Unai Iturriaga: “Tira grafikoen bidez tiro egitean, errealitatea ezagutuz gero hobeto egingo duzu”

Atalak: Uncategorized

‘Tasio’ eta haren lekukoa hartu duen Iturriaga, 2019ko ekainean.

2019ko ekainaren 3an publikatu zuen Unai Iturriagak lehenbiziko tira grafikoa Gara egunkarian, Zugazart sinadurapean, amaren abizenetik (Zugaza-Artaza) hartua. “Eskerrik asko, Tasio!” mezuak hartzen zuen tiraren ia osoa. Javier Etayo, Tasio. Egin egunkarian  1991tik hura itxi zuten arte, Euskadi Información-en gero, eta Gara-n 1999az geroztik, egunero hutsik egin gabe, iaz erretiroa hartu zuen arte. “Zorrotz eta garratz merezi zutenekin. Maitasunez eta samurtasunez behar zutenekin”, zioen Tasioren lekukoa hartu zuen Unai Iturriagaren estreinako bineta hark. Eta, hilabeteotan Zugazart-en ibilerak jarraitu dituen irakurle gisa, esango nuke bere buruari ere aplikatzen diola Tasio-ri eskainitako esaldi hori. Iñigo Cabacas, Zaldibar, Covid19… horien inguruko tira grafikoek erakusten dutenez. Telefonoz egin dugu elkarrizketa. Ezin bestela, etxe-zuloan sartuta egonik.

Eta, zer moduz konfinamenduan?

Nahiko ondo. Edozein unetan sortzen dira tentsio momentuak etxean, itxierak berak egoera estresantea ekarri du, baina oinarrizko lehentasunak zeintzuk diren ere erakutsi digu.

Gurean, egoera zein den aintzat hartuta, umeak nahikoa ongi egokitu dira…

Umeei arnasa falta zaie, baina nahi duten guztia daukate. Gurasoak 24 orduz eta jolasa. Adin batera arteko umeek gurasoekin egotea dute desio nagusia. Bai, lagunekin-eta ere bai, baina…

Tira, egin dezagun atzera denboran. Nola izan zen Gara-n hastea? Tasio-ren lekukoa hartu zenuen…

Deitu nindutenean zur eta lur geratu nintzen, erotu zirela uste nuen. Baina bestetik, marrazkilari frustratua beti izan naiz eta… Bizitzaren gauzetarako nahiko kontserbadorea naiz, baina pentsatu nuen edonork ez daukala 45 urterekin bere bizitza laborala berbideratzeko aukerarik. “Tren hau ez da berriro pasako”, pentsatu nuen. Beldur apur bat ematen zidan, Tasiok urte mordoa eman du eta… baina “trena hartzen ez baduzu damutuko zara”, esaten nion neure buruari. Bikotekidearen babesa ere funtsezkoa izan da. Berak animatu ezean ez nintzen inolaz ere hasiko lan honetan, eta, batez ere, ezingo nuke aurrera atera.

“Inoiz esan izan didate: ‘Utzi bakean gizona’. Urkulluk material infinitua ematen du ordea!” / Zugazart, Gara (2020-03-30)

Eta, erabakiak zure egunerokoa asko baldintzatu al du?

Erabat. Ez nuen imajinatzen zenbateraino izango zen. Ezinbestekoa da familiak marjin pixka bat ematea, oraindik ez baitut lortzen tirak aurreratzea. Iazko ekainaren 3an hasi nintzen, eta ordutik astean zazpi egun eskaintzen dizkiot, salbuespen gutxi batzuekin.

Astean zazpi egun. Eta, egunean denbora asko?

Ideia da normalean gehien kostatzen dena. Marrazten ere oraindik nahiko geldoa naiz, baina alde horretatik, denbora gutxi daramadan arren, eman ditut aurrerapausoak.

Egunkarietako albisteak edota sare sozialak lagungarri al dira, tira grafikoetara eramateko moduko gaiak berehalakoan ateratzen ez direnean?

Hor ibiltzen naiz. Bitxia da, batzuetan oso argi daukat eta beste batzuetan ez dakit zenbat saiakera egin behar ditudan. Bertsolaritzarekin alderatzen dut nik. Bertsotan ere egun on ala txarra izan dezakezu, eta bietan egin behar da kantuan. Zure buruari barkatzen ikastetik ere badauka pixka bat. Ez zara beti konforme geratuko, beti ez duzu asmatuko. Hori ere ikasi behar da. Beste kontu bat da egunerokotasunari nondik begiratu. Batzuetan pentsatzen dut: “Beti nabil hemendik…”, eta aldaketaren bat egin nahi duzu, baina tira, ofizioak dauzkanak dira.

Bertsotan ordea pertsonaia desberdinen larruan jartzen zarete, eta haren ikuspuntutik kantatu. Tira grafikoetan, Unai Iturriaga bera da bere ikuspuntua islatzen duena.

