Rui Pinto (Football Leaks): “Futbolaren mafia bazter guztietan dago”

2019-02-07  //  Futbola  //  Iruzkinik ez

Rui Pinto, elkarrizketatu duten kazetariekin. Budapesteko etxean / Der Spiegel

Rui Pinto 30 urteko portugaldarra urtarrilaren 16an atxilotu zuten Budapesten, eta han da gaur egun, bere etxean atxilo, futbolaren munduko enpresa eta klubei estortsioa egitea akusaturik, iturri ofizialen arabera. 2015az geroztik ustelkeria kasu mordoa azaleratu duen Football Leaks webgunearen atzean dagoen “informatzailea”. Orotara dira 70 milioi dokumentu, “gutiz isilpekoak” horietako asko. Futbolarien kontratuen, fitxaketa-prezioen, soldaten, zergen eta abarren inguruko datuak ageri dira dokumentu horietan, izen-abizenekin. 2016ko abenduan, Der Spiegel egunkari alemana eta EIC sareko beste hedabide batzuk, zenbait futbolari zergak ordaintzea saihesten ari direla demostratzen duten dokumentuak publikatzen hasi ziren. Wikipedian irakurri daitekeen moduan, sare horretako kide den El Mundo espainiarrak argitara eman zuen Arturo Zamarriego epailearen sententzia bat, non EICri debekatu egiten zaion informazio gehiago publikatzea, “dokumentuok nola lortu diren ikerketu” artean.

Der Spiegel, Mediapart eta NDR agerkariek Rui Pintorekin egindako elkarrizketa luzea plazaratu dute otsailaren lehenean eta, hain justu, horiek dira aurreneko galderak: “Hackerra al zara?”, “Nola lortu zenituen isilpeko dokumentu horiek guztiak?”.

Ezetz dio Pintok, “interes publikoagatik” aritu den herritarra baizik. “Asmo bakarra nuen, futbol munduko legez kanpoko praktikak azaleratzea”. Dokumentuak lortzeko moduari dagokionez, zehaztasun handiegirik eman gabe, datu basea iturri askoren ekarpenari esker osatu dutela dio. Elkarrizketaren lehenbiziko zatian Doyen Sports agentziaz (El Mundo egunkariak infograma argigarria osatu zuen enpresa horren gaineko informazioarekin), Cristiano Ronaldo futbolari portugaldarraz edota Lisboako Benfica klubaz mintzo da, besteak beste.

“Cristiano Ronaldo da gustukoen dudan futbolaria. Historiako futbolaririk osoena dela uste dut. Hala ere, futbol zelaitik kanpoko jokabidea modu oso derberdin batean epaitu behar da, zuzenbide penalari dagozkion terminoetan. Helburu horretarako, Football Leaks baliagarria izan da eta da. Ez du axola gure jokalari edo talderik gustukoenak zipriztintzen diren. Demostratu dugu benetan inpartzialak garela”.

Hain justu, Portugalgo agintariak Pinto nola estraditatu bilatzen ari dira. Konfiskatutako datuak Portugalgo botere judizialak eskuratuko balitu zer gertatuko ote litzatekeen galdetuta, Pintok dio Hungariak “inola ere” ez lizkiokeela disko gogorrak eman behar. “Uste dut portugaldarrek niri buruzko ahalik eta informazio gehiena pilatu nahi dutela, nire kontrako epaiketak prestatzeko. Espero dut, Europa osoko fiskaltzek, agintari hungariar eta portugaldarrei demostratuko dietela nire informazioa interes publiko handikoa dela, eta dokumentu horiek behar dituztela delituak jazartzeko, irregulartasun-salaketek baino nabarmen larriagoak diren delituak”.

Rui Pinto zenbait hedabidek lotu dute Benfica futbol taldearen inguruan azaleratutako email batzuekin (arbitroei egindako presioak jasoko lituzketenak). Berak ukatu egin duen arren, dokumentuok Porto klubari (Benficaren arerio handienari) ematea leporatu zaio.

“Nahiko ziur naiz Portugalen ez dudala bidezko epaiketarik izango. Portugalgo botere judiziala ez da erabat independentea; interes ugari dago itzalean. Noski, badira euren lana serio betetzen duten fiskal eta epaileak, baina mafiaren futbola bazter guztietan dago. Mezu bat helarazi nahi dute: ‘inor ez dadila gure kontra oldartu'”.

