arte genekiena
berresten du datuekin. Aspaldi genekiena berresten du. Egin dezagun
ahalegina etorkizuneko hiztun egokiak sortzeko, eta berez aldatuko da
joera euskararen alde. Hori uste genuen, baina ustea ustela gertatu da.

Barreiatzen 4: Olatz Olaso

2013-02-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoko laugarren gonbidatua Olatz Olaso dugu. Emuneko I+G+Bko arduraduna da Olatz.

Olatzek testua idatzi beharrean bideoz helarazi dizkigu bere hausnarketak soziolinguistikaren dibulgazioari buruz.
 

Barreiatzen 3: Allartean

2013-02-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen proiektuko hirugarren gonbidatua Allartean blogaria dugu. Soziolinguistikaz, antropologiaz, parte hartzeaz eta abarrez blog oso interesgarria egiten du.

Gauza
sorgina da bertsolaritza. Zerbait esan beharra, gai baten inguruan,
baina hainbat mugaren barruan: metrika, doinua, errima. Amets Arzallusek
zioen pertsona “normalentzat” traba era eragozpena diren horiek guztiak
bertsolariarentzat abantailak direla, are gehiago, bertsolari bati egin
ahal zaion minik handiena dela errimatu eta neurtu gabeko bertso bat
eskatzea.

Txerrak gaia besterik ez dit eman (dibulgazio soziolinguistikoaren erronkak azaltzea), eta hori ere zabalegia egiten zait.

Nondik hasi? Zaila da. Hiru abiapuntu hartu ditut.

(1) Dibulgazioa eta formazioa

Ezberdinak
dira, bai. Baina non dago muga? Profesionalentzako ikastaro espezifiko
bat jarduera formatiboa da bete-betean, dibulgatiboa da @berria
egunkariak soziolinguistika jardunaldiei buruz argitaratu duen
kronika… Baina bien artean ehunka adibide dago, batetik zein bestetik
begiratu daitezkeenak. Dibulgazioa eta formazioa continuum gisa ikusten
 ditut… eta baliteke esperientziarik interesgarrienak bien arteko
muga lauso horretan egotea.

(2) Dibulgazioa zertarako?

Dibulgazioa
ezin da mugatu euskarari eta euskararen egoerari buruzko datu
jakingarriak ematera, ezta jakintza orokorra areagotzera ere.

Soziolinguistika
hitz polotoegia iruditzen zait batzuetan. Soziolinguistika esan, eta
zer datorkizue burura? Niri, kontzeptu zaparrada: erabilera, motibazioa,
ezagutza, familia bidezko transmisioa, Txepetx, euskara planak,
Fishman, BAT aldizkaria, antropologia linguistikoa, psikolinguistika,
psikosoziolinguistika, inkesta soziolinguistikoa, Txillardegi, mapa soziolinguistikoa… Gehiegitxo.

Azken
aldi honetan kontzeptu are potoloagoa entzuten hasi da sarriago:
pentsamendu soziolinguistikoa. Potologoa, baina erakargarria.
Pentsamendu soziolinguistikoa, nire ikuspegitik, zerbait operatiboa da,
eta oso-oso kontestualizatua: hemen eta orain dauden arazoak
identifikatzea da, interpretatzea, erlazionatzea, loturak egitea,
arrazoitzea, argudiatzea, erabakitzea… Pentsamendu kritikoarekin
zerikusia du, baita ikuspegi sozio-kontruktibistarekin ere.  Holistikoa
da, ekintzara bideratua, eraldaketa du helburu… Horretaz pentsatu
behar dela uste dut.

(3) Erresonantzia-kutxak

Euskal
Herrian ideia eta esperientzia interesgarriak daude. Kontua da
oihartzuna ematea: erresonantzia-kutxak izatea. Gehiago egin daiteke,
baina ez zait iruditzen sobera gaizki moldatzen garenik. Oso gauza
zientifikoak alde batera utzita ere, pentsamendu soziolinguistikoak bere
bidetxoa egin du prentsan, komunikabideetan, literaturan, sare sozialetan…
Euskarazko komunikabideetan, esate batera, esanguratsua da bi medio
(niri ustez) garrantzitsuenek euskarari buruzko kanal espezifiko bana
izatea: Ereiaroa eta www.argia.com/euskara. Blog eta sare sozialetan ere, gauza interesgarriak daude han-hemenka: blog honetan bertan hainbat esteka eman izan da. Ez zaigu komeni buztan luzea eta mikroaudientziak gutxiestea.

