Jaiak, gazteen kezka-iturrien erakustoki

2024-09-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Urretxuko Euskal Jaietan parte hartu duen karrozetako bat, jokoaren arriskuez ohartarazten duena.

1959an sortu zuen herritar talde batek Urretxuko Euskal Jaia, euskal nortasuna eta kultura aldarrikatzea helburu. Hamaika ekitaldiren artean, karrozen desfilea, Zumarraga eta Urretxuko gazteak protagonista dituena. Gu karrozeroak ginenean, duela 25 urte, eta lehenago zer esanik ez, batez ere euskal kultura, hizkuntza edota ohiturekin lotutako gaiak eramaten ziren karroza gainera: baserria, zazpiak bat, sagardortegia, ikurriña, herri kirolak, kondairak… Ohikoa zen karrozen desfilea baliatzea aldarrikapen sozio-politikoak egiteko. Euskal gatazkaren ingurukoak, ingurumena, euskara, kapitalismoa… karroza askok gisa horretako gaiak kaleratzen zituzten.

Eta, oraindik ere ohikoa den arren horrelakoak ikustea, bestelako gai batzuk indarra hartzen ari dira, gazteen kezka iturriak zeintzuk diren islatzen dutenak. Iaz, adibidez, baziren bi osasun mentalaren gaia jorratu zutenak. Duela bi urte, beste bik aldarrikatu zuten emakumeek euren gorputzen jabe izan nahi dutela. Eta, aurten, mugikorren eta sare sozialen arriskuez ohartarazi dute beste bik. Jokoarekiko menpekotasunak gazteengan duen eragin kaltegarria, itxurakeria, heriotza, gidabaimena lortzea geroz eta garestiagoa dela… horiek gazteek igandean karroza gainera eraman dituzten gaietako batzuk. Euskarak ere izan du presentziarik, baita euskal presoek eta Palestinak ere. Hain justu, Azkena Ta Etxera kuadrillaren Suak irentsi duen herria karroza eder bezain gordinak jaso du lehen saria. Herensuge bat egin dute, Palestina sufritzen ari den infernua salatzeko.

[2024ko karrozen ibilaldiaren argazki-galeria, Otamotz.eus webgunean]

[Suak irentsi duen herria karroza, Otamotz.eus webgunean]

Azken edizioei erreparatzen badiegu, ikusiko dugu plazaratu direla, besteak beste, “memorizazioan oinarritutako” hezkuntza sistemari kritika, etxebizitzaren arazoa, emozioen ezagutza eta kudeaketa, zahartzaroa, haurdunaldi subrogatua, bakardadea, Disney-ren estereotipo eta maitasun erromantikoari kritika… Ez dut euskal jaiaren bueltako ikerketa-lan zorrotzik egin, baina esango nuke aldaketa bistakoa dela. Eta zer pentsatua ematen du gazteen kezka-iturrien inguruan. Edo horiez hitz egiteko premiaz, lehen ere izango genituen-eta buru-jan antzekoak, baina okurritu ere ez herriaren aurrean bistaratzea. Bestelako aldarrikapen batzuk egiteko gose handiagoa ere izango zen agian…

Akira Toriyama, euskarazko telebistara itsatsita gintuen sortzaile handia

2024-03-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Jakingo duzue honezkero. Akira Toriyama hil da, besteren artean Slump doktorea eta Dragoi Bola manga ezagunen sortzailea. Animera jauzia eginda, euskaraz gozatu ahal izan genuen Araleren istorio eroekin, eta euskaraz Son Gokuren borrokaldi latzekin. Milaka ume, gazte, heldu, ETB1era itsatsita. Kalitatezko produktuak, eta bikoizketa-lan ederrak.

