Zaintza kamerak, haize-errotak, erraustegia… Itomen sentipena geroz eta handiagoa da herriotan

Atalak: Sailkatu gabea

Zumarraga eta Urretxu. Atzealdean, Irimo (896 m) / Euskaldunaa. Wikipedia

Ozpinduta. Halaxe nabil azkenaldian. Zuetako batzuen moduan, pentsatzen dut, edozer gauzaren aurrean zaunka. Bizi dugun egoera berez ere nahikoa etsigarria ez bazen, zenbaitzuk are etsigarriagoa bilakatu nahi dutela sinesten hasia naiz. Sinesten hasia norbaitek gure herriak deshumanizatu nahi dituela, bizigarria lapurtu. Urretxu eta Zumarragari buruz ari naiz zehazki, baina ziur beste leku batzuetan ere bizi dituztela hemen kontatuko ditudan batzuk: Porlana porlanarekin ordezkatzen duten obrak, anbulatorioko larrialdi-zerbitzuak akabatzea, geroz eta bideo-kamera gehiago kaleetan, hondakinak tratatzeko fabrikaren (“erraustegiaren”) proiektua, arnasgune diren mendietan haize-errotak jartzeko egitasmoa, Beasain-Bergara errepidea ordainpeko bihurtzea… Itomen sentipena geroz eta handiagoa da, aintzat hartu gabe pandemiak hainbat frontetan –hurbileko harremanetan adibidez– eragin dituen pitzadurak.

Deskribatu ditzadan apur bat Zumarraga eta Urretxu, aldertea kamustu didan ozpinkeriatik: Gipuzkoa erdialdean, etxeak etxeen gainean, begirada “urrunera” eramateko zabalgunerik apenas dagoen, ez berdegune handirik. Ez daukagu itsasorik, ez Aralar, ez Urbia-Aizkorri, ez Izarraitzik, hurbileko batzuk aipatzearren. Dauzkagu Antio eta Santa Barbara. Irimo, Samiño, Izazpi. Mendi umilak, 1.000 metrotik beherakoak, eta aukera gutxi ematen dutenak “goi-lautadetan” ibilbide “luze antzekoak” egiteko, naturarekin bat.

Oletako gurutzea eta borda / PATXISR, WIKILOC

Irimoko Zazpi Puntak aipa ditzakegu, eta Oleta-Samiño arteko zelaia (bertakook “kresterioa” edo “kordala” deitzen duguna). Ez dira tarte luzeak, baina hodeietatik hurbilen, orduan. Eta hain justu, Capital Energy enpresak zentral eoliko bana egin nahi du Irimo inguruan eta Oleta mendian. Datu teknikoekin luzatu gabe, Ostadar mendi taldeko lehendakari Jonmikel Intsaustik Goiberri aldizkarian esandako batzuk ekarri nahi nituzke hona:

>>> “Lehendabizi galdera bat egin beharko genioke gure buruari: prest al gaude zentral eolikoak eraikiz geratzen zaizkigun ingurune naturalak txikiziora eramatera? Oso populatua den herrialdean [Gipuzkoan] haran guztiak industrializatuta ditugu. Mendiak dira geratzen zaizkigun birika bakarrak”.

>>> “Zein irizpide hartu dira kokapenak aukeratzeko? Soilik produktibitatea hartu al da kontuan? Ala turismo masiboari kalterik ez egitea erabaki al da?”.

>>> “Urretxu-Zumarragan balio handikotzat ditugu gune hauek: Irimo da Urretxuko mendialde bakarra, XX. mende hasieratik urretxuarren birika. Zumarragako Izazpi-Oleta kordalak estazio megalitikoa du eta balio handiko espazioa da”.

>>> “Instalazio industrial hauekin (hala daude izendatuta), mendia industrializatuko genuke, kalte handiak eraginez. 40-50 metroko hegalak eramango dituzten kamioientzako pistak zabaldu behar dira, eta lurrazpiko kableak instalatzeko zulaketa handiak egin. Irimoren kasuan Zazpi Puntak betirako desager litezke”.

Negar egiteko modukoa da.

Tapia Legeari amen?

Eusko Legebiltzarrak iazko abenduan onartutako legeak (Tapia Legea bezala ezaguna) Eusko Jaurlaritzari ematen dio horrelako azpiegiturak eraikitzeko eskumen osoa, eta beraz, teorian udalek ezin dute egitasmoa galarazi. Baina “guk ezin dezakegu ezertxo ere egin” aitzakiapean mutu eta kieto geratzea ez da zentzuzkoa, ez da justua. Jendeak, alegia, nik, sentitu behar dut bi herriotako alkateak nire itomena arintzen saiatzen direla, sinetsarazi ordez moko-fin baten kapritxoa besterik ez dela, Donostiako alkate Eneko Goiak esan duen moduan, galdetu diotenean zein iritzi duen herritarrek euren auzoan zahartzeko duten desioari buruz. Goiaren hitzek mezu krudela gordetzen dutela iruditzen zait.

