Fernