"For the good times": Familian esaten ez direnak

Atalak: Euskal Zinema, Film laburrak, Zinemaldia 2017

Familian, zuzenean, aurpegira,  kontatzen diren gauza guztien zerrenda eginez gero ziur ez genukeela orri oso bat beteko. Baina esaten ez diren gauza horiekin aldiz, koaderno oso bat motz geratuko litzateke, baita gure artean sortzen diren aurreiritziekin ere. Posterraren azpitituluak dioen bezala, “Ez daude aurreiritziak, familiak daude” Kris Kristofferson-en “For The Good Times” abestiari erreferentzia egiten dion laburmetrai hau ikusi ostean, hori da buruan bueltaka dabilkidana.
Garai onenengatik -“For The Good times”-,  Andres Daniel Sainz zuzendari Donostiarraren lan berri hau, aurtengo Kimuak katalogoaren barruan aukeraturikoa, bikaina iruditu zait, hainbat egunetan zehar nire buruan arrastoa uzten duen horietakoa.  Aitalehenak urteak betetzen dituenez, familia osoak eguna ospatzea erabaki du seme zaharrenaren jatetxean. Guztien artean sekulako sorpresa prestatu diote. Afaria baino apur lehenago ordea, semeetako batek, Xabierrek, iragarri du bere bikotekidearekin azalduko dela. Gehienek homosexuala dela susmatzen duten arren, Xabierren sorpresa guztiak ez dira hor amaituko.
Hasteko komedia melodramatiko oso orekatu bat iruditu zait. Bi genero hauek eraginkortasunez tratatzea oso zaila iruditu izan zait beti, ikuslearen sentimenduak, aurka jo dezakeen errusiar mendi moduko batean sartzeko arriskua dagoelako eta bietako bat herren utzi.  Hemen ez. Dramak indar gehiago duen arren, umore ukitu txiki horiek ezin hobeto funtzionatzen dutelako. Baina gainera, maiz, era iruzurgilean sartzen den musikarik erabili gabe. Entzuten dugun soinu banda bakarra Ramon Agirrek izenburuari erreferentzia egiten dion kanta abesten duenean eta  Giorgio Basmatti-ren une zoragarrian besterik ez dira. Soinuak baino, isiluneek markatzen dute lan honen erritmo eta tonua. Mahai inguruan elkartu den familia horretan esaten ez diren horiek.

Film labur korala da.  Ramon Agirre, Klara Badiola, Iñaki Rikarte, Itziar Ituño, Iñigo Gastesi, Aitor Beltrán, Miren Gaztañaga eta Gorka Zufiaurre. Zotina kentzeko moduko aktore zerrenda honek, sekulako erakustaldia eskaintzen du. Ramon Agirre – niretzat,  egun dagoen euskal aktore onena- ezin hobeto beti bezala, era oso neurtuan, aita gorpuztuz. Oso erraz eror zitekeen gehiegizko klixe, garrasi ala negar uneetan, baina ez, primeran dago. Klara Badiola ere nabarmentzekoa, Xabier jatetxera sartzen denean, begiradekin ia hitzik egin gabe.  Aitor Beltran eta Miren Gaztañaga -senar-emazteak fikzioan- zoragarri.  Beraien bizitza pertsonalari buruz hitz bakar bat esan gabe, eta begirada, keinu eta berriro ere isiluneak erabiliz, beraien arteko erlazio horren atzean, istorio oso sakon bat dagoela transmititzen jakin izan baitute ikusleari. Bi umeen horien inkomunikazioarekin adibidez. Itziar Ituño eta Iñigo Gastesi-ri buruz –fikzioan bikoteak baita ere– zer esanik ez. Batez ere Itziarrek jaurtitzen dituen bizpahiru esaldirekin lortzen baititu filmak, behar dituen umore dosi txiki horiek. Aipamen berezia baita ere azaltzen diren bi umeei, Imanol Mujika eta Haritz Rodriguez, lehena gainera, Handia filmean eta Cuéntame telesailean ikusteko aukera ere izango dugu. Eta amaitzeko bikote “protagonista”, ala behintzat istorio osoaren ardatz direnak. Gorka Zufiaurre, esaten dituen bizpahiru esaldik, sekulako eragina sortzen dute mahai inguruan dauden pertsonaia guztien barrenean. Eta niretzako sorpresa izan dena, Iñaki Rikarte. Hitzik ateratzen ez duen uneetan sekulako sentimenduen eztanda moduko bat sortzea lortzen du. Bere buru barruan bueltaka dabilen guzti hori, ikusleari zuzenean iris dadin lortuz.
Gidoia bikaina da, zirrikiturik gabekoa eta Euskal Herrian –nik dakidala behintzat–, inoiz tratatu ez den gai bat jorratzen duena –ez dizuet zehaztuko zein den–. Horren erantzule nagusia, aipaturiko Andrés Daniel Sainz. Idazkera fineko une ugari utzi dizkigu. Istorioaren hasieran, Ramon Agirre eta Klara Badiola etxean dauden unean,  Aitor Beltranen pertsonaia kotxean gidatzen dagoen bakoitzean burutzen dituen ekintzak, Miren Gaztañagaren isiltasuna. Tulipan horien esanahia.  Amaieran, taxian eskuekin eta atzerako ispiluaren arteko jokoa eta abar. Pintzelkada txikiak, baina puzzlea ia perfektua bihurtzea lortzen dutenak.
Behin afaria amaitzean, ekaitza pasa dela dirudi, baina igarokorra den bitartean, berriro itzuliko denaren sentsazioa uzten du ikuslearengan. Zeharo maitemindu nauen amaierako sekuentzia guzti horrekin uler daiteke dena. Kalo Berridiren argazki zuzendaritza zoragarri bati esker, iluntasuna, kaleko argia eta batez ere pertsonaien “etxera buelta” horrekin maisuki transmititzen jakin izan dute. Bakoitzak norabide bat hartzen du, batzuk oinez, besteak kotxez. Afal orduan,  elkarrekin egon direnean,  esan beharreko ia gehienak esan dituzten arren, orain norberaren etxeko zuloan, beste istorio bat dago zain, beste errealitate bat.
Aukera baduzue beraz, zinez gomendatzen dizuet ikustea eta batez ere zuzendari honen ibilbidea gertutik jarraitzea. Eta garrantzitsuena, egin hasieran planteatu dizuedan ariketatxoa, eta ikusiko duzue nola istorio honekin kontatu nahi izan duena, egia den.