35 urte geroago, hemen da "Blade Runner 2049"

Atalak: Albisteak, Pelikulak

1982 urtean estreinatu zenean, anbizio handiko ekoizpena izan zen arren, bildutako diru kopuruari dagokionez datu etsigarriak izan zituen. Hala ere, urteen poderioz kultuzko klasiko horietako bat bilakatu da. Gaur, filmean irudikatzen den 2019 ilun eta distopiko horretarako bi urte falta direnean, zinemaren historiako klasiko bilakatu dela eta zientzia fikzioaren generoaren ikono bat dela eztabaidaezina da. Bai, Ridley Scott zuzendari Ingelesak zuzenduriko Blade Runner filmaz ari naiz. Bien arteko desberdintasunak nabarmenak diren arren, Philip K. Dick idazlearen Do Androids Dream of Electric Sheep? (1968) eleberrian oinarriturikoa. Ostiral honetan, lehen zati hau estreinatu eta 35 urte geroago, Blade Runner 2049 iritsiko da Euskal Herrira, kasu honetan  Denis Villeneuve (Incendies, Prisoners, Arrival, Sicario, Enemy) zuzendari bikainaren eskutik.

Lehen zatia, XXI. mendearen hasieran kokatzen da (2019 urtean konkretuki), Tyrel korporazioak Nexus izeneko robot mota berri bat garatu du, birtualki gizakiaren berdina dena eta erreplikantea deritzona. Nexus 6 erreplikanteak, fisikoki gizakia baino sendoagoak dira, eta adimenez gutxienez eurak sortu dituzten genetika ingeniariak adina. Hauek, kanpo-espazioan esklabo-langile gisa beste planeta batzuen esplorazio eta kolonizazioan erabiltzen dituzte. Kanpo-espazioko kolonia bateko Nexus 6 guda talde baten matxinada odoltsuaren ostean, debekatua dute Lurrean egotea, eta haiek detektatu eta deuseztatzearen lana dagokio Blade Runner izeneko polizia-agente talde bati. Horietako bat, Deckard (Harrison Ford), lau erreplikanteren bila abiatuko da.
Blade Runner 2049 aldiz, 30 urte geroago kokatuko da, K izeneko Blade Runner berri batek (Ryan Gosling), gizartean nagusi den kaosa suntsitu dezakeen eta denbora luzez ezkutuan egon den sekretu bat deskubrituko du. Une horretatik aurrera, urte guzti hauetan desagerturik egon den Rick Deckard (Harrison Ford) agentearen bila hasiko da.

Philp K. Dick zorrotz

1968 urtean, idazlearen Do Androids Dream of Electric Sheep? eleberria argitaratu zenean, Hollywood aldetik nahiko azkar piztu zen interesa. Martin Scorsese izan zen lehenetarikoa, adibidez. Dena den, ez zen 14 urte geroago arte gauzatu, Dick idazleari, Hampton Fancher-en gidoia gustatu zitzaion arte konkretuki.

Casting eta errodaje nahasia

Rick Deckard pertsonaia gorpuzteko, antzezle ugariren izenak maneiatu zituzten. Hainbeste izan ziren, Voight-Kampf testa (filmean ikusten dugun proba,  gizakia ala erreplikatzailea den jakiteko balio duena) pasa behar izan zutela esaten badigute, guztiz sinetsiko genukeela. Gertuen egon zena Dustin Hoffman izan zen arren, erne zerrendan azaltzen ziren izen batzuk: Robert Mitchum, Tommy Lee Jones, Christopher Walken, Gene Hackman, Jack Nicholson, Al Pacino, Sean Connery, Robert Duvall eta garai hartan ezezaguna zen Arnold Schwarzenegger.
Baina errodajea bera ere oso konplikatua izan zela aitortzen dute. Arazo ekonomikoak, ego-borrokak… Harrison Ford aktoreak, Star Wars eta Indiana Jones errodatzetik zetorrela, ez zuen gidoia ulertzen eta ez zuen ekoizpenean batere sinesten. Zuzendariarekin ere erlazio korapilatsua izan omen zuen eta ez hori bakarrik, Sean Young aktorea ezin zuen ikusi ere egin.

