María, kirol-azafata: “Feminismoa da ulertzea emakume guztiok libre garela erabakitzeko zer izan nahi dugun eta zer ez”

Atalak: Uncategorized

[Oharra: Artikulu laburra beharko lukeena majo luzatu zait. Asteriskoa duten esaldiak dira protagonisten hitzak irakurri ahala sortu zaizkidan zalantzak]

[Idatzitakoen artean, ideia hau nabarmenduko nuke: Soluzioa ez da azafatak errotik kentzea, haien lan moldea berplanteatzea baizik].

Azafatak Brasilgo Sari Nagusian, 2016an / Getty Images

Igandean, hilak 25, hasiko da 1 Formulako denboraldia, Australian. Aurten, Sari Nagusien egutegia osatzen duten probetan, irteera-gunean egon ohi ziren azafaten lekua neska-mutikoek beteko dute, grid girls emakumeen figura “ez datorrelako bat guk sustatu nahi ditugun baloreekin eta gaur egungo arau sozialekin”, arduradunen hitzetan. Sexismoa borrokatzea xede duen erabakiak, ordea, sexismoa indartzen duela diote batzuek, lan-mundura sarbidea lortu duten eta lor dezaketen emakume askoren kaltean ari delako, emakume horiek “eskubide osoa” dutenean zein lan egin eta zein ez “askatasun osoz” erabakitzeko.

* Askatasun hori erreala ala faltsua da? Alegia, esaterako, azafatek euren nagusiari esaten badiote honako minigona ala besteko kamiseta ez dutela jantziko, ez lukete arazorik izango? Oro har, gutako edonork du nahi duen lana nahi bezala egiteko askatasuna? Egia da emakume horiek erabaki dutenean azafata aritzea bazekitela joko-arauak zeintzuk ziren, baina…

* Bestetik, gizonezkoek halakorik ez egiteak zer pentsatu eman beharko luke. Zergatik dira beti nagusiki emakumezkoak? Hor badago zeozer “arraroa”. Berdin, adibidez, makillaje kontuekin. Zergatik makillatzen dira soilik nagusiki emakumeak? “Libre naiz makillatu ala ez erabakitzeko”, esango du emakumeren batek. Bai, baina…

Garai berrietara egokitu

Lucía del Carmen Cerón Espainiako Emakumearen eta Aukera Berdintasunerako Institutuko zuzendaria da. CXTX agerkariak haren hitzak jaso ditu, Vicky Valdazo Grandes Rasgos azafata eta modelo agentziako arduradunak esandakoekin batera, El sexismo y las azafatas deportivas (Sexismoa eta kirol-azafatak) erreportajean.

Cerónek dio azafatarena beste edozein lan bezain errespetagarria dela eta arazoa gehiago dagoela enpresa kontratzaileek eman ohi dioten erabileran. “Mota guztietako ekitaldietan daude azafatak, izan kiroletakoak edo ez, eta euren egitekoa arras desberdina izan daiteke leku batean edo bestean. Jarduera iraingarria dela esaten denean, ez zaie zuzenean erreferentzia egiten lan horretan profesionalki ari diren emakumeei. Praktika hori gehiegitan errepikatzea, ordea, antolatzaileek erabiltzen dituztenean objektu sexual huts gisa, bada iraingarria emakumeen irudi kolektiboarentzat, ez baitira baloratzen subjektu bezala ezta euren jardueragatik ere, itxuragatik baizik. Gainera, objektu sexual bezala erabiltzeak jarrera matxistak piztu ditzake euren lan ingurumarian; gizaseme batzuek egoera deseroso edo abusiboak sortzea ekar lezake”.

* Hor dago gakoetako bat: lan guztiak dira errespetagarriak (nahi bezainbeste ‘baina’ jar daitezkeen arren); eginbehar hori errespetuz eginarazi edo egin ahal izatea beste kontu bat da…

* “Jarrera matxistak piztu ditzake…”. Zentzu horretan, emakumeengan (haien inguruko polemikan) zentratu gara artikuluan, eta ez gizonezkoengan. Alde biko jokoa da hau. Polemika, agian, emakumeengan zentratu ordez, zentratu beharko litzakete gizonezkoengan, ez dakit…

* Egia da mota guztietako ekitaldietan daudela azafatak, eta mota guztietako ekitaldietan dagoela zer eztabaidatu. Kirol-azafaten auziak hainbeste oihartzun izan badu, neurri handi batean da kirolaren burbuila puztuegi dagoelako. Edozer gauzak oihartzun berezia izan ohi du, beste esparru batzuekin alderatuz.

