Lupa moreak ez ditu orban guztiak topatuko

Atalak: Zientzia eta teknologia

La Lupa Violeta

Software jabedunarekin soilik erabil daiteke. Eta gaztelaniazko testuekin bakarrik funtzionatzen du. Baina, intentzioz bederen, tresna interesgarria da. Wordeko testuak zuzentzen ditu, hizkuntzaren erabilera ez sexista bermatuz. La Lupa Violeta du izena eta doan deskarga daiteke Interneten.

Madrilgo Los Molinos elkarteak sortu du erreminta informatiko hori, Europako Gizarte Foroaren babesarekin, EQUAL proiektuaren baitan. Nola funtzionatzen duen ikusteko deskargatu egin dugu. Word-eko dokumentu bat zabaltzean, tresna-barra txiki bat azaldu zaigu pantailaren goialdean. Egunkarian agertutako gaztelaniazko albiste batzuk kopiatu eta Word-en itsatsi ditugu. Testu osoa hautatu eta lupatxo bat erakusten duen ikonoa klikatu dugu. Hainbat hitz nabarmendu ditu. Los padres de… eta los amigos de… moduko esaldiak azpimarraturik ageri dira. Amigos terminoaren gainean klikatu eta koadro bat zabaldu da. Ohar bat ageri da azpialdean: “Sailkapen sexista: generiko faltsua / Sailkapen morfologikoa: bukaera bikoitza (…)”. Eta ondoren, azalpen etimologikoa: “Corominasek 1256an dokumentatu du amiga terminoa (…)”.

Goialdean, La Lupa Violetak proposatutako alternatibak ageri dira: “Amigas erabiliko dugu bi emakume edo gehiagori buruz ari garenean, amigos bi gizon edo gehiagoren kasuan, eta amigas/os lagun horien sexua ezagutzen ez dugunean”. Azalpen horien arabera, desio dugun terminoa aukeratu eta beharrezkoa izanez gero, amigos horrengatik aldatuko dugu.

Miraririk ez du egingo tresna horrek, baina lengoaiaren erabilera sexista zuzentzen lagun dezake, gaztelaniaz idazten dugunean behintzat. Dena den, hizkuntzaren trataerak azterketa/hausnarketa/eztabaida sakonagoa behar du, baita kazetarien artean ere. Internetetik titular hau hartu dugu: “La Policía Local ha intervenido en tres casos de violencia de género”. Lupa moreak ez du hitzik azpimarratu. Eta Eider Rodriguez idazleak ARGIAn idatzitako artikulu batean esandakoez oroitu naiz: “‘Genero indarkeria’ terminoa asmatu aurretik, nola esaten zitzaion putaseme batek emakume bat hiltzeari?”.

Gipuzkoako Batzar Nagusien gida

Euskarari dagokionez, hizkuntzaren erabilera ez sexistarako hainbat gida plazaratu dira. Gipuzkoako Batzar Nagusiek argitaratu berri dutena da horietako bat: Administrazio hizkuntzan euskararen erabilera ez sexistaren gida [albistea Noticias de Gipuzkoa egunkarian]. Biltzen dituen gomendio batzuk:

Hitanoa: Ekidin hikako forma maskulinoa talde baten testuinguruan. Ekar ezak esan ordez, ekarri edo ekar ezazu esan.

‘Gizona’: Terminoa bakarrik gizaki maskulinoaz mintzatzeko erabili. Bestela, gizakia edo pertsona.

‘-sa’ atzizkia: Euskaraz alkatesa baino, alkate edo alkate andre.

‘-eria’ kolektiboa: Irakasleria baino, irakasleek (ez du genero markarik gaztelaniaz bezala).

Asimetria ekidin: Neska elegante eta ederra eta gizon errekonozitua. Hor asimetria dago.

Lotura interesgarriak:

* EHUn euskararen eta irudien erabilera ez-sexistarako gida
* Euskara hizkuntza sexista al da? (Amaia Alvarez Uria. Erabili.com, 2004)
* Euskara sexista ote? (Begoña Muruaga. Sustatu, 2003)