Akira Toriyama, eta berak sortutako pertsonaia ezagunena: Son Goku

Ez dakit haien osteko ETB1 edo ETB3 kateetako produktuek ume eta gazteengan zein erakarpen indar izan duten, baina etxean ikusitakoak ikusita, esango nuke koxkortzen doazen neurrian euskarazko produktuek interes geroz eta gutxiago sortzen dutela haiengan. Eta eskerrak eurek behintzat Ene Kantak-eta bazituzten, bestela lehenago hasiko ziren-eta gaztelaniazko kateak jartzeko eskatzen, edo Youtube. Ikus-entzunezkoen eskaintza izugarri handitu da urteotan.

Goazen! eta Irabazi arte! aparteko gauza dira. Egia da, ostiraletan 21:00ak noiz joko duten zain egoten dira seme-alabak, baina listo, ez digute ETB3ko beste ezer jartzeko eskatuko. Ordubeterekin nahikoa dute. Hori horrela, ez da erraza euskarazko ikus-entzunezkoak kontsumitzeko ohitura txertatzea. Filmak ikustera eramango ditugu (haientzat “onenak” direnak euskaratzen ez diren arren), Euskal Encodings moduko plataformak baliatuko ditugu, BAINA… Doraemonek aliatuak behar ditu borroka horretan.

Slump doktorea eta Arale.

Tira, ez zen nire asmoa euskarazko telebista publikoaren ibilbideaz hitz egitea, Akira Toriyama gogora ekartzea baizik, euskaldun umeen memorian iltzatuta geratu diren pertsonaien sortzailea den heinean. Ez dut obituario poetikorik idatziko, nostalgiak edo idolatriak edo dena delakoak begirada lausotuko didalako. Haren obrari buruz gauza gehiago ezagutzeko baliatuko dut eguna. Esaterako, ez nekien Dragoi Bola sortzeko Mendebaldera Bidaia txinatar nobela klasikoa izan zuenik inspirazio-iturri. Hain justu, eleberri horretako protagonista batek  Sun Wukong du izena. Tximino Erregea. Hartan oinarrituta dago Son Goku.

Toriyamak ez du elkarrizketa asko eskaini, ez da erraza haren esanak aurkitzea. Euskarazko Wikipedian irakurri dugu Toriyama Akira’s Manga Theater Vol.2 liburuan elkarrizketa egin ziotela, sei ataletan banatuta, non kontatzen duen mangaka nola bihurtu zen. 1988an publikatu zen, ingelesezko Wikipediak zehazten duenez. Ez nago erabat seguru elkarrizketa hau ote den; edonola ere, merezi du irakurtzeak: Gaztelaniaz / Ingelesez. Sei puskatan banatuta dago, baina aipatu liburuan jasota dagoena ote den…

Apurtutako eserlekua eta “txiste” homofobo bat

2024-01-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Marrazkia X sarean publikatu baino lehen, inor ez zen konturatu jokoz kanpo zegoela erabat? Are, jendeak haserre erreazkzionatu ostean ere, zer arraiogatik hasi ziren “txistea” esplikatzen, txioa zuzenean ezabatu beharrean, denbora pasata egin duten moduan?

Hala da, Flandriako E3 Saxo Classic txirrindulari lasterketak ezabatu egin du atzo zabaldutako txioa, kostata ordea. Irudian agertzen ziren Wout Van Aert ziklista –bizikletan eserlekurik gabe–, eta ikusleen artean ortzadar bandera zeraman lagun talde bat. Eta goiburutzat: “Wout Van Aert-ek helmuga gurutzatu du, eserlekurik gabe. LGBTQ komunitatea, biziki berotuta”

Van Aert-en bizikleta, erorikoa eta gero.

Irakurlea kokatze aldera, Benidorm-eko ziklokros lasterketan, helmugara heltzear zela Van Aertek erorikoa izan eta bizikletako aulkia apurtu zuen. Eta… tira, ez dago “txistea” esplikatu beharrik, ala? Irudiak kritika mordoa jaso du, eta hasiera batean E3 Saxo Classic lasterketaren antolatzaileak hura esplikatu eta justifikatzen saiatu ziren arren, gaur goizean ezabatu egin dute.

