Elkano ‘around the world’, pedalkadaz-pedalkada zuritua

Atalak: Uncategorized

Andaluziako Itzuliaren txioa irakurrita jakin dut Euskadi-Murias taldeko ziklistek “ELKANO-Elkanofundazioa.eus” logoa daramatela mallotaren atzealdean. Lehen etapa San Lucar de Barramedan hasi zen, eta hango Udalak Euskadi-Murias –txirrindulari talde bat (!)– omendu zuen, Juan Sebastian Elkanok munduari bira eman zionetik 500 urte igaroko direla-eta.

Homenaje al Euskadi – Murias por el aniversario de la #circunnavegación y Elcano #sanlucarbarrameda #vueltaciclistaandalucia2019 #65rds pic.twitter.com/t3fHxjGKC6

— Vuelta a Andalucía (@VCANDALUCIA) February 20, 2019

Bitxia da. Elkanoren izena eramateagatik Muriasek ez du dirurik jasoko. Mundubira 500 Elkano Fundazioaren helburua da “ezagutza historikoa lantzea eta arakatzea, gaur egungo gizartearen erronkak aztertu eta baloratzeko, eta eredu sozioekonomikoak birpentsatzeko”. Horretarako, “beharrezkoa da gizarteari estimuluak ematea, haren jakin-mina pizteko”, Fundazioko zuzendari Ion Irurzunek adierazi duenez. “Nahi dugu jendeak bere buruari Elkanori buruz galdetzea. Zalantzarik gabe, marka hori urtean batez beste 30.000 kilometro egiten dituen kirolari baten bizkarrean joateak –600.000 kilometro taldeari bagagozkio– segurtatu egiten digu pertsona askok ikusiko dutela, galdetu egingo dutela Elkano zer edo nor den, eta gehiago jakin nahi izango dutela”. Euskadi-Murias taldearen webgunean irakurri daitekeenez, hitzarmen honi esker lortuko da “Elkanoren arimak berriz ere munduari buelta ematea”.

Euskadi-Murias taldeko txirrindulariak. “ELKANO. Euskadi around the world” dute idatzita mallotean.

Helburuetako bat denez gero Elkanoren figura sakonago ezagutzea, merezi du irakurtzea horretan lagundu dezakeen erreportaje bat, Axier Lopez kazetariak plazaratua Argia aldizkarian: Zer dugu ospatzeko? Zer dute ezkutatzeko?. Berton irakurri dugu Euskadi-Murias zergatik omendu duten San Lucar de Barrameda herrian:

Espeziak urrearen pareko ziren garai hartan, nola edo hala Espezien Uharteetarako bidea osatzea zen helburu nagusia. Eta hala, 1519ko abuztuaren 10ean, abiatu ziren bost itsasontzitan nazionalitate askotako 234 gizon. Elkano Concepción ontziko maisu jarri zuten (…) 1522ko irailaren 6an heldu ziren Sanlucar de Barramedara. Hiru urte lehenago abiatutako 234 gizonetatik 18 baino ez ziren itzuli – lau euskal herritarrak ziren–. Tira, hori da historia ofizialak dioena, baina errealitatea da 21 pertsona itzuli zirela. Elkanok bidean gatibu ekarritako hiru indigena ere bizirik heldu baitziren.

Beste pasarte hau aipatzea ere harira dator. Espainiar nazionalismoak Elkanoren figura nola zukutzen duen aipatzen du:

“Elcanoren espedizioa Espainiako Armadaren aparteko balentria izan zen”. Espainiako Erregearen hitzak dira, Elkanoren V. Mendeurrenari babesa adierazteko urtarrilean Madrilgo Zarzuelan egin zuten ekitaldian esandakoak. Espainiar nazionalismoari beti baliagarri gertatu zaion pertsonaia da Elkano, baita diktadura frankistari ere. (…) Ikuspegi horretatik bakarrik uler daiteke, Espainiako Gobernuak Elkanoren V. Mendeurrena antolatzeko ardura Defentsa Ministeriori eman izana, kultura sailarekin batera. Elcano markaren helburu politikoak oso argi azaldu zituen Odon Elorzak bere blogean 2017ko azaroan: “Espainiako herrien historia komunaren pasarte garrantzitsu hau hauspotu behar dugu. Oso komenigarria da gogoraraztea euskal herritarrak izan zirela punta-puntako protagonistak, Espainiako Koroak sustatutako enpresa kolektibo horretan (…)”.

Eta beheraxeago, mundu biraren inguruko ekintzez:

Espainiako Gobernuak “aparteko interes publiko” izendatu du mendeurrena eta pizgarri eta hobari fiskalak eskaini dizkie –%90era artekoak– mundu birari buruzko ekintzak antolatu edo hedatuko dituzten elkarte eta enpresei. Elkanoren balentriak mundura saltzeko lehen proiektuetako bat martxan da jada: 25 milioi euroko aurrekontua duen Sin límites filma (…) Miguel Menéndez de Zubillaga filmaren ekoizle bilbotarraren hitzetan, “Elkano da Espainiako konkistatzailerik garbiena, ez baitu alde negatiborik. Ez zuen ezer txarrik egin, aurkitzaile bat izan zen, heroi outsider bat da, Blas de Lezo eta Don Pelayoren parekoa”. Paraleloki, Andaluzian eta Euskal Autonomia Erkidegoan mendeurrenari heltzeko ekimen propioak sortu dituzte.

“Zer edo nor” izan zen Elkano?

San Lucar de Barramedako Udalak txirrindulari talde bat omentzeak, Espainiako Erregeak edota Odon Elorzak Elkano modu horretan goratzeak, mendeurrena antolatzeko ardura Espainiako Defentsa Ministerioari eman izanak… zer pentsatua eman beharko lukete horiek guztiek, jakin-mina piztu, Elkano “zer edo nor” izan den galdetzera bultzatu.

Kirol taldeak baliatzeaz marka edota mezu bat zabaltzeko, uste dut (ia) dena esana dagoela jada. Baina, aizue, Murias-Elkano akordio hau ez dela politika eta kirola nahastea, e!