(…)

“Urduri nago, erasoen jomuga naizelako, Benficako fanatikoentzat bereziki. Pasa den udazkenetik heriotz mehatxuak jasotzen ditut Facebookez. Ikertzaile frantziarrekin bildu nintzenenean erakutsi egin nizkien, eta oso serio hartzekoak direla esan zidaten. Beldur naiz Portugaleko espetxe batean sartuz gero, Lisboan bereziki, ez naizen bizirik aterako”.

(…)

“Ez FIFA ezta UEFA ere, ez dira Football Leaks-ekin harremanetan jarri. Etsigarria da. “John” ezizenarekin eman nituen elkarrizketetan argi utzi nuen dokumentuok euren esku uzteko prest nengoela, gertatutakoaz gehiago jakiteko, baldin eta seinalerik emango balute. Sekula ez dut bakarra ere jaso”.

>>> Irakurri elkarrizketa osoa.

>>> Football Leaks auziaz Der Spiegelen.

Zoparako ere balio ez duten zangoak

2019-01-31  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

“Gogor” ari da lanean Enric Mas ziklista profesionala, pasa den denboraldiko hankak izatea helburu. “Txirrindularitzako anorexia?”, txiokatu du Egoitz Lizasok argazkiaren gainean. Eskuineko argazkian Wouter Poels ageri da. “Hezurretan”, idatzi du @txirrindacash txiolariak. Astebetean, eliteko kirolarien –kasu bietan txirrindularien– “osasuna” islatzen duten bi argazki bolo-bolo zabaldu dira sare sozialetan. Zain-mendixkak eta “zopa egiteko ere balio ez duten beso eta izterrek” mesfidantza sortu dute zale askoren artean, baina ez dira gutxiago kirolarien kemena txalotu dutenak, horrelakoetan ohikoak diren “makina bat haiz” moduko hitzekin. Makinak, horixe.

Hain justu, Argaltasuna, txirrindulariaren obsesio berria artikulua plazaratu du egunotan Dani Luquek Joan Seguidor blogean, abiapuntu hartuta amateur mailan azkenaldian azaleratu diren elikadura-nahasmendu kasuak. Gaitz berria denik esatera ez gara ausartzen; duela bost urte, esaterako, Joaquim Rodriguez ‘Purito’ ziklistak “tentuz jokatzeko” eskatu zion Sky taldeari, txirrindulariek “pisua galdu eta hegan egiten dut” diotenean “ume anorexiko belaunaldia” sortzen ari direlako. Zahar ala berri, bada zer eztabaidatu.

Egia da eliteko kirolarien gorputzak mugara arte tenkatzen direla sarri, bereziki erresistentzia kiroletan (triatloia, txirrindularitza…), kategoriak pisuaren arabera banaturik daudenetan (borroka, boxeoa…) edota “estetika kirolak” deitutakoetan (gimnasia erritmikoa, patinaje artistikoa…). Kasu horietan, ordea, haien osasuna zaindu behar duten –teorian bederen– mediku eta prestatzaileen kontrolpean daude. “Kalean, bestelakoak dira gauzak”, ohartarazi du Luquek. Eta barkatuko didazue konparaketa, baina zenbatetan entzun ote dugu gauza bera dopinaren inguruan…

Sare sozialetan saltseatuz gero, kirolarien gorputz “perfektuen” zientoka irudi aurkituko dugu, entrenamenduen, elikaduraren eta errendimendua hobetu dezaketen beste faktore batzuen gaineko datuekin batera. Eta horrek, ispiluari, hurkoari edota telebistan agertzen den idoloari begira bizi den jendarte batean, badu arriskurik. Zentzuz jokatzeko eskatzea alferrikakoa izan daiteke mimetismorako joera sobera sustraitua baldin badago.

Sexu abusua “txantxa huts” bilakatzea, bizirik dirauen “matxito kultura”

2019-01-30  //  Matxismoa, Txirrindularitza  //  Iruzkinik ez

Asteartean, hilak 28, sexu abusua leporatuta, Iljo Keisse (Deceuninck-Quick Step) ziklista salatu zuen emakume batek. San Juango (Argentina) itzulia ospatzen ari da egunotan eta, itzulia hasi aurretik txirrindulariak bere tabernara hurbildu zirela-eta, emakumezko zerbitzari batek Quick Step taldeko bost txirrindularirekin argazkia atera zuen. “Argazkia ateratzean gorputza nire kontra jartzen zutela sentitu nuen. Istripua zela uste nuen, baina barre egiten zutela ikusi nuen gero. Eta, argazkia ikustean, konturatu nintzen ez zela istripua izan, nahita egindakoa baizik”. Horregatik jarri zuen salaketa Keisseren kontra, genitalak bere gorputzaren kontra estutzeagatik, Telesol egunkariak jakinarazi zuenez.