Duda barik. Baina bertsotan ere, egokitutako pertsonaiaren arabera… Batzuetan bai, pentsatzen duzunaren aurkakoa esan behar duzu, baina besteetan aprobetxatzen duzu zurera ekartzeko. Tiraren kasuan askoz ere libreagoa zara alde horretatik. Baliatzen dituzu beste pertsonaia batzuk zuk nahi dituzunak adierazteko. Zure iritzia dago hor. Batzuetan ez da erraza. Batzuetan, erantzuna eman baino, galdetu egiten duzu.

Cabacas auzia, Zaldibar, Covid-19… Horrelakoetan, eta tira grafiko guztiekin orohar, zer bilatzen duzu? Zein da zure marrazkien funtzioa? Irri eginaraztea, kontzientziak astintzea, boterea zirikatzea…?

Egunero egiten diot galdera hori nire buruari. Argi daukat ez duela beti zertan umorea izan behar. Zenbaitzuk horrela ulertzen dute, baina nik ez dut hala egiten, ziurrenik ez naizelako horretarako gai. Batzuetan pentsatzen dut: “Joder Unai, egunkari osoa joango da azterketa burutsuz beteta, eta zuri beste alderdia egokitzen zaizu”. Baina batzuetan ez naiz gai, edo ez dut nahi. Bestetik, tira grafikoak ziri puntu hori izan behar duela iruditzen zait, orratz fin batekin josia izanik ere, galdera baten bidez-edo, umorearen bitartez hobeto baina ez derrigor.

Zugazart / Gara, 2020-04-09

Covid-19 gaiaren harira, zure tiretan koronabirusa bera ez da agertzen –pertsonaia/subjektu moduan–, bai ordea politikariak. Bizi dugun krisian, argi duzu ordezkari politikoak behar direla “egurtu”?

Ez berez eta besterik gabe, baina egoera kudeatzen ari direnak beraiek dira. Birusa ez da inor, hura egurtzea absurdua da. Guk ez dugu haren kontra zereginik, politikariak dira, edo ejertzitoa, egunerokotasun horretan hori guztia kudeatzen ari direnak. Nik herritzat daukat nire burua –bakarren batek ezetz esango dit baina tira–, bufoitzat, eta parean dago boterea. Beti dago botere harreman bat. Badakit ez direla politikariak birusa sortzearen errudunak, baina kudeatzeileak beraiek dira eta gaizki ari direnean zerbait egingo dut.

Gezurra dirudi Urkullu bezalako pertsonaia itxuraz “zozo” batek zein joko eman dezakeen. Irakurle moduan, esango nuke ondo asko asmatu duzula nola karakterizatu. Erraza izan al da?

Ez, ez. Gogoan daukat Zaldieroak nola jarraitzen duen haren argazkia erabiltzen. Nire buruari esan nion: “Sortuko dut nik bat; lehenbizikoan ez du funtzionatuko beharbada, baina hortik aurrera hori izango da nire Urkullu”. Ez nuen buruhauste handiegirik ematea nahi, egiten dudanarekin nahikoa baldin bada, aurrera. Antza, jendeak identifikatu du, lehenengo aldian ez baina agian hirugarrenean… Listo, hori da nirea. Gero, ba egia da gizonak askorako ematen duela. Inoiz esan izan didate: “Utzi bakean gizona”. Material infinitua ematen du ordea!

Horrek kezkatu ere egiten nau. Nik argi nuen nire erreferentzia markoa Euskal Herriak behar duela. Batez ere, ez Espainak –Frantzia ez dut hainbeste buruan–.  Zer gertatzen da? Kontziente naiz EAEko politika oso erdigunean dagoela, ni hortxe bizi naiz eta. Gainera, ezin daiteke alderatu Urkullu jauna Maria Chiviterekin adibidez, ematen duen jokoagatik. Hutsune horretaz kontziente naiz, materiala bilatzen dut, saiatzen naiz EAEn gehiegi ez zentratzen, baina norberaren ezagutza ere hor dago. Nik irakurtzen dut egunkarietan-eta Nafarroari edota Ipar Euskal Herriari buruz, baina ez dut Urkullu bezalakorik topatu. Gainera, tira grafikoen bidez tiro egitean, errealitatea ezagutzen baldin baduzu hobeto dakizu nola egin.

Twitter-en eta kristolako material piloa dago.

Saiatzen naiz hortik ihes egiten pixka  bat. Badaude bi mundu, erreala eta birtuala. Arriskua dago, Twitteterren batez ere… baina mundua hortik kanpo dago, kontuz ibili zein erreferentzia erabili, ze agian horkoak erabilita hor txalo asko jasoko duzu, baina gehiengoa hortik kanpo dago…

Zugazart / Gara, 2020-02-14

Zein marrazkilari da zuretzat erreferentzia?

Olariaga da nire bizitza. Txikia nintzenetik ezagutzen dut, berarekin hazi naiz. Bere estetika maite dut eta pentsatzen dut eragin didala. Gero, Zaldieroa, jakina. Manel Fontdevila, Eneko Las Heras… Tira mutuak egiten Eneko oso ona iruditzen zait. Behin Tasiok esan zidan: “Oso ondo e, baina hitz askotxo”. Badakit. Ni hortik nator, badakit nire herrena non dagoen. Hori ere ikasi nahi dut. Azken batean, honakoa eguneroko zerbait da eta nik ahal dudana egiten dut, argi esanda.