Ahaztua nuen, lasterketa hau da duela urte batzuk ere kartel zoragarriak (ejem) publikatu zituena…

Bihur ezazu zure auzoa bizikleta eta oinezkoentzako eremu, klik bakarrarekin

2024-01-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Nolakoa izango litzateke zure auzoa, autoak kendu eta bizikleta eta oinezkoentzako bideak zabalduko balira? Nolakoa izango litzateke zure herriko edozein kale edo plaza, berdegune gehiagorekin?

Gutxi gora-beherako emaitza ikusi nahi baduzue, idatzi kalearen izena edo igo zuek ateratako argazkia Herbehereetako Turismo Bulegoak aurkeztu duen webgune honetara, eta moldatutako lau argazki izango dituzue segundo gutxian pantailan. Irudiak xelebre samarrak dira orokorrean, ezinezkoak ia –“adimen artifizial berria da eta oraindik ikasten ari da”, dio webguneko oharrak–, baina kuriosoa da ikustea gauza “gutxirekin” zein emaitza lor daitezkeen.

Zumarraga eta Urretxuko hainbat argazkirekin egin dut froga. Hona emaitzetako bat:

Guk hautatutako argazkia…

… eta adimen artifizialak moldatutako irudiak.

Aplikazioari buruzko aipua Edorta Barguaren txio honetan topatu dut:

💡 Bihurtu ezazu zure herriko edozein kale bidegorri edo eremu lasaitu, adimen artifizialaren bidez.

Herbehereetako Turismo Bulegoari @Visit_NL eskerrak https://t.co/x9uru4Yx28 pic.twitter.com/QyIrA2ZM3H

— Edorta Bergua (@EdortaBergua) January 2, 2024

Eolikoak: Sei kilometro hormigoi, balizko txirrindulari lasterketak… herritarrak limurtzeko modu xelebrea dute batzuek

2023-12-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Flipatzen ari naiz proiektu eolikoei buruz Azkoitiko Maxixatzen aldizkarian topatzen ari naizen datuekin. Azkoitiaz gain, Azpeitia, Antzuola, Ezkio-Itsaso, Zumarraga eta Urretxuko lurrak ere hartuko lituzketen bi proiektu eolikoez hainbat gauza irakurri dugu, haien tamainaz edota herritarrengan eragiten duten ezinegonaz ere aritu gara zenbaitetan ARGIAn, baina horrelakorik inon ez dut irakurri orain arte. Agintariek ez digute deus kontatu.

Badira bi proiektu eoliko aurreikusiak inguruotan. Irimo aldean bata (Trekutz), eta Oleta-Izazpi artean bigarrena (Buruzai). Egunotan irakurri dugu: Cilda Energy enpresak Trekutzeko zentral eolikoa egiteko beharrezkoak diren baimen administratiboa eta ingurumen baimena eskatu ditu (Otamotz, 2023-12-16). Buruzai zentral eolikoaren administrazio baimena eta ingurumen inpaktuaren adierazpena eskatu ditu Green Capitalek (Maxixatzen, 2023-12-15). Bost zentral eolikori buruzko iragarkiak egun bakarrean, Jaurlaritzaren aldizkarian (ARGIA, 2023-12-15)

Harritu nauten datuak, halere, topatu ditut Zazpi Kurutze mendi martxa ez antolatzeko erabakiari buruzko artikuluan (Ihintza Elustondo, Maxixatzen, 2023-12-20). Azkoitiko Anaitasuna mendi taldeak eskuragarri jarri duen lotura honetan, kontsulta daitezke proiektuaren nondik norakoak, ibilbidea, aerosorgailuen kokapena, dimentsioak eta abar. Tartean (“Datu interesgarriak” karpetako 12. dokumentua), gauza hau dago.