Remco Evenepoel taldekidearen jarrerak ere eman du zeresanik, Eneko Garateren txioa adibide (‘Wolfpack’ aipatzen du, hori delako Deceuninck-Quick Step taldearen goitizena):

Wolfpack manada da gazteleraz. Evenepoel graziosoak ere hobe lituzke adarrak bere ipurtzulotik sartu. Txuloputa kuadrila #esanbeharnuen #tropela https://t.co/DW0w1cGPeh

— Eneko Garate (@egarate) 2019(e)ko urtarrilaren 29(a)

Hurrengo egunean, hilak 29, barkamena eskatu zuen Keissek: “Ez nuen inor mindu nahi, ez naiz pertsona errespetugabea. Izugarri sentitzen dut”.

I want to apologize to everybody for the gesture during a photo taken this week. I didn’t want to offend anybody and I deeply regret it. I know I’ve made a mistake but I’m not a disrespectful person. I’m really sorry. @vueltasanjuanok

— Iljo Keisse (@IljoKeisse) January 29, 2019

Bitartean, Quick Step taldeak “txantxa” bat besterik ez dela izan adierazi zuen, eta taldeko buru Patrick Lefeverek aditzera eman du emakumeak “diruagatik” jarri duela salaketa.

Beste behin ere, txantxaren aitzakia. Enegarren nagusikeria.

Lasterketaren antolatzaileak talde horretako arduradunekin jarri ziren harremanetan, Keisse zigor zezaten eskatzeko, baina lasterketa uzten ez zuela ikusita, esku hartzea erabaki du: Keisse kanporatu egin du. Merezita.

Hauxe txiokatu du @gabiriakopa erabiltzaileak:

Honek izan behar du bidea, kirolean eta beste esparru guztietan. Babosoek eta nagusikeriaz jokatzen dutenek jakin dezatela ez zaiela dohainik irtengo. https://t.co/Xml3HUiAgw

— Gabiria Kopa (@gabiriakopa) 2019(e)ko urtarrilaren 30(a)

Interesgarriak dira Eneko Garate edota Gabiria Koparen txioen erantzunetan irakurri daitezkeenak: Deceuninck-Quick Step osoa kanporatu beharko ote litzatekeen ala ez (nik, printzipioz, ezetz esango nuke, baina ikusita “txantxaren” astakeria eta antolatzaileei men egin ez izana, ez dakit zer erantzun), txirrindularitzan bizirik dirauen “matxito kultura”, sexuak/sexualitateak tropelean duen presentzia/papera…

Badira erantzunak (gizonezkoenak) “txantxaren” azalpena bere egiten dutenak eta, hura arbuiatzen duten batzuen erreakzioa ere, mamma mia. “Zeren eta ziur emakume horren bikotekideari argazkiarenak ez diola batere graziarik egin”.

Seguro que si la chica tiene pareja no creo que le haga ni chispa de gracia ver la actitud de esos niñatos .
El límite de una broma no es el mismo para todos .

— PRUDEN (@PrudenLeonmur) January 29, 2019

Bitartean, lasterketaren podiumean, Evenepoel (argazkian emakumeari V keinua egiten ageri dena), bi azafatarekin. Antolatzaileek euren zilborrari begiratzea ere badute, emakumeen papera aldatu aldera.

Two days into his first pro race and @EvenepoelRemco has already made his first trip to the podium, to receive the #VueltaSJ2019 best young rider jersey.
Photo: Sigfrid Eggers pic.twitter.com/lpZvaaOSSs

— Soudal Quick-Step Pro Cycling Team (@soudalquickstep) January 29, 2019

Tebas (Espainiako futbol Ligako presidentea): “VOX bozkatuko dut”

2019-01-16  //  Futbola  //  Iruzkinik ez

Tira, ezin esan Javier Tebas jaunaren hitzek ezustean harrapatu gaituztenik, baina merezi du hona ekartzea, Espainiako futbol Ligako burua zehazki nor den berriro gogoratzeko.

