Black is argi-iluna

Atalak: Komiki kritikak

– Eta, gustatu al zaizu Ferminen komikia?

– Fermin, Cano eta Alder…

– Bai, tira… Gustatu al zaizu? Ni ez nau guztiz ase. Ez dakit komikien lengoaia kontrolatzen ez dudalako den edo zer, baina… Erreferentzia historiko gehiegi ditu, eszenatoki askotxo. Ez da sinesgarria tipo batek bere bizitzan Harlem, Malcolm X hil osteko protestak, Pantera beltzak, Velvet Underground, Che Guevara eta abar ezagutzea.

– Black is Beltzak sentsazio berarekin utzi nau ni. Erreferentzia zaparrada handiegia, eta istorioari “zerbait” falta zaio. ARGIAko blogean horri buruz idatziko dut…

Istorioaren abiapuntua: erraldoi beltzak New Yorkeko portuan kieto, desfilatzeko debekua jasota.

New York-Miarritze bidaia eroa

Benetako gertaera bat du abiapuntu komikiak: Iruñeko erraldoiek New Yorkeko etxe-orratz artean desfilatu zuten 1965eko urrian, debekua jaso zuten konpartsako kideen erabakiz [@aritzibanez-en zuzenketa] etxean geratu ziren erraldoi beltzek izan ezik [albistea Berrian].

Horiek ez zituzten eraman New Yorkera, baina Fermin Muguruza eta Harkaitz Cano komikiaren gidoilariek lizentzia hartu eta han paratu dituzte, portuan geldi, desfilatu ezinik. Erraldoiak dantzarazi behar zituzten gazteetako batek, Manex Unanuek, New Yorken geratzea erabakiko du. Kubara bidaiatuko du gero, eta handik berriro AEBetara, CIAk akabatu nahi duen Pantera Beltz bat Kubara eramateko. Ez dira zuzenean joango, ordea…

Bidaia horretan agertuko dira, izan Manex Unanuerekin aurrez aurre zein zeharkako erreferentzia bidez: Malcolm X, Pantera Beltzak, Vietnamgo Gerra, Che Guevara, Juan Rulfo eta Charles de Gaulle; James Brown, Velvet Underground, Otis Redding, The Electric Flag, Jimi Hendrix, The Who, Johnny Cash edota Cheikha Rimitti musikariak; KGB, CIA eta Mossad… Gehientsuenak ezagunak dira, irakurleek –adin batetik aurrerakoek bereziki– ez dute sekulako ahaleginik egin behar istorioa testuinguruan kokatzeko, baina, nola esango nuke… batzuetan gehiago ematen du garai konkretu bati –1960ko hamarkada erdialdeari– buruzko entziklopedia ilustratu bat, tentsio handiagoa beharko lukeen “akzio eta espioitza” istorioa baino.

Cano, komikia eta (balizko) filma, elkar hartuta berriro ere

Azal gogorreko edizio oso txukuna argitaratu du Bang Ediciones-ek. Bi azal aukeran (bestea azpian ikusgai).

Bitxia iruditu zait jakitea [Berria] hasiera batean Muguruzak animaziozko film bat egitea proposatu ziola Canori, eta gidoia ere idatzia zutela, harik eta zinemarako bidea bihurritu eta komikia sortzea erabaki zuten arte. Bitxia iruditu zait, idazle lasartearrarekin bi bider pasa zaidalako gauza bera: Film bat egiteko materiala badagoela suma daiteke, baina badirudi komikiak ez diola gidoiari zuku guztia ateratzen.

Canoren eta Iñaki G. Holgadoren Zebra efektua komikiaz hauxe idatzi nuen bere garaian:

“(…) Hasiera bortitz baten ondoren, izaera hori diluitu egiten dela sentitu dut, amaiera aldean berreskuratzeko. Tartekoa da asebete ez nauena. Bidean fotogramak galdu dituen filma iruditu zait Zebra efektua, potentzial handiko istorioaren trailerra balitz bezala, printza ederrak eskaintzen dituena, baina erabat mamitu gabea (…)”.