Azatzak 57: Idazleak ikastetxeetan

2013-02-13  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Euskal Idazleen Elkarteak aspalditxotik antolatzen du idazleak ikastetxeetan izeneko programa, aspalditxotik (gogoan dut ni gaztetxoa nintzela gurera Gotzon Garate eta Xabier Monasterio etorri zirela, beste batzuk ere etorriko ziren baina horiek biak ditut akorduan).

Idazleak ikastetxeetara eramaten dituzte, ikasleekin eta irakasleekin hitz egitera, liburuaren gaineko iritzia eman eta jasotzeko. Irakurle kluben aurrekari nonbait.

Barreiatzen 2: Lander Solozabal

2013-02-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoko bigarren gonbidatua Lander Solozabal dugu: Lander Solozabal Egizuko kidea, getxoztarra.

Galderari
erantzuten hasi aurretik ohar txiki bat: ni ez naiz inondik inora
aditua soziolinguistika kontuetan; izatekotan, apur bat aritua, eta
zalea, eguneroko lanek eta kezkek behartuta, neurri handi batean.

Oso
modu sinplistan esanda, eta soziolinguistikaren ezagutza zabaltzeaz ari
garela (dibulgazioa), bi maila ikusten ditut hemen ere: goi maila edo
akademikoa (edo makroa, nahiago baduzue), eta etxean / auzoan / herrian ibiltzeko moduko maila edo maila domestikoa (edo mikroa).

Lehen
maila handiegi geratzen zait, eta ez dut behar bezain ondo ezagutzen;
horregatik ez naiz ur handi horietan sartuko, eta gehiago dakien beste
norbaitek helduko dio horri. Maila honen barruan honako hauek sartzen
ditut: administrazioetako goiko mailetan hartzen diren erabaki
politikoak (erabaki estrategikoak), unibertsitatea (ikertzaileak,
irakasleak, Hiznet edo Linguanet moduko graduondokoak, hitzaldiak, bibliografia…), Soziolinguistika Klusterraren inguruko material, informazio eta dokumentazio guztia (TB, Bat aldizkaria, web gunea…), eta han eta hemen topatzen ditugun zenbat web gune (hauxe bera, Karrajua) eta liburu (SL eskuliburua, SL hiztegia, Odriozola), besteak beste.

Bigarren
maila zabal horretan ikusten dut nik egunero behar handia dagoela, eta
lan handia egin behar dela: berbalagunekin; euskara ikasleekin;
gazteekin; euskaltegi, ikastetxe eta institutuetako irakasleekin; guraso
gazteekin; administrazioetako teknikari eta politikariekin; begirale
eta hezitzaileekin, oraindik euskaraz ez dakiten bertokoekin eta etorri
berriekin; eta abarrekin. Gordin esanda: euskaldun gehienok, tabernetako
eztabaida azaleko eta amaiezinen zaleak garen arren, oso gutxi dakigu
soziolinguistikaz, eta hedabideetako diskurtso maltzurrak
barru-barruraino ditugu sartuta. Horrek distortsionatzen du geure
buruari buruz dugun irudia, eta beldurrak, kezkak eta aurreiritziak
sortzen dizkigu etengabe. Hau da, jende gehienak ez du ezagutzen gure
hizkuntzaren historia, egoera, ez daki zer egin behar den (eta zer ez
den egin behar) hizkuntza gutxitua berreskuratzeko eta normalizatzeko,
nola egiten den (eta nola ez den egiten), horren inguruko teoria
nagusiak eta autoreak zeintzuk diren, eta abar.

Eta hori, nola hasi aldatzen?