COPE irratiak egindako elkarrizketan adierazi du VOX  moduko alternatiba behar zela, eta alderdiak orain arteko ildoa mantentzen badu, hari emango diola botoa.

? ¿A quién va a votar el presidente de @LaLiga?

??? @Tebasjavier: “Hacía falta una alternativa como @vox_es. Yo voy a votarles”#PartidazoTebas pic.twitter.com/pPO6Tia9e3

— El Partidazo de COPE (@partidazocope) 2019(e)ko urtarrilaren 16(a)

Bien bitartean, Bartzelona klubeko presidente Josep Maria Bertomeuk preso politiko katalanak bisitatu ditu Lledonersen.

Iturria: Ara.cat

Info gehiago: Javier Tebas, unionismoak deitutako manifestazioan. (2017-10-09)

Futbol modernoaren aurka egin, islama erasotzeko

2019-01-10  //  Futbola  //  2 iruzkin

Juventus eta Milan taldeetako eta Ligako ordezkariak, Saudi Arabiako agintari batekin. Kuriosoa da, Milangoak “Fly Emirates” du kamisetan, baina inork gutxik kritikatu du hori…

Italiako futbol Ligak erabaki du herrialde hartako Superkopa jokatzea Saudi Arabian, zazpi milioi euroren truke (Lehenago ere hainbatetan jokatu da Italia ez den herrialde batean).

Saudi Arabiako Yeda hiriko ‘Abdullah Erregea’ estadiora emakumezkoek joan behar dute gizonezkoek lagunduta derrigor, eta ezin  dira leku onenetan eseri (Saudi Arabian, kirol ekitaldi guztietan aplikatzen den araua da hori).

Italiako ultraeskuinak, Matteo Salvini Barne ministroa buru, “emakumeak diskriminatzen dituzten eta gure baloreak errespetatzen ez dituzten herrialde islamiarren” kontra egiteko baliatu du afera. “Diruaren izenean eskubide urraketak legitimatzen dituen futbola” ere gogor kritikatu du, herritar ugarik egin duten moduan.

Bi mezuak batean bildu eta filtrorik gabe zabaldu du zenbait hedabidek, ultraeskuinaren diskurtsoa normalizatuz.

Tutto bene.

Erasorako aitzakia

Halakoetan, beti oroitzen naiz Bartzelonako Udaleko Immigrazio, Kultura Aniztasun eta Dibertsitate zinegotzi Lola Lopezek ARGIAn esandakoaz: “Islamari erasotzeko egiten da emakume musulmanen eskubideen aldeko diskurtsoa”.

Gai honi buruz blogean:

Emakumeak futbol estadioetara sartu ahal izango dira Saudi Arabian… senarra alboan baldin badute (2017-10-31)

Arabiar herrialde “aberatsak” eta kirola: komeni denean soilik kritika dezagun (2017-12-27)

Kirol-megalomania: ‘La Vuelta’ hasiko da Torreviejan, non eta Espainiako herririk pobreenean

2018-12-27  //  Kirola  //  Iruzkinik ez

2019ko Espainiako txirrindulari itzulia, La Vuelta, abuztuaren 25ean abiatuko da Torreviejatik, 18 kilometroko erlojuz kontrakoarekin. Kuriosoa da –nolabait definitzearren–, hura baita Espainiako Estatuko herririk pobreena, gogorarazi duen moduan Ciclismo2005 blogariak, lasterketaren datorren urteko edizioari buruzko analisian.

Pentsatzekoa da agintariek zein argudio erabiliko duten diru xahuketa justifikatzeko: herriak bueltan jasoko duena, zuzenean (egun horretan hotelek-eta irabaziko dutena) eta zeharka (telebista irudiek gerora erakarriko duten turismoarekin). Kuriosoa da hau ere bai, urte luzez Torreviejaren ikur izan den “turismo merkeak” zartako latza jaso duela aintzat hartuta.

Enfin, kirol ekitaldi handiek eragiten duten ilusio sarri faltsuaren adibide berria.

Torreviejari buruzko informazio gehiago:

• Pozuelo da Espainiako herririk aberatsena, eta Torrevieja umilena (El País, 2017)
• Pozuelo berriz ere aberatsena, eta Torrevieja pobreena (El País, 2016)
• Krisia turismo merkearen gunean (El País, 2015)

Kaleko artea eta kirola, harreman osasuntsua… gurean ere bai?