Azafatak Valentziako Volta txirrindularitza lasterketan / 20minutos.com

“Honek guztiak ez du esan nahi ekitaldi hauetako profesionalek lanpostua galdu behar dutenik”, dio Cerónek. “Lana beste modu batera egitea da kontua, euren parte hartzeak bestelako enfokea izatea, haien funtzioak moldatzea ekarpen baliagarria egiteari laga gabe. Gainera, emakume eta gizonen artean bana daitezke zeregin horiek. Berriro esango dut: emakume eta gizonezko azafaten lana beharrezkoa da zenbait ekitalditan, babes moduan, gonbidatu-saridunak agurtzeko, leku batetik bestera laguntzeko, informatzeko, laguntza eskaintzeko eta abar”.

* Zereginak banatzekotan, ongi legoke gizonezkoak erdi-biluzik ez joatea, objektibizazioa iguala litzatekeelako, generoa desberdina izanik ere, Anne-Marije Rook txirrindulari eta Cyclingtips webguneko editoreak zioen bezala podiumeko modeloen inguruko artiklu batean.

Erabakitzeko eskubidea

Grandes Rasgos agentziako Vicky Valdazoren hitzetan, “arazoa da sektore osoa jotzen dutela zabartzat, azafata baten egitekoa profesionala eta askotarikoa denean. Egia da uniforme asko zakarrak direla eta badirela neskek janzterik nahi ez ditudanak”.

“Kontuan hartuta neskak adinez nagusiak direla, ahalmena dute une bakoitzean zer egin nahi duten erabakitzeko, zer jantzi nahi duten eta zer ez. Errespetagarria da “jantzi nahi dut” zein “ez dut nahi” esatea. Pertsona heldu baten erabakia da. Lan bati buruz hitz egiten ari gara, ez bestelakoez. Begi zikinagoekin ikusi nahi duenak, pentsamendu zikinak dituelako izango da. Uste dut, dena den, uniformeetarako gutxieneko muga batzuk finkatzea positiboa litzatekeela”.

* “Begi zikinagoekin ikusi nahi duenak…”. Lehengora goaz: begi zikinekin, ikustekotan, gizonezkook ikusiko ditugu emakumezkoak. Alderantziz, nekez. Euskadi Irratiak iaz egindako elkarrizketa batean, Miren Odriozola azafatak zioen bera sekula ez dela “objektu” sentitu, “errespetuz” tratatu izan dutela eta ez dela inoiz “gutxietsia” sentitu. “Agian sobera dagoena, deserosoena, da txirrindulariari musu ematea alde banatik”. Kazetari bezala, agian ez da elegantea azafata diharduen emakumezkoari kontra egitea, baina esango nuke, Odriozola hala sentitzen ez den arren, azafatak objektu edo apaingarri gisa erabiltzen direla maiz. Begirada zikina dudalako izango da…

Zer da feminismoa?

Irteera-guneek (paddock zonan) aurpegi eraberritua izango duten arren, azafatek presentzia izaten jarraituko dute, izan zirkuitoetan paratutako salmenta-postuetan edota monster girls (Monster edari energetikoaren ikono) moduan jantzita.

María (abizenik ez du eman nahi izan) azafata ohia da. Bankaren sektorean ari da lanean egun, kazetari bezala. “Objektuak al gara? Bai, 080 Barcelona Fasshion edota Victoria’s Secrets-eko modeloak bezala”. Ara egunkarian egin diote elkarrizketa, L’hostessa i el debat de la doble moral (Azafatak eta moral bikoitzaren debatea) erreportajean.

“Zilegi da pentsatzea kirol-ekitaldietan ez dela zafatarik egon behar. Ados, aldatu egiten duzu. Baina guztia alda ezazu. Ez dugu hipokritak izan behar. Ulertzen ditut baita Monster girls modeloak ere. Zergatik asaldatzen gara? Faborez… neska horiek badakite euren zirko mediatikoak nola funtzionatzen duen. Rola onartzen badute, aurrera. Aldebiko negozioa da. Eurei begira egoten diren gizonezkoek eman diete ospea. Emakume horiek erabaki dute jokoan sartzea, ezpainak erakutsi eta probokatzea. Feminismoa da ulertzea emakume guztiok libre garela erabakitzeko zer izan nahi dugun eta zer ez. Zeuk jartzen dituzu mugak, diskoteka batean zaudenean edo Instagrameko zure publikazioekin egiten duzun moduan. Balore judizioak egin baino lehen, publikoki iraintzen gaituzten telebista programak desagerrarazi beharko lituzkete”.

