"Plagán (Izurria)" : XXI. Mendeko izurria txuri-beltzean

Atalak: Euskal Zinema, Laburmetraiak, Zinemaldia 2017

Ez nuke esango Koldo Almandoz-en fan bat naizenik. Baina azken urteetan, bere lana gertutik jarraitzen ari naizela bai ordea. 2009eko “Ahate Pasa” oso deigarria egin zitzaidan arren, 2012an ‘Deus et Machina‘ film labur bikaina estreinatu zuen unetik konkretuki. Euskal Herrian dagoen zine zuzendari interesgarrienetarikoa dela iruditzen zait,  ziurrenik rara avis  horietako bat delako eta inongo korronte edo taldetan sartu gabe diharduelako agian.  Aurreko zinemaldian estreinatu zuen eta zeharo liluratu ninduen,  Sipho phantasma bezalako lanean antzeman daitekeen zerbait da adibidez.
Baina goazen aurtengora: Plágan / Plague (Izurria). Dokumental-labur hau, aurreko lana baino narratiba “konbentzionalagoa” duela esango nuke, hori nabarmena da.  Baina hura bezala haragi-hezurrekoak ez diren bi aktore protagonista dituena: irudia eta soinua. Ezinbesteko baldintza beraz, ahalik eta pantaila handienean eta soinu kalitate onenean ikustea.

Lehenengoari dagokionez, txuri beltz perfektu eta txukun batean grabatua, plano finkoez hornitua eta tartekatzen doazen irudi oso esanguratsuez osatua.  Oso urrunetik grabaturiko planoak dira gehienbat, gu ikusle-voyeur moduko batean bilakatuz. Guztiaren lekuko bilakatzen gaitu, baina eszena horretan, ez dugu inongo eraginik -ala agian ez dugu eraginik izan nahi-. Izenburuak izurria dio. Alegia,  animalia- eta landare-populazioei kalte larriak eragiten dizkieten espezie bereko izaki bizidunen agerpen masibo eta bat-batekoa. Baina, irudi horietan ikus daitekeen izurrite hori ordea, ez da ez intsektu ala oti migratzaileek eragindakoa. Egun, oso hedatua dagoen izurri baten gaineko hausnarketa egiten baitu –Donostian, azken urteetan batipat, oso ongi ezagutzen duguna-  plaga honen kalte eta eragina kameraren atzetik behatuz: gizakiarena eta konkretuki, turismoa.  Baina kontuz, “salaketa” hori,  ez da hitzen bidez adierazten. Beno bai,   zineman, elkarrizketa garrantzitsuenari ematen baitio garrantzia oraingoan ere: irudiari. Eta konkretuago,  irudia eta ikuslearen artean dagoen esanahia ezkutu horri. Irudiek hitz egiten dutela esan daiteke.
Soinua ere aipatu dut. Baina irudiak berak  jariatzen duen zarata horiei buruz ari naiz. Alegia ez dagoela inolako musikarik. Soinu banda, ur-jauzi, geyser ala gizakien zurrumurruek osatzen baitute.  Baina ezinbesteko beste aktore bat aurkeztea falta zait: Angel Aldarondorekin batera egindako muntaia.  Islandian grabaturiko irudi eta soinu guzti horiek , solte, ez lukete agian inongo esanahirik. Baina bata bestearen jarraian kokatuz, eta orden egokian ordea, bai.  Natura basatiaren lasaitasuna hausten duen txalupa-ibilgailu deskribaezin horren planoak noiz sartu dituzten adibidez, ala ehunka turista geyserra noiz lehertuko zain mugikorrarekin grabatzeko prest daudenean…

Zabalteki-tabakalera sailean aukeraturiko lan hau, Kimuak katalogoaren barruan ere hautatua izan da (Almandozen bederatzigarren aldia). Donostiarraren hurrengo lana zein izango ote den deseatzen geratzen naiz. (badirudi film luzea izango dela).