2018-12-27  //  Artea, Kirola  //  Iruzkinik ez

Urtea agurtzeko plazaratzen den “top10” zerrenden artean mordoa dira kirolari buruzkoak. Golik edota saskiratzerik onenak, lasterketarik ikusgarrienak, balentriarik aipagarrienak, bitxikeriarik bitxienak…  denetik aurkituko dugu, baita kirola eta artea uztartzen dituztenak ere, BBCko hau bezala: Munduko 8 kirol-mural onenetakoak. Ezagunak zaizkigun kirolarien erretratuak dira ia denak: Jurgen Klopp, Neymark, Messi, Lebron James, Ronda Rousey, Usain Bolt, Muhammad Ali, eta Leicester City futbol taldearen inguruko bi, entrenatzaile eta jokalariena batetik eta zaleena bestetik.

Muhammad Ali boxeolariaren horma-irudiak deitu du bereziki nire arreta, duen ukitu gamer horrengatik. Eszena ezagun honetan Alik hankapean du arerioa; hura, ordea, ez da Sonny Liston, baizik eta Ryu, Street Fighter bideo-joko arrakastatsuko pertsonaia bat.

Muhammad Ali vs Ryu, Pariseko kale batean.

Gainerakoen artean ere badira oso onak (Leicester klubeko entrenatzaile eta jokalarien erretratuak esaterako maila handikoak dira), baina esango nuke beste batzuk gehiago daudela zerrenda horretan kirolari ezagunak direlako, muralen kalitate edo originaltasunagatik baino. Iritzi erabat subjektiboa da, onartzen dut. Azken finean, BBCren artikulua aitzakia bezala baliatu nahi nuen Euskal Herriko kale eta eraikinetan topa ditzakegun muralak aipatzeko. Baina ez ditut asko gogoan. Aitzitik, burura etorri zaizkidan bakanetakoak Alaves futbol taldearen estadioa (Mendizorrotza) inguratzen duten hogeita hamar margolanak dira, Iraultza 1921eko kideen ekimenez egin dituztenak Fill in Culture, Tifo Ekintza eta Psychograffs kolektiboetako kideek. Hona horietako batzuk:

Urretxun, bestalde, badira hiru graffiti eder, Xabier Ormazabal eta Jon Maroto mendizaleen omenezkoak, bigarrenaren anaia Josu Marotok, Sebas Velascok eta Andoni Martinezek marraztuak.

Gainerakoan, herri batzuetako kiroldegiak-eta apaintzen dituzten muralak salbu, ez dut besterik gogoratzen, baina ziur badirela… ala? Baduzue inguruan beste adibiderik?

Egia esan, kaleko artea baliatuz, aukera legoke hain ezagunak ez diren kirolarien figurak modu eder batean gizarteratzeko… Zeren eta

Gaiarekin lotuta:

Kaleko artea eta kirola: Esteban Chaves, Joker-en irribarrea ezpainetan. Irudiotan duzuen muralaren egile ‘Cacerolo’ artistarekin elkarrizketa.

Bogota iparraldean dagoen Tenjo udalerrian marraztu du murala ‘Carcerolo’-k, Esteban Chavesen alboan eserita dagoen artistak.

Egin dioten komentario matxistagatik dakit nor den Ada Hegerberg

2018-12-04  //  Futbola  //  2 iruzkin

Luca Modric kroaziarrak eta Ada Hegerberg norvegiarrak irabazi dute Urrezko Baloia, jokalaririk onenak saritzen dituen trofeoa. Askok ezagutzen dugu Modric, baita gizonezko gainerako hautagai ia guztiak ere. Hegerberg ordea…  Parisen egindako galan parte hartu duen Martin Solveig DJak zuzendu dion galdera batek sare sozialetan eragindako zalapartagatik ezagutu dut nik, futbolaren ingurukoez egunero irakurtzen dudan arren.

“Twerking egiten badakizu?”, galdetu zion DJak Lyongo Olimpique taldeko aurrelariari. Norvegiarrak ezetz erantzun dio, eta eszenatokitik alde egiteko imintzioa egin du. Ekitaldiko aurkezle David Ginolak geratu du, eta tentsioa baretzea lortu. Azkenean, Solveigek –zeinak barkamena eskatu duen– eta Hegerbergek elkarrekin egin dute dantz, Frank Sinatraren abesti batekin.

