Saharako gatazkaz komikia, Espainiaren traizioak 40 urte bete dituenean

Atalak: Komikiak, Sahara

1975eko azaroaren 14an Madrilgo akordioa sinatu zuten Espainiak, Marokok eta Mauritaniak. Beldurrak airean zegoen Carlos Arias Navarro Espainiako Gobernuko presidenteak bi herrialdeen artean banatu zuen Mendebaldeko Sahara: iparraldea Marokorentzat eta hegoaldea Mauritaniarentzat. Fosfatoa eta arrantza ustiatzeko akordioak eskuratu zituen trukean Espainiak. Kristina Berasain Berriako kazetariak Martxa berdea, martxa beltza erreportajean azaldu duen moduan, Sahararrentzat “traizio” bat izan zen. Eta halaxe irudikatu du Mauro Entrialgok Saharako gatazka 3.000 hitz baino gutxiagotan komikian, Elorrioko Lajwad elkarteak, Txintxirri ikastolak, institutuak eta Udalak euskaraz plazaratu berri dutena.

1970eko hamarkadako gertaerek tarte handia betetzen dute komikian.

1975eko azaroaren 6an, Marokoko errege Hassan II.ak 350.000 zibil eta bere armadako 25.000 soldadu bidali zituen Mendebaldeko Saharara. Martxa berdea deitutakoak ataka estuan jarri zituen espainiar agintariak eta, azkenean, “beldurrak jota” –komikian irakur daitekeen bezala– Marokoren nahi guztien aurrean men egin eta Madrilgo akordioa hitzartu zuten. Sahara inbaditzea beste helbururik ez zuen Martxa berdeak atzera egin zuen, Madrilgo akordioa sinatu zen, Franco hil egin zen, Espainiako tropek Saharatik alde egin zuten… eta Marokok eta Mauritaniak lurraldea militarki inbaditu zuten. Fronte Polisarioak aurre egin zien, baina saharar ugarik egin zuen ihes. Basamortuan barrena zihoazela, napalm eta fosforo zuriaz bonbardatu zituzten. Hil ez zituztenak Aljerian hartu zuten babesa, Tindufeko errefuxiatuen kanpalekuetan.

Gertaera horiek guztiak komikiaren Historia laburra atalean ageri dira. 1442. urtea du abiapuntu, portugaldarrak gaur egungo Mendebaldeko Saharako hegoaldera iritsi zirenekoa; eta 2015an amaitzen da: “Gatazkak bere horretan dirau. Bitartean, sahararrak errefuxiatuen kanpamentuetan edo Marokoren agindupean dauden lurralde okupatuetan bizi dira. Han, giza eskubideen urraketak salatzen dira behin eta berriz: informazio-blokeoa, legez kanpoko atxiloketak, torturak eta pertsonen desagertzeak”.

Gatazka korapilatsu zenbait hobeto ulertzeko, tresna baliagarriak dira komikiak.

Historian tartekatzen dira ahel, berrad, cabila eta chej bezalako hitzen esanahiak; fosfato-industria, Martxa berdea, Marokok eraikitako harresiak, iristen ez den erreferenduma eta errefuxiatuen kanpalekuak hizpide dituzten atalak eta, bukatzeko, zenbait protagonisten inguruko datuak.

“Mauro Entrialgok onartzen du tebeo hau konplexutasun handiko gatazka baten dibulgazio-xedeko azalpen eskematikoa dela”, dio komikiaren amaieran agertzen den oharrak. Zentzu horretan, baliagarria da oso. 20 orrialdeetan gatazkaren errepaso ederra egiten du, sahararrek bizi duten urtetako injustizia   hobeto ulertzen laguntzen gaituena.

Doakoa da komikia. Helbide honetara idatzita eskura daiteke: lajwadelorrio@gmail.com.