“Afluencia de visitantes” (?!), “turismo que acude a los mismos” (!?), “mejora al tránsito”(!?), “Vuelta ciclista a España” (!?)… Zein planetatan bizi dira Green Capital-eko enpresariak? Are, ze planetatan bizi dira horrelakoak onartzen dituzten lekuko agintariak? Zer uste dute, parajeotan zikilismoa gustuko dugulako eta argazkian Euskalteleko kamisetak jantzita dauzkaten bi pertsona erakusteagatik jendea limurtuko dutela? Egia esan, agian hobe erantzuna ez jakitea.

Aurreko batean jada idatzi nuen, Zumarraga eta Urretxuri buruzko artikuluan, itomen sentipena geroz eta handiagoa zela herriotan. Tartean, zera nioen:

Deskribatu ditzadan apur bat Zumarraga eta Urretxu, aldartea kamustu didan ozpinkeriatik: Gipuzkoa erdialdean, etxeak etxeen gainean, begirada “urrunera” eramateko zabalgunerik apenas dagoen, ez berdegune handirik. Ez daukagu itsasorik, ez Aralar, ez Urbia-Aizkorri, ez Izarraitzik, hurbileko batzuk aipatzearren. Dauzkagu Antio eta Santa Barbara. Irimo, Samiño, Izazpi. Mendi umilak, 1.000 metrotik beherakoak, eta aukera gutxi ematen dutenak “goi-lautadetan” ibilbide “luze antzekoak” egiteko, naturarekin bat.

Irimoko Zazpi Puntak aipa ditzakegu, eta Oleta-Samiño arteko zelaia (bertakook “kresterioa” edo “kordala” deitzen duguna). Ez dira tarte luzeak, baina hodeietatik hurbilen, orduan. Eta hain justu, Capital Energy enpresak zentral eoliko bana egin nahi du Irimo inguruan eta Oleta mendian.

Bada, Ihintza Elustondok Maxixatzen aldizkarian plazaratutako informazioak itomen are handiagoa eragin dit: “Izazpiko gurutzearen alboan 4.340 metro koadroko plataforma laua eraikiko dute, 23.000 metro kubiko lur mugituko dituzte, eta Oleta eta Izazpi sei kilometroko hormigoizko pista batek elkartuko ditu. Horrez gain, aipatzekoa da proiektu honek Iruarrietako estazio megalitikoan izango duen eragina”.

Erdian, Izazpi.

Horrelakoak onartzen dituztenek edo ez dute herria ezagutzen, edo ezagutzen dute baina ez dute maite, edo maite dute baina gehiago maite dute beste zerbait, edo ezagutzen dute eta maite dute eta konbentziturik daude are maitagarriagoa izango dela beste hormigoi dosi batekin eta erroten hegalak dantzan direla, edo maite dute baina bihotza apurtzear proiektuok onartzea beste irtenbiderik ez dute ikusten energia krisia gainditzeko, edo nik ez dakit zer.

“Anaitasuna mendi bazkunako kideek adierazi dute beraiek ez dutela mendia ‘horrela’ ulertzen”, idatzi du kazetariak Maxixatzen-en. “‘Inguruan dugun mendia ingurune preziatuena dela uste dugu’. Etor daitekeenarekin ‘oso arduratuta’ daude, eta gauzak egiteko ‘beste modu asko’ daudela uste dute: ‘Udaletik ez dugu nahiko informazio jaso, eta are gehiago, informazioa ezkutatu egin zaie herritarrei’. Beraz, gertakari horiek medio erabaki dute Zazpi Kurutze mendi martxa ez antolatzea egun haren antolakuntza taldean dauden kideek”.

Abila izan behar du gero pertsonak, tamainako dorretzar eta karreterak ezkutuan mantentzeko.