This is the lowest point of disgust from Martin Solveig asking first ever female Ballon d’or winner;Female Official Best (ada hegerberg) to TWERK just after accomplishment her greatest individual achievement so far!..disgraceful!
..#hegerberg #BallonDor2018 pic.twitter.com/PWlUKhpoEL

— Ebrima Camara (@I_Spartan20) 2018(e)ko abenduaren 3(a)

Komentario matxista hori, emakumezko kirolariek sufritu behar dituzten pikukerien zerrendara gehitu beharreko beste bat, jokoz kanpo dago erabat. Tamalez, sortutako polemika eraman dute hedabideek Hegerbergek jaso duen Urrezko Baloiari buruzko albistearen titularrera. Eta, tamalez, sare sozialetako zalapartagatik dakit nik nor den Urrezko Baloia jaso duen lehenbiziko emakumea, nahiz eta, besteak beste, 2016an Europako jokalari onenaren UEFA saria jaso eta pasa den denboraldian Txapeldunen Ligako goleatzaile nagusia izan. 23 urterekin, ia 300 gol sartu ditu norvegiarrak. Hemen horietako batzuk:

Santi Orueren ildo geroz eta “xenofoboagoak” neurriak hartzera behartu du ‘TMEO’

2018-11-12  //  Komikiak  //  Iruzkin bat

El Correo egunkariak eman du albistea, “bere” modura: TMEOk betoa jarri dio Santi Orueri, Podemos, independentismo katalana eta immigrazioa satirizatzeagatik. Bi ilustraziok eta iritzi-artikulu batek jantzi dute albistea.

Erreakzioak bi eratakoak izan dira nagusiki: “TMEOk ere adierazpen askatasuna mugatu al du?! Nire elkartasun osoa Orueri” batetik; “Bazen garaia, pozten naiz!” bestetik.

Lehenbizikoen artean dago, esaterako, El Correon artikulua plazaratu duen Ángel Resa. Beste aldean,  hurbileko komikigilea aipatzearren, Patxi Huarte Zaldieroa.

Santi Oruek TMEO aldizkaria utzi du. Pozten naiz. https://t.co/Xw1YwfT1Ux

— P. Huarte Larraburu (@zaldieroa) 2018(e)ko azaroaren 10(a)

Zergatik poztu da, baina, Zaldieroa? Txiora ekarri duen “txisteak” (Uxue Charcos) ematen du pistarik, baita egoitza Gasteizen duen TMEOko ohiko kolaboratzaile Mauro Entrialgoren beste mezu honek ere: “Orueri ez zaio sekula ere txisterik zentsuratu. [El Correoren] titular sentsazionalista horrek ez dio errealitateari erantzuten, eta artikulua ilustratzen duten txisteak inolako arazorik gabe argitaratu zituen  TMEOk”.

No se le ha censurado ningún chiste jamás a Orue. Ese titular sensacionalista no responde a la realidad y los chistes que ilustran ese artículo aparecieron en el TMEO sin problema alguno.

— Mauro Entrialgo (@Tyrexito) 2018(e)ko azaroaren 9(a)

Izan ere, polemika eragin duten ilustrazioak ondoko bi hauen modukoak dira, TMEOko zuzendaritzaren hitzetan:

Público egunkariaren Strambotic blogak ekarri ditu bi txiste horiek, Marrazkilari baten bineta xenofoboek haustura eragin dute TMEOn artikuluan. “Xenofobo” terminoak argitzen du hainbat jende zergatik poztu den, baita artikuluan aipatzen den Orueren “deriba fatxa” horrek ere.

“Bi urte daramatzagu Orueri gustuko ez ditugun orrialdeak argitaratzen, eta gehiago ez dugula egingo esan diogu”, azaldu dio Públicori Iñaki Larrimbe Larry-k, TMEO argitaratzen duen Ezten Kultur Taldeko presidenteak. Aldizkariak ukatu egin du Orue kanporatu izana; aitzitik, jakinarazi zaio bere marrazkiak argitaratze-batzordearen galbahetik pasako direla. “Bat gehiago da Santi, baina duela bi urtetik ildoa aldatu du eta gustuko ez dugun umorea inposatu nahi digu. Ez da gauza zehatz batekin lotutako kontrobertsia; lehenbiziko txistea, ez da txistea ere”.

Zentzu horretan, Orue “bota” izana erabat zuzena ez dela dio JR Mora ilustratzaileak ere: Santi Oruek TMEO utzi du.

