Segar, Hardy, Sekundino Esnaola, Lauaxeta eta jabetza publikoa

Atalak: Literatura, Musika

Aste honetako ARGIA aldizkarian, Popeye marinelak Europaren eta AEBen artean sor ditzakeen liskarren inguruko artikulutxoa plazaratu dugu: Popeye dela-eta zartakoka . Laburtze aldera, kontua da 1929an sortu zuela pertsonaia hori Elzie Crisler Segar estatubatuarrak. Segar 1938an hil zen, duela 70 urte. AEBetako copyright legediaren arabera, pertsonaiaren sorreratik 95 urte igaro behar dira jabetza publikora pasatzeko; 2024ra arte, beraz, ez litzateke halakorik gertatuko. Egile eskubideei buruzko Europako legediak dioenez, ordea, autorea hil eta 70 urtera bere obra jabetza publikora pasako da, eta denbora hori igaro da jada. Zifra saltsa horrek zer ekarriko duen ikusteke dago, baina badirudi Ipar eta Hego Euskal Herrian ez duela eragin berdina izango.

Egile eskubideen inguruko legedi desberdina dela-eta, Europaren eta AEBen artean ika-mikak sor daitezkeela diogu artikuluan, baina Europaz hitz egitean, guri eragiten digun gauza bat kontutan izan behar da. Izan ere, Espainiako Estatuko jabetza intelektualaren legeak arautzen duenez, egilea (gure kasuan Elzie Crisler Segar) 1987ko abenduaren 7a baino lehen hil bazen, bere obra ez da jabetza publikora pasako 80 urte pasa arte, eta ez 70, Europako gainerako herrialdeetan –Frantziako Estatuan, adibidez– gertatzen den bezala. Hego Euskal Herrian, beraz, 10 urte gehiago pasa behar dira horretarako.

Marko Txopitea ‘Txopi’ informatikariak Espainiako eta Frantziako legedien arteko desberdintasunak zituen hizpide hilaren 10eko Gaur8 aldizkarian. Egile eskubide desberdinen eta estatu bakoitzak jabetza intelektuala arautzeko dituen legeen inguruko azalpenak ere ematen zituen. Gainera, 1928an hil ziren autore batzuen izenak aipatu zituen, euren lanak orain pasa baitira jabetza publikora Hego Euskal Herrian. Thomas Hardy idazle ingelesa, Italo Svevo italiarra, Hendrik Antoon Lorentz fisikari alemaniarra, Richard Felton Outcault komikigile estatubatuarra eta Blasco Ibañez idazle eta antzerki zuzendari espainiarra daude horien artean. Bestalde, hurrengo urtean beteko dira 80 urte Harry Crosby eta Mary MacLane idazleak eta Sekundino Esnaola musikari zumarragarra hil zirela.

Egile horien lanak, duela hamar urte pasa ziren jabetza publikora Ipar Euskal Herrian. Baita Hegoaldean “preso” jarraitzen duten beste autore euskaldun batzuen obrak ere, Lauaxeta, Arturo Campion eta Maurice Ravelenak kasu.