Palestinako bandera, Ipuruatik ere kanporatua

2023-10-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

“Ipuruatik eibarzale bat kaleratua izan da Palestinako bandera erakustiarren…” dioen txioa idatzi du norbaitek, eta geroxeago, “aldarrikapen politikoek futbolean ez dute lekurik izan behar, ez bateko ez bestekoek” erantzun beste batek. Zenbatetan irakurriko genuen erreakzio bera, futbol zelaietan egiten diren aldarrikapen batzuen harira. Jada aspertu naiz politika eta futbola nahasi behar ez direla dioen mantra horri buruz dudan ustea azaltzen. Hein batean, Quique Peinado kazetariaren hitzetan laburbildu daiteke nire iritzia: “Futbola eta politika ez direla nahastu behar dioen jende gehiena eskuinekoa da”.

Gainerakoan, zer esan. Eibarko futbol zelaiko segurtasun zerbitzuek eta Ertzaintzak zale bat kanporatu dute igandean, Palestinako bandera bat erakusteagatik. Ikuslea bota bitartean, “kanpora, kanpora!” eta “Palestina askatu!” oihuak entzun dira, Berria-n irakurri dugunez.

Ipuruatik eibarzale bat kaleratua izan da Palestinako bandera erakustiarren…#PalestinaAurrera pic.twitter.com/FoaIaVLLcS

— Garma (@mgarma12) October 15, 2023

Ertzaintzak isuna jarriko dio zaletuari. Klubak azaldu du Javier Tebas buru duen Ligak barne-zirkular bat igorri diela, eta horregatik eman zuela agindua Palestinako bandera kentzeko, El Diario-k jaso duenez.

Gertatutakoaren irudiak, beste ikuspuntu batetik.

Israel-Eibar peñaren esker ona klubari

Eibar-Israel peña, 2015ean sortua, “harro” agertu da klubak palestinar bandera zeraman zaletua identifikatu duelako: “Zutaz harro gaude, Eibar. Errenkadan lortutako 20 garaipenek baino balio handiagoa du honek”, idatzi du Facebook-en.

‘Mortadelo y Filemón’ euskaraz ziren ‘Txorizo ta Txistorra’

2023-07-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Francisco Ibañez hil da, gutako askoren gaztaroa markatu zuten Mortadelo y Filemón komikien sortzailea, besteak beste. Bada, detektibeon harribenturak euskaraz ere irakurtzeko aukera izan zuten batzuek, Zeruko Argia-rekin banatzen zen Pan-Pin aldizkarian argitaratu baitziren 1960ko hamarkadan, Beti xelebre. Txorizo eta Txistorra goiburuarekin.

Egiari zor, datu hori ahaztua nuen nik. @MikelAO_-ren txioak jarri nau arrastoan. 1960eko hamarkadan hasi zen Zeruko Argia gehigarri moduan Pan-Pin publikatzen. Zortzi orrialdeko aldizkari hark, 1964an eskuratu ostean Bruguera argitaletxearen baimena, Mortadelo eta Filemón ekarri zituen bezala euskarara, ekarri zituen beste hainbat pertsonaia ere, Martz Schmidt-en Doctor Cataplasma adibidez, zeinak Juan Petrikilo izena hartu zuen; baita Zipi y Zape bihurriak ere, Patxi eta Peru zirenak euskarazko istorioetan. Edo Carpanta, gurean Jangoluke Albaluke.

Pan-Pin aldizkaria sortu zen Joseph Camino Hasquet (Arnegi, 1927 – 2015) baxenafar apaiz eta idazlearen ekimenez –euskarak komikigintzaren hauspoa ere behar zuela sinetsita–, eta argitaratu zituen Txorizo eta Txistorraren hogei abentura inguru. Gehigarriaren ale batzuk Gipuzkoako Probintzia Artxibo Historikoan gordetzen dira, Oñatin.

>>> Pan-Pin aldizkariaz Komikeri blogean: Aldizkariaren sorrera eta ibilbidea, eta azal guztiak.

Iritsi da Euroa!

Txistorra eta Txorizo-ri buruzko informazioa bilatzen ari nintzela, ikusi dut badela Mortadelo eta Filemon euskaraz mintzo diren beste album bat, Iritsi da Euroa!, 2001ekoa. Kasu honetan detektibeen izenak jatorrizkoan mantendu ziren.