Eta galdetzen badidazue nik zein iritzi dudan, hemen pista bat, Entrialgoren txioa hau ere bai:

Facherío victimista. pic.twitter.com/uPW95Ow3y4

— Mauro Entrialgo (@Tyrexito) 6 de junio de 2018

Eta hemen beste pista bat, duela bospasei hilabete publikatu nuen Umorea eta botere harremanak: Irriak norabide berean kolpatzen duenean beti… erreportajearen lehenbiziko pasartea: “Zer da umorea? Galdera inuzentea dirudiena korapilatu daiteke nahi bezainbeste. Zergatik egiten dugu barre gauza batzuen inguruan eta besteez ez? Natural ateratzen zaigu irria, ala zer eta noren gainean barre egin irakatsi egin digute? Umoreak ia beti egiten baitu boterearen alde, goitik behera maiz. Nor den subjektua eta nor objektua. Nork nori. Horra gakoetako bat. Generoa, arraza, identitatea, naziotasuna… umoreak ditu hierarkiak markatzen (…)”.

Kasu honetan, kontrobertsia-iturri diren Orueren marrazkietan subjektu eta objektuak nortzuk diren ikusita…

Gran Wyoming-en barkamena

Bide batez, ez dakit Gran Wyoming telebista aurkezle espainiarraren barkamen eskaerari buruzko albistea ezagutzen duzuen, La Sexta kateko El intermedio programako esketxa dela-eta. Umoreak markatzen dituen botere harremanen inguruko erreportajean, bete-betean datorren zerbait kontatu zigun Uxoa Anduaga soziologian doktoreak: “(…) Hegemonikoak ez diren diskurtsoak direla-eta, horiek neutralizatzeko neurriak hartzen dituzte gauzak (botere-harremanak) bere horretan mantendu nahi dituzten agenteek, zeinak balio izaten duen “normaltasunaren” monopolioa nork duen gogorarazi eta ezarritako ordena berreskuratzeko. Hala, statu quo-a aztoratzen duten praktiken aurrean aplikatzen den hiru urratsetako protokoloa zein den ikusi ahal dugu: birdefinizioarena (“ez dira umore”), diskurtsoa zentsuratu eta zigortzea (“umorea ez denez diskurtsoak zilegitasuna galtzen du eta, beraz, haren hedapena moztu beharra dago”) eta, azkenik, ‘kaltea egin’ duenari dagokion menpeko posizioa berresten duen urratsa, barkamenarena“.

Kirol instalazioak: non dira emakumezkoen izenak?

2018-10-11  //  Generoa, Kirola  //  Iruzkinik ez

Kataluniako Generalitateak 4.000 kirol instalazio “ofizial” baino gehiagoren datuak jasotzen ditu bere webgunean. Izen generikoa dute gehienek: auzoaren izena, kalearena, erreka edo mendi batena, tokiko festa edo  beste erreferentziaren batena… Badira, ordea, pertsona baten izena duten 150 instalazio inguru. Kirolariak dira ia denak, baina badaude enpresari edota politikarien izena daramatenak ere,  Lluís Companys estadio olinpikoa adibidez. Bada, 150 horien artean, soilik bederatziri ematen diete izena emakumezkoek, Fosbury.cat webguneak plazaratutako datuen arabera.

Carmen Sugrañes Blay, eta haren izena jarri dieten Vilanova i la Geltrú hiriko atletismo pistak.

Bederatzi instalazio horiei, bakarren bati salbu, hamarkada honetan jarri diete orain daukaten izena. Vilanova i la Geltrú hiriko atletismo pistek, esaterako, maiatzean hartu zuten Carme Sugrañes Blay izena, 1930eko hamarkadan atleta, arraunlari eta saskibaloi jokalaria izan zenaren omenez. “Tantaka-tantaka, erreferenteak diren emakume kirolariak bistaratzea erabakitzen dute kirol instalazioek”, dio Roger Castillo kazetariak.

“Ez gara kontziente kirolean emakumeen diskriminazioa zein punturaino hautematen den zerbait naturala balitz bezala”

Aipua Helena Herrerarena da, Mallorcako (Balear Uharteak) Feministes en Acció elkarteko kidearena.

Gobernuak izena aldatu nahi dio Palma Arena belodromoari, eta herritarrei eskatu die euren proposamenak egiteko. Kirol Batzordeak bost izenen artean hautatu beharko du orain: generiko bat (Illes Balears), gizonezko bi ziklistarenak (Guillem Timoner eta Joan Llaneras), eta emakumezko beste birenak (Magdalena Rigo eta Mavi Garcia), azken hauek Feministes en Acció elkarteak proposatuak.