Eta, zer diren gauzak, kasu honetan ere filma egiteko aukera hizpide…

Zebra efektuaz hitz egitean esandakoa hitzez hitz errepikatuko nuke Black is Beltzarekin: “Pena dut aho zapore gazi-gozoarekin utzi nauelako, Canoren [eta Ferminen] gidoiak potentzialtasun handia duelako, ez soilik komikirako, baita film baterako ere, adibidez”.

Agian izango da Fermin Muguruza eta Harkaitz Canoren sinadurek, edo euskaraz (txalotzekoa) argitaratzeak, eraman nautela beste komiki batzuei baino gehiago exijitzera, espektatiba ohi baino altuagoak izatera; eta ez dut nire burua zuritu nahi, baina ñabardura interesgarri ugari harrapatu dut bigarrenez irakurtzean, beste komiki batzuen kasuan baino gehiago, esan nahi dut, izan ilustrazioei dagokienez zein protagonisten hitzetan.

Manex Unanue protagonistak hartzen du bigarren azala.

Gehituko nuke, gainera, euskal komikigintzarentzat ekarpen positiboa dela, presentzia handiagoa eman eta, niri lagun-artean gertatu zaidan moduan, generoari buruzko eztabaida sustatzen duen heinean. Pozgarria da ere bai Cano –eta Fermin– bide horretan ikustea. Bete-betean asmatzen dutenean komiki ederra izango dugu esku artean!

Kolorea, ezinbesteko elementua

“Black is Beltza komikian hiriak eta pertsonaiak agertu eta desagertu egiten direnez, istorioa girotzeko koloreak paper garrantzitsua izan zezakeela pentsatu nuen”, dio Black is Beltza komikiko ilustratzaile Dr. Alderete argentinar mexikartuak, Zazpika aldizkariak plazaratutako elkarrizketan. “Irakurlea ez badago komikiaren lengoaiara ohituta, gerta liteke geografikoki eta giroari dagokionez kokatzeko xehetasunak nahikoak ez izatea. Kubako atala berde-beltza eta New York hirikoa turkesa-beltza izanda, begi bistakoa da bi hiri eta atmosferen arteko aldea”.

Hautu egokia egin du Dr. Alderetek. Zuri-beltza ardatz, ukitu propioa du kokagune bakoitzak. Turkesa New Yorkek, berde-horixka Kubak, marroixka Mexiko DF-k, laranja Los Angelesek, gorria Montrealek, berdea Aljerrek… Trebeziaz erabiltzen ditu koloreak Alderetek.

Trazu sinpleko ilustrazioak dira oro har. “Trazu kirurgikoak erritmoa kenduko liokeela eta esku libreago batek, istorioari abiadura gehiago emateko, mesede egingo ziola pentsatu nuen”, dio ilustratzaileak. Pintzelkadak, dena den, desberdinak dira protagonista ametsetan edo drogen eraginpean dagoenean. Zentzu horretan, ederra da bi orrialde oso hartzen dituen tekila eta kamotito mozkorraldia irudikatzen duen eszena hau:

“Lasai guey: neuk daukat labirintu honetako giltza…”

Jorge Alderetek dio askatasunez aritu dela lanean, Canok eta Muguruzak idatzitakoa marraztu beharrak ez duela bere estiloa behartu: “Gidoia nahi modura moldatu nezakeen, egoki ikusten nuenean erritmo gehiago emanez edo mantsotuz. Horrela, nahi dudan bezala antolatu dut, nahi nuenean biñeta txiki asko sartuz, edo biñeta bakar batekin orri guztia hartuz, istorioak eta irakurlearen begiek atseden har zezaten”. Natural egiten dute ilustrazioek bat istorioarekin.

– Black is Beltza komikiko ilustrazio gehiago: Jorgealderete.com

——————————————————————————————

‘Black is Beltza’ proiektua, komikia baino askoz ere gehiago:

Egitasmoari buruz ARGIA aldizkarian.

Bilboko Alondegiko erakusketaz eta jarduera paraleloez informazioa.