Ertzainak indarbidez, edo Tourrarentzat biderik ez

2023-05-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lan baldintza hobeen defentsan, ehunka ertzainek protesta egin zuten astelehenean Bilboko kaleetan. Antolatzaileen arabera 4.000 lagun bildu ziren, eta Udalak emandako datuen arabera, 2.000  / Argazkia: eitb.eus.

Inolaz ere ez nuen espero, Frantziako Tourraren bueltan, protestarik beroena ertzainek burutuko zutenik. Uste nuen antolaketara bideratutako gastu publikoak, lasterketa abiatuko den Bilboko eta inguruko ostatu eta abarren prezio igoera basatiak –, “Frantziako” lasterketak “Euskal Herria” bere egiteak edota, maiz gertatzen den moduan, ekitaldiaren distirak itzaliko dituen beste kontu batzuek eragingo zutela bereziki haserrea. Ez ordea ertzainen “lan baldintza kaskarrek”, Ertzainas en lucha – Ertzainak indarbidez kolektibo asindikaleko poliziek salatu dutenez.

Bai, Frantziako Tourrarena aitzakia besterik ez da, besteak beste soldata igoera eta lanabes hobeak lortzeko presio edo txantaiarako amua, hala ere, Jaurlaritzaren eta sindikatuen aurka ari diren 500, 1.000, 2.000 edo 4.000 polizia ernegaturen berri izatea ez da sobera lasaigarria, ez soilik lasterketari eragin diezaiokeelako, ezta gutxiago ere. Zabaldu duten bideoklipak –Espainiako Estatuko beste kolektibo polizial batzuen estetika eta hizkera gogorarazi dizkigunak– sentsazio arraro hau indartu besterik ez du egiten.

Zentzu horretan, uste dut Gara egunkarian Iñaki Sotok idatzitako En California tampoco hay ertzainas analisiak botere-borrokak zertan diren ulertzeko gako interesgarriak ematen dituela: sindikatu polizialak, sindikatu horietatik kanpo antolatu diren poliziak, eta sindikatuen kontra maiz agertu diren Jaurlaritzako ordezkariak. Eta, gibelean, herritarrek egiten dituzten galderak, justizia beraien esku hartzeko prest diren polizien jardunarekin lotuta.

Frantziako Tourra normal hasiko da hasi –gainerakoan berriro lagako naute aho bete hortz–, txalo eta biba eta hori koloreko eraikin artean. Trukean zenbat zaplasteko jasoko ditugun (metaforikoki ari naiz), hori ikusteke dago…

[Eguneraketa] Testu hau publiko egin bezain pronto heldu da lehenengo zaplasteko metaforikoa. Irakurle batek artikulu honen berri eman dit, non irakur daitekeen Bilboko Udalaren Garapen Ekonomiko, Merkataritza eta Enplegu zinegotzi Xabier Otxandianoren hitzetan, prezioak ez dira erregulatu behar, eta logela gehienak zentzuzko kopurua ordainduta alokatu direla.

ETBk erakusten digu geure buruez barre egiten

2023-02-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bat nator Xabier Euzkitzek dioenarekin: “Valeriari egur galanta ematen ari gatzaizkio, zinez uste dut ez duela merezi. Beste galdera batzuk egin behar genituzke” / Argazkia: EITB

Aitortzen dut “Aiba la ostia pues” umorea deitzen dudanak eta hura hauspotzen dutenek nire onetik ateratzen nautela, are gehiago inork esaten badu onetik ateratzen naizela “Euskaldunok ez dakigulako geure buruez barre egiten”, egin duten bezala El Correo-ko kazetari Oscar Belateguik  eta Joseba Fiestrasek, ETB2ko Akelarre saioak piztu duen polemika dela-eta. Ez dut uste “nosotros mismos” horrek esanahi bera duenik niretzat –edo Twitterreko @zappingzalea erabiltzailearen bideoko irudiengatik iraindua sentitu den beste inorentzat–, eta kazetarion identitate-sentipenekin identifikaturik sentitzen direnentzat.