Mavi García txirrindulari mallorcarrak erlojuz kontrako Espainiako Txapelketa irabazi du aurten, eta hirugarrena izan da errepidekoan, Eider Merino bizkaitarrak irabazi zuen proban.

Herrerak dio belodromoari emakumezko ziklista baten izena jartzea aukera ona litzatekeela bistaratzeko emakumeek bizi duten egoera kirolean, “Balear Uharteetan bereziki, gizonezkoek kontrolatua eta egitura patriarkal sakon batekin”. Ekintzaile feministak gogorarazi du jada badaudela udal kiroldegiak “Joan Llaneras” eta “Guillem Timoner” izenekoak.

Zein da Euskal Herriko panorama?

Nire inguruko herrietako (Zumarraga, Urretxu, Legazpi, Ormaiztegi, Beasain eta Azkoitiko) instalazioak zerrendatuta, jabetu naiz Kataluniakoek bezala izen generikoak dituztela kiroldegi, pilotaleku eta futbol zelai gehienek: Ispilla, Aldiri, Bikuña, Zubipe, Antzizar eta Zubi-aurre kiroldegiak; Beloki, Ederrena, Urbeltz eta Gurea pilotalekuak; Argixao, Loinaz eta Txerloia futbol zelaiak…

Eusko Jaurlaritzaren webgunean azaleko bilaketa egin eta gauza bera ikusi dut: izen generikoak dituzte kontsultatu ditudan guztiek.

Aldiz, jende gehien biltzen duten Euskal Herriko instalazioak zerrendatuta, ondorioa bestelakoa da. Izen generikoak dauzkate gehienek, baina ez dira gutxi gizonezko bat omentzen dutenak: San Mames futbol zelaia (kristau martiria izateak dakartzan “baina” guztiekin); Baionako Jean Dauger errugbi zelaia; Gasteizko Fernando Buesa Arena eta Donostiako José Antonio Gasca saskibaloi pabilioiak; eta Donostiako Atano III, Gasteizko Ogeta, Hendaiako Daniel Ugarte edota Iruñeko Labrit pilotalekuak. Azken horrek Albret edo Labrit leinuari egiten dio erreferentzia; pilotalekua, Joanes Albretekoa/Juan de Labrit kalean dago zehazki, Joanes III. erregearen kalean alegia.

Gasteizko pilotalekua. Jose Maria Palacios Moraza pilotariaren goitizena da “Ogeta” / Kirol Exprés

Gainerakoan, Mendizorrotza, Ipurua, Anoeta, Sadar, Donostia Arena, Maloste, Anaitasuna, Artaleku, Bidebieta, Lasesarre, Beotibar, Astelena… izen generikoak dituzte instalazio guztiek.

Memorialak: gizonezkoen izenak nagusi

Eraikinak alde batera utzita, bada esparru bat gizonezkoen izenak nabarmen direnak nagusi: “memorial” deitura daukaten lehiaketak. Izan pilota, atletismo, mendi lasterketa, futbol, saskibaloi edota txirrindularitza memorialak, hildako kirolari bat omentzen dutenak kasu ia guztietan: Diego Gartzia, Juan Mugertza, Luis Alejo Bolunburu, Josetxo Imaz, Jose Antonio Zuloaga, Iokin Intxausti, Jose Luis Valentziaga, Juan Etxaniz, Javi Durango… dozenaka adibide aurki daitezke.

Zerrenda horretan gehitu daitezke txirrindulari ezagunen izenak dauzkaten zikloturista martxak: Miguel Indurain, Abraham Olano, Omar Fraile, Samu Sanchez, Javier Otxoa, Iban Mayo, Juanma Garate…

Emakume baten izena daramaten memorial eta bestelakoak aldiz… Bermeoko Salome Campos igeriketa-proba (izen bereko kontserba-enpresak babesten duena) da bat, baina hortik harago, nik dakidala, ezer gutxi. [Inork beste adibideren bat ezagutzen badu, eskertuko nioke jakinaraztea]

Litekeena da urteak pasa ahala emakume kirolarien lorpenek oihartzun handiagoa izatea eta euren izenak normaltasunez txertatzea kirol instalazio eta gainerakoetan; bitartean, Kataluniako zein Euskal Herriko egoerak balio dezala gaiaz hausnartzeko…