Monster Girls modeloak Brno-ko MotoGP lasterketan, 2017an / Monsterenergy.com

“Gaur egun zergatik ezin dut publikoki esan grid girl izan nintzela, benetan ederto pasa banuen? Badakit esango banu sinesgarritasuna kenduko lidakeela profesional gisa. Pena da. Inork ez al du planteatu jende batek lan hau egiten duela dirua behar duelako? Agian ez dute ikasketetarako balio, eta azafaten munduak etorkizuna eskaintzen die. Ulertzen al da hori?”.

* Zergatik eta noren aurrean kenduko dio sinesgarritasuna? Bere nagusien aurrean, irakurleen aurrean? Bada, hor badago zerbait huts egiten duena. Ez dakit ziur zer den, baina aditzera ematen du baietz, objektu baino ez direla askorentzat…

María bezala, 1 Formulan azafata gisa aritua da Mónica Ollé: “Txapelketa nagusietan lan egin dut oso ondo ordaintzen dutelako. Erraz eta bizkor lortzen da dirua. Madrilen egin nuen karrera nik, eta noizbehinkako soldata horiei esker ordaindu ahal izan nuen. Dirua behar nuen, gainontzean ez nintzen azafata moduan arituko. Altzariak bezalakoak gara. Onartu beharra dago apur bat iraingarria dela, markek nahi duten moduan saldu eta erakusten ditugu geure buruak. Lanean hasten zarenean ulertzen duzu. Dena ez da dirudiena bezain polita”.

Bartzelonako Fira kongresurako azafatak eskaintzen dituen enpresa bateko goi-kargudun baten hitzak ere jaso ditu Ara egunkariak: “Eskaintza eta eskaeraren legeak agintzen du. Publizitatearen oinarrizko printzipioa da: produktu bat saltzea aurpegi eder bat baliatuz efikaziaren sinonimo da. Hala ulertzen dute gure bezeroek. Behar hori ez badugu guk asetzen, beste norbaitek egingo du”.

Aldiz, marketinean aditu den Enric Jové kataluniarrak dioenez, “irrigarria” da oraindik ere azafatak egotea. “Sexualitateak gehiago saltzen duela esatea 1950eko publizisten jarrera da. Borroka egin behar da ‘sari banaketa-emakumea-objektua’ triangelu biziotsua apurtzeko”.

‘Tourrak’ aldaketa (agian), ‘Giroa’ berean

1 Formulako ‘Grid girls’ azafaten bertsio bizikleteroa, Italiako Giroan.

Txirrindularitzaren esparrura salto eginez, irakurri dugu Italiako Giroak podiumeko azafatak mantenduko dituela, kentzeko erabakia hartzea zerbait puntuala delakoan, modari-edo jarraitzen diona. Aitzitik, Frantziako Tourraren antolatzaileek iragarri dute auziaz hausnartzen ari direla, 2018ko edizioan zer egin erabaki aldera.

Gaiaz galdetuta, erantzun desberdinak eman dituzte bi ziklista britainiarrek Cyclingweekly aldizkarian. Batetik, hainbat azafatak emandako argudioari heldu dio Luke Rowek: “Beti egon dira azafatak. Historikoa da podiumera igo eta podiumeko emakumeak musu ematea. Uste dut neurrigabe hazi dela polemika. Ez dut uste esplotatu egiten direnik. Eurek erabaki dute lan hau egitea”.

Aldiz, Alex Dowsett-ek dio lore-sorta eta garaikurrak beste norbaitek ematea egokiagoa litzatekeela agian. “Ez dut uste beharrezkoa denik. Ez da feminismoarekin edo sexismoarekin lotura duen ezer; ekitaldi bati zein ekarpen egiten dion ez dakit, hori besterik ez. Tour de l’Avenir lasterketan Bernard Hinault ziklista ohiak jantzi zidan mailot horia. Lortu duenagatik, saria bera bezalako pertsona batek ematea askoz ere adierazgarriagoa da“.