Funtsean, erabat ados nago polemikaren bueltan Xabier Euzkitzek txio-hari interesgarri batean dioenarekin. “(…) Zer gertatzen da? Euskal hiztun askok nekez irensten dugula erdaraz ekoitzitako kate bat. Ezinbestean irentsi behar badugu, gutxieneko bat eskatzen diogu: ez gaitzala tribu indigena sentiarazi, hemen ardaztua izan dadila. Akelarrek ez du hori betetzen. (…) Valeriari egur galanta ematen ari gatzaizkio, zinez uste dut ez duela merezi. Beste galdera batzuk egin behar genituzke. Nola liteke 35 urteko getxoztar batek euskaraz ez jakitea? ETBri ez al zaio gutxienez geure ardatzetik ekoitzitako saioak egitea eskatu behar, erdaraz bada ere? Zinez uste dut gure telebista ereduaz nazio eztabaida bat egin beharra dagoela. Eraikitzaile izaten saiatu naiz, alferrikako minik eragin gabe iritzia zintzoki ematen. Saio horretan diharduen jende zenbaitekin sekulakoak eta bi egin daitezke. Zinez. Baina jende horri beste ardatz bat eman behar zaio. Iragan larunbatean Xiberoko Botzako Xabi Elgart kazetaria elkarrizketatu genuen Labriten. Hura kanpo uzten duen telebista sekula ez da izango herri honek behar duen telebista. Minez eta maitasunez. Kitto”.

ETBren ardatza…

Geure buruaz barre egitea, uste bezain sanoa?

Umorearen inguruan eztabaida sortzen denean, Umorea eta botere harremanak: Irriak norabide berean kolpatzen duenean beti… erreportajeko elkarrizketatuek esan zizkidatenak datozkit burura beti. Hona pasarte bat:

Mission Pays Basque, Ocho apellidos vascos, Vaya semanita… Uxoa Anduaga sozliologian doktorearen hitzetan “normaltasun nazional jakin baten irudia” helarazten dute ekoizpen horiek guztiek. Aipatzekoa da estatu mailako komunikabideek eta ‘iritzi publikoak’ eman dien bulkada, espainiar eta frantziar nazio kulturarekiko koherenteak diren edukiak berresten dituelako seinale: erdararen defektuzko erabilera, zazpi lurralde historikoak aintzat hartzen ez dituen esparrua, naziotasuna aitortzen ez duen eta partikulartasun erregionalistetan oinarriturik dagoen identitatea… “Umore etniko mota horrek euskal nazioa anomalia gaitzesgarria delako mezua igortzen du gizartera, frantziar eta espainiar estatuen normaltasun kultural, politiko eta sozialaren aurrean erabat baztergarria dena”, dio Anduagak. Baina, hara non, euskaldunontzat iraingarria beharko lukeenak izugarrizko arrakasta duen euskal gizartean, Hegoaldean bereziki. “Espainiako Estatuaren diskurtsoak erabat barneraturik ditugu. Nik flipatu egin nuen zinemara Ocho apellidos vascos ikustera joan eta amaieran jende ia dena txaloka hasi zela ikustean”. Bere hitzetan, asimilaturik ditugu baserritar arlotearen figura barregarria, Gipuzkoa vs Bizkaia diskurtsoa, EAEtik kanpo deus existitzen ez dela dioen topikoa… “Gure egin ditugu eta ez digute minik ematen, urteetan jasan dugun jarioaren ondorioz”.

Neurri batean sinetsi dugu geure buruez barre egitea sanoa dela, naturala, kontziente izan gabe zein logikaren barruan ari garen. “Umoreari buruzko teoria soziologiko orokorrek diotenaren aurka, euskal Herrian egiten den umore etnikoaren parte handi batek ez du bere auzoa parodiatzen (Espainia edo Frantzia), baizik eta bere taldeari buruzko erreferentziak baliatzen dituela umorerako; hainbesteraino, ezen euskaldunek ‘gure buruaz barre egiten dugula’ oso zabaldua dagoen ustea den”.