Errodaje horretan gertatu zen guztia ikusteko gogoz bazaudete, ez galdu, Dangerous Days: Making Blade Runner izeneko dokumentala.

Musika

Argazki ilun horrekin batera, Vangelis-ek konposaturiko soinu banda paregabea ere ezinbestekoa bilakatu da. Soinu banda klasiko patxadatsua, sintetizadoreekin nahastuz, Scott-en unibertso itogarri horretara bidaiatzea lortu zuten. Konposaketa klasiko-sintetizadore horretatik, tarteka, Dick Morrisey musikariaren saxoa sartzen zuenean soilik irteten zen. Gaur egun, merkatuan, soinu bandaren bi bertsio ofizial soilik existitzen dira.

Erreferentziak

Ridley Scott-ek askotan aitortu du, filmaren hainbat eszena grabatzeko Fritz Lang zuzendariaren Metropolis ezagunaren erreferentzia izan zuela. Baina ez hori bakarrik, baita Jean Giraud “Moebius” artista frantziarraren lana eta Edward Hopper-en Nighthawks koadroa ere baliatu zituen.

Kubrick-en laguntza

Helikoptero bat landa eremu baten gainetik hegan pasatzen den amaierako eszena hori ez zuen Ridley Scott-ek grabatu. Stanley Kubrick-ek The Shinning filmerako erabili ez zituen irudiak izan ziren. Errodajea amaitzen ari zela, zuzendari batek besteari hots egin eta “badakit zure filmean ordu mordoa grabatua duzuela, ez duzue zerbait soberan izango ezta?” galdetu zion. Egun batzuk geroago Kubrick-ek soberazko 17 orduko materiala bidali zion.

Off-ahotsa zergatik?

Aurrekontu eta, batez ere, daten mugak zeharo gainditu zituenez, 1981 urteko uztailean, filmaren ekoizleak Ridle Scott kalera botatzea erabaki zuten. Jokaldia ordea ez zitzaien batere ongi atera, zuzendaria berriz onartu behar izan baitzuten. Hori bai, finantzariak, ordaina beranduago hartuko zuten. Denver eta Dallas hirian eginiko aurre-estreinaldietan ikusle arruntentzat filma “arraroegia” zela frogatu zutenenez, ekoizpenean aldaketa batzuk egitea erabaki zuten. Horietako bat, eskuartean blockbuster bat zutela konbentzituta, jatorrizko gidoian zegoen baina  Riddleyk ezabatu zuen off-ahotsa berriro sartzea.

Zenbat muntaia daude?

Bere garaian ekoizleek maiz esan zuten bezala, hasieran estreinatu zen lehen muntaia hark ez zuen inor konbentzitu. Urte batzuk geroago, filma kultuzkoa kontsideratzen hasi zenean, era ilegalean bi kopia desberdin zabaldu ziren, “lan kopia” eta “San Diegoko bertsioa”. Aurrerago Criterion-en laser-disc-erako eta beste bat, zentsuratua, telebistan aireratu ahal izateko. 1997 urtean Scott-ek oniritzia eman zuen “directors cut” delakoa zabaltzeko eta azkenik, 2007. urtean, ukitu digitalak zituen argitalpen definitboa.
Laburbilduz, guztira, zazpi muntaia desberdin eta Dangerous Days dokumentalean aipatzen den ia lau orduko bertsio bat. Nahiz eta bertan parte hartu zuten gehienek dioten  azken hori ez dela existitzen.

Blade Runner 2049

Zuzendaria: Denis Villeneuve
Gidoia: Hampton Fancher, Michael Green
Aktoreak: Ryan Gosling, Harrison Ford, Ana de Armas, Jared Leto, Sylvia Hoeks,Robin Wright, Mackenzie Davis, Carla Juri, Lennie James, Dave Bautista,Barkhad Abdi, David Dastmalchian, Hiam Abbass, Edward James Olmos
Argazki zuzendaria: Roger Deakins
Soinu banda: Jóhann Jóhannsson, Hans Zimmer, Benjamin Wallfisch
Iraupena: 152 min

Trailerra