“Hitz askotxo”. Euskaraz publikatzea abagune al da, oztopo, beste edozein hizkuntza bezalakoa…

Nire hizkuntza da. Badakit horrek zer esan nahi duen, nire komiki-tirak publikatzen dituen egunkariari dagokionez. Kontziente naiz. Egia da askoz sintetikoagoa izan beharko nukeela beharbada, baina nire hizkuntza da, nirekin doa, tiro batzuk hortik sortzen dira… Alde horretatik ez nau asko kezkatzen, natural ateratzen zait. Baliabide gehiago izan nahiko nuke, baina hori nik landu beharreko zerbait da.

‘Gara’ egunkaria aipatuta. Libre sentitzen zara egunkari batean nahi duzuna publikatzeko? Mugarik jartzen diozu zure buruari? Ez dakit autozentsuraz hitz egin daitekeen…

Autozentsura hor egongo da ziurrenik, inkontzientean. Gainerakoan, ba agian bai, gure historia hurbila, urte potente horiek… tentu pixkatekin aritu behar da. Eta norberak  inplizitoki daramana ere badago. Egunkariari dagokionez, hasieratik eman didate nahi nuena egiteko askatasua. Proposamen bakarra jaso dut: Antonio Alvarez Solis zendu berriari marrazki bat eskaintzea, eta ondo iruditu zitzaidan. Beste kontu bat da, uste dut Cesar Orozi [Diario de Navarra] entzun niola, gauza bat dela libre sentitzea –ni halaxe sentitzen naiz–, baina jakin badakizula non argitaratzen duzun. Ez da askatasun kontua. Absurdoa litzateke egunkariaren ildo editorialaren aurkako tirak egitea. Nire kasuan, batere arazorik ez dut izan zentzu horretan.

Zure tira grafikoak editorial kontsideratzen al dituzu?

Nire burua ez dut inondik inora editorial moduan ikusten, gehiago da zutabe bat. Gaiak aurretik pasako balizkidakete beste gauza bat izango litzateke, baina ez, ez.

Zugazart / Gara, 2020-04-04

Denbora gutxi xamarrean dexenteko erreferentzialtasuna lortu duzula iruditzen zait. Lanari heltzeko momentuan zure jarduna alda dezake horrek? Jende asko duzu begira…

Hasieran gehien kezkatzen ninduena zen audientzia bat duen medio batean egunero marrazki bat publikatzeko erronkari erantzun ahal izango nion, gaitasunik izango ote nuen… Uneotan, egin behar dudan hori egitea da gehien arduratzen nauena. Pozten nau jendeak harrera ona egiteak. Jende ugarik Tasio faltan sumatu du gauza askogatik, hizkuntzagatik tartean…

Komikietan, maiz erabiltzen dituzu kultur/gizarte/kirol erreferentziak, horien parodiak egiten dituzu… Tira grafikoetan ere bai?

Batzuetan bai. Nire ganbara horrekin betea dago. Gero, arriskua dago erreferentzia konpartituak diren ala ez. Bete betean asmatzean nabari da, funtzionatzen du. Ikusi duenarentzat plus bat da. Gustatzen zait, irakurle bezala ere bai, autoreari buruzko informazioa jasotzen ari zarelako.

Erreferentziez galdetu dizut Haur Besoetakoa komikietan (Xabiroi) adibidez ohikoak direlako. Zer eman dizu komikigintzak?

Xabiroi komiki-aldizkariaren erruz nago tirak egiten. Betidanik naiz komiki zalea, Ipurbeltz umetatik ezagutu dut etxean, marraztea gustuko dut, anaia nagusia marrazkilari ona da… Bolada batez aldendu egin nintzen, 2007an Dani Fanoren proposamena jaso nuen arte, Xabiroi-rako gidoiak egiten hasteko. Ondoren etorri zen H28 aldizkari satirikoan kolaboratzen hastea, Xabiroi-ren inguruko unibertso horretan… Horiek gabe ez nintzateke Garan hasiko. Fanori izugarri eskerturik nago. Kabroi horrek aspaldi esan zidan, duela hamar urte-edo, H28n hasi aurretik: “Ikusiko duzu, hemendik ehun urtera zuri buruzko Wikipediako sarreran jarriko du ‘marrazkilaria’, eta ez ‘bertsolaria’”. Beti esaten diot honen guztiaren erru handiena berak duela. Izatez, gauza askoren errua du, euskal komikigintzaren loraldiarena tartean”.

Amu ederra jarri digu Iturriagak, euskal komikigintzaren panoramaz hitz egitea, baina nahikoa denbora lapurtu diogu jada, eta gainera konfinamendu garaian grabazioak egiteko deskargatu dudan aplikazioa gauzak arraroak egiten ari da. Eskerrak Iturriagaren hitzak ondo jaso dituen…