Auzoak, ai, auzoak. Parentesi gisa, Gorka Erostarbe kazetariak Berria-n plazaratutako Auzoa da neurria erreportajea ekarri nahi dut. Besteren artean, Ula Iruretagoiena arkitekto hirigilearen hitzok bildu ditu: “Bizigarritasuna bizitza zaintzearekin loturan dago. (…) Bizitza produktiboa –kapitalarentzat erabilgarri zarenean– daramatenentzat egina da hiria/auzoa, eta bizigarria egiteko, debatetik kanpo gelditu diren umeak, edadetuak, emakume zaintzaileak… hiriaren erabilgarritasunean txertatu behar ditugu. (…) Hiria eta lurraldea management bat bezala ulertu denetik, hiria eta espazioa oro har espekulaziorako erabili denetik, bizitza desagertu egin da”.

EAG Eguneko Arreta Gunea zabaltzeko eskatzen dute herritarrek / YOUTUBE

Jarrai dezadan, baina. Urretxu eta Zumarragako alkateek erakutsi behar dute borondatea daukatela euren alderdietako ordezkariak nagusi diren goi-esferetan eragiteko, ikusi genuen bezala Jaurlaritzari eskatu ziotenean anbulatorioko etengabeko arreta zerbitzua astean zazpi egunez eta egunean 24 orduz irekitzeko, nahiz eta arriskua dagoen horretan geratzeko. 24/7 plataformak esana da: “Faltan sumatzen da jende gehiagoren inplikazioa; eta bereziki, udalena”.

Udalen autonomia zartatzen duen Tapia Legeari tiraka, plastikoak pirolisi bidez tratatzeko Zumarragan eraiki nahi duten fabrika ere aipatu behar da. Fabrika edo, ELAk salatu duen moduan, “erraustegia”: “Proiektuaren inguruan informazio falta dago. Eusko Jaurlaritza ezkutuan ari da instalazio mota hau kudeatzen, eta bitartean Tapia Legea onartzen dute azpiegiturak inposatzeko”.

Hamaika bideo-kamera begira

Ezkutuan batzuk, geroz eta ageriago, kontrolatuago, besteak. Hamaika bideo-kamera kaleetan, hamaika begi lepondoan. Esango didazue “delinkuentzia” prebenitzeko ez dagoela besterik neurriak zorroztea baino, deus “gaiztoa” egiten ez badut ez dudala zertan kezkatu, bideo-kamerena txikikeria dela telefono mugikorren bidez ezartzen diguten kontrolarekin alderatuta… Litekeena da, baina horrelakoetan Autodefentsa digitala erreportajean (LARRUN, 254) Dabid Martinez hacktibista/aktibistak esandakoez oroitzen naiz. “Berdin zait ni zelatatzea, ez daukat ezkutatzeko ezer” iritziari aurre egin behar zaiola uste du Martinezek: batetik, pribatutasun pertsonala eta pribatutasun kolektiboaren alde ari den jendeak ere ez duelako ezkutatzeko ezer ere; bestetik, demokrazian pribatutasuna defendatu egin behar dela uste duelako. Azkenik, argumentu hori ez delako onargarria eta adierazpen askatasunaren esparrura hitzez hitz eramanez gero garbi ikusten delako ez lukeela inork onartuko: “Berdin zait adierazpen askatasunik ez izatea, ez daukat esateko ezer”.

Bideo-kameraz josi dute Urretxu.

Eta, ozpinkerian murgilduta nagoela, Beasain-Bergara errepidean joan-etorrian gabiltzanok Abiatu sistemaren tramankulua jarri behar izan dugu autoan, ordainpekoa bilakatu duten tartean beherapenak (ejem) lortu ahal izateko. Barra-kode berria, lanerako bidaia bakoitzean gogorarazteko bizitza etenik gabe ari dela garestitzen. Aurrekoan idatzi nuen horri buruz blogean, ez naiz luzatuko. Soilik nahi ditut ekarri prentsan agertu berri diren artikulu bi, mugikortasunarekin lotuta: A-636 bidesarien aurkako plataformak lanean jarraituko du (Goierriko Hitza), eta Luizia trenbidean (Elixabete Garmendiaren iritzi artikulua, tren zerbitzu publikoaren gabeziak direla-eta; Goiberri).

Protokolo artean kateaturik gaituzten honetan, ez da batere sanoa herriak are gehiago deshumanizatzea, bizigarria lapurtu eta itomen sentsazioa handitu dezaketen elementuak etengabe fabrikatzea, espazioarekin espekulatzea… espaziorik ez uzteraino norberaren burua askatzeko.

PD: Ostiralean Biziola egitasmoa aurkeztuko dute Urretxun. Hemen aipatu nahi nuen, inguruan badirelako ekimen eraikitzaileak, ozpinkeria bilakatzen dutenak energia positibo.