–
Soziolinguistika irakaskuntza formalean txertatu: agian euskara
asignaturaren barruan, agian aparteko asignatura bezala ikasturte pare
batean, baina ikasle guztiek gutxienekoak ezagutu beharko lituzkete
institutua utzi eta gero. Eta unibertsitatean ere, jakina: magisteritza
eskoletan eta euskal filologian gai honek pisu handiagoa izan beharko
luke. Ez ditugu ahaztuko irakasle direnak (Irale) eta gurasoak (Guraso
elkarteak): prestakuntza tailerrak-ikastaroak-hitzaldiak urtero,
jantzita egon daitezen.

– Diskurtsoak zabaldu: TELP edo Zergatik ez?
moduko tailer-ikastaro-hitzaldiak han eta hemen antolatu
(euskaltegietan, ikastetxeetan, udaletan, berbalagun/gurasolagun
proiektuak dauden herrietan, gaztetxe eta gaztelekuetan…). Diskurtsoak
egon badaude, falta dena da iritzi publikoa mezu horiekin bustitzea.

– Ikus-entzunezkoak: zorionez gero eta material gehiago eta hobea dugu, eredu modura erabili ahal duguna (Gartxot, Garabideren materialak, Euskara jendea, Bidaia intimoak, Euskararen jatorria: enigma europar bat, Estres linguistikoa, Esperientzia arrakastatsuak euskaraz, Euskararen misterioa, Izan, egin, eragin, Beranduegi bezalako magazine arin interesgarri bat on-line, Badubada erakusketa, eta abar). Gaiari buruzkoak egin beharko genituzke eta zabalkundean asmatu (Internet? Telebistak? Zineak?). Zergatik ez Simiokrazia estiloko zerbait edo Érase una vez el hombreren
modukoa? Zergatik ez serie bat (uste dut Irlandan egin zutela: gazte
motxilero batek herri osoa zeharkatu behar zuen Irlandako gaelikoa
besterik ezin zuela erabili, dauden trabak agerian uzteko) edo reallity
bat (“Euskalkiak”: etxe batean euskalki guztietako hiztunak batu
hilabetez; Bermeoko arrantzalea, Sohütako artzaina, Balmasedako
euskaldun berria eta Elgoibarko gaztea tarteko)? Zergatik ez material
didaktikoa (tribial moduko jolasak) on-line eta kutxetan?

Baikorra
naiz. Uste dut aspalditik dugula denok antzeko kezka (dibulgazioaren
ingurukoa), eta hori da garrantzitsuena, kezkek ezinegona eta mugimendua
sortzen dutelako. Apurka-apurka bagoaz bidea egiten, eta moduak eta
baliabideak aurkituko ditugu goiko ideia horiek eta beste asko (eta
hobeak) egiteko. Ziur nago.

Groenlandia: zein da hango egoera soziolinguistikoa?

2013-02-10  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Aurrekoan Argiakoek egindako bideo sorkuntza ederra ekarri nuen blogera. Oraingoan udan Eider eta biok Francesc Bailoni egindako elkarrizketa osoa sareratu dut. Mila esker guztioi!

Groenlandieraren egoeran sakontzeko, pare bat artikulu:

– Hizkuntza eta nortasuna Groenlandian

– Groenlandiako hizkuntzak eta irakaskuntza

Eta beste bideo bat:

Barreiatzen 1: Gemma Sanginés

2013-02-07  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoko lehen gonbidatua Gemma Sanginés psikologo bilbotarra da (aspalditxo valentziartua). Jaioko dira berriak!

Soziolinguistikak hizkuntza eta jendarteari buruzko hainbat gai lantzen ditu: hizkuntza
transmisioa, pertsonen arteko erabilerak, komunikabideen papera, eta abar.

Interes berezia du hizkuntza transmisioak. Izan ere, hizkuntza batekin etorkizunean zer gerta daitekeen jakiteko oinarrizko zutabeetako bat familia da.