“Oso mingarria egiten zait”, esan digu Anduagak. “Bere buruaz barre egiteko ahalegina apenas egin duen agenteak, diskurtso hegemonikoaren jabe denak, esatea euskaldunok zer egin behar dugun…”. (…) Vaya Semanita-rekin, ‘Euskaldunek ikasi dute euren buruaz barre egiten’, zioten hedabideetako titularrek. Ziria sartu ziguten. Ez, hiritar batek, demagun bilbotar batek, ikusten zuenean Vaya Semanitan baserritar baten parodia, ez zuen sentituko bere buruaz barre egiten ari zirenik, baserritar arlotearen kontura baizik, euskal folkloreari atxikitzen zaion figura horren golkotik”.

Anduagak zioen ‘norbere buruaz barre egitea’ botere harreman baten emaitza dela, diskurtso bat inposatzeko baliabide gehiago izan dituen agente baten garaipena. Umorea baliatu den heinean, ageriko biolentziarik gabe joan da gizartean txertatzen.

Alegia, EITBko buruek ardatz aldaketa gauza dezaten eskatzea erabat zilegi eta logikoa dela, euren buruaz (ejem) barre egiten ikasi duten super-euskaldun (ejem) horiek taliban ernegatutzat definituko nauten arren…

Espainiarrik gabeko Real Madril, “globalizazioaren gorena”

2023-01-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Globalizazioaren gorena; Espainiar futbolaren behealdia; Real Madrilen arazo “espainiarra”; Espainiak behar ditu iturginak eta Real Madrilentzako futbolariak… Kontaezin analisi eragin du azken partidan Real Madril futbol taldeak hasierako hamaikakoan jokalari espainiarrik ez zelairatzeak. Klubaren 121 urteko historian lehenbizikoz gertatu da.

Argazkia: Getty Images

Hainbat lirateke arrazoiak, 2019tik jokalariak fitxatzeko espainiar merkatura ez jotzea –”garestiegia” delako–, kontratu “toxikoak” sinatzea –Eden Hazard belgikarrarena adibidez–  edo harrobiko jokalariek topatzen duten “kristalezko sabaia” besteak beste. Eta “globalizazioa”, noski. “Munduko onenek jokatzen dute hemen, eta espainiarrak ez badira… ez da deus gertatzen; klub unibertsala gara”, diote Real Madriletik. Hala da. Puntako zenbat futbol edota saskibaloi taldetan ez ote da antzekoa gertatuko, bi kirol aipatzearren?

Elkarrizketatu batek –ez naiz ziur oroitzen nork– duela urte mordoxka bat esan zidan zaleentzat geroz eta zailagoa zela taldeko futbolariekin identifikatzea, klubetako agintariek nahieran maneiatzen zituztelako. Hainbeste bider aldatzen dira klub batetik bestera… Pertsona horrek zioen gainerako zaleekin osatzen den komunitatea dela identitate-lotura nagusietakoa, jokalari eta arduradunak alda daitezkeela, baina zaleek hor jarraituko dutela… emaitzak onak diren bitartean, gaineratuko du fedegaberen batek.

Ez dakit zergatik aipatzen dudan hau guztia, egia esan. Pentsatzen dut “globalizazioaren” aipua irakurtzeak bultzatu nauela horretara, buruan bueltaka zebilkidanean Espainiako Superkopa berriz ere Saudi Arabian jokatzea modu zoragarria dela talde parte-hartzaileetako zaleak zaintzeko.

Globalizazioa. Qatar-ek Munduko Kopan egin bezala, Saudi Arabiari dagokio orain indar erakustaldia egitea. Al Nassr klubak Cristiano Ronaldo futbolaria fitxatu berri du, eta Dakar rallya han egiten ari da.