Euskararen kasuan, hizkuntzaren transmisioak berebiziko garrantzia du. Eragile
politiko eta tekniko askok horrela aitortu egin dute sarritan, gakotzat hartu dute sarritan. Hizkuntzak bizirik irauteko ordezkatze prozesu etengabean dauden hizkuntza gutxituentzat berebiziko garrantzia baitu.

Soziolinguistikak, baita psikologiak ere, azken hamarkadan dibulgatu duten ebidentziarik nabarmenetako bat izan da hizkuntzaren transmisioa eta erabilera pareko garrantziarekin hartu behar direla: Nola hitz egiten dugun euskara, norekin egiten dugun euskaraz, norekin aldatzen dugun erdarara eta zein ingurutan egiten dugun hizkuntzaren aldaketa. Horiek guztiek garrantzi handia daukate. Gure erabilera arauekin informazio sakona ematen diegu gure ingurukoei, bereziki seme-alabei, hizkuntzaren gainean ditugun jarrerei buruz.

Gazte belaunaldi oso bat dugu euskaraz eskolatua, baina gazte gehienek euskaraz gaitasun txikiagoa daukate gaztelaniaz baino. Zergatik? Etxean gurasoek ez dakitelako euskaraz. Nahiz eta horietako batzuek euskaltegiko bidea hartu eta euskara ikasten saiatu, etxeko hizkuntza gaztelania izaten jarraitzen du, esamolde jakin batzuk gorabehera.

Gazte eta umeek erronka handi bati egin behar diote aurre: ez dute hizkuntza eredurik. Etxean (gurasoek), gizartean eta komunikabideetan ez dago hizkuntza mantenduko duen eredurik. Gurasoek sarritan ez dute gaitasunik hizkuntza mantentzeko eta, gainera, gizartean ez dago baliabiderik euskara mantentzeko aldatu barik. Hau da, behin eta berriro jotzen da hizkuntza indartsura, hizkuntza neutrora, konnotazio gabeko hizkuntzara, nonahi dagoen hizkuntzara. Gauzek horrela jarraitzen duten bitartean, gure argudio guztiak (gurea delako, maite dugulako, hilko delako, …)
soberan daude.

Zelan indartu dezakegu orduan hizkuntzaren belaunez belauneko transmisioa? Bi modutara:

• Gizarte eragile esanguratsuek hizkuntza-mantentzea indartuz.
• Gurasoei irakatsiz zer esan nahi duen asertiboak izatea hizkuntzarekiko.

Hona arte teoria. Praktikak ordu gutxi gehiago eskatzen ditu. Entrenamendua baino ez.

Barreiatzen …

2013-02-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Sei urte pasa ditu blog honek. 500 artikulutik gora argitaratu ditut. Eta oraindik jarioa ez zait agortu (nork esan behar zidan hori orain dela sei urte!).

Urte berriarekin (ez donk hamairu) berritasun batzuk sartu nahi ditut blogean. Eta lehena aste honetan bertan.

15
lagunei eskatu nien urte hasieran artikulu bat idazteko. 15ek ez zuten
baiezkoa eman, baina gehienek bai. Eta artikulu horiek guztiak barreiatzen atalaren barruan argitaratuko ditut (astean bat gutxienez).

Eta galdera bakarra egin diet hauei (beste dena libre: neurria, doinua eta luzera): zure ustez hurrengo urteetan (epe labur-ertainean) zein bide hartuko beharko luke euskal soziolinguistikaren dibulgazioak?

Emaitza
txukunak etorriko dira, dudarik ez. Ahaztu aurretik, parte hartzaile
guztiei (ezetz esaten ikasi ez duzuenoi eta ezetz esaten ikasi duzuenoi)
bi milioi esker!

Euskara, entra un idioma en casa

2013-02-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Paula
Kasaresek hitzaldi oso interesgarria eman du Erandion, guraso
erdaldunentzat. Transmisioaz, gurasoek egin dezaketenaz, emozioez,
gozotasunez, … Oso laburpen interesgarria. Mila esker Ebeteri (aupa Iñaki!), Erandioko euskara zerbitzuari eta Paula Kasaresi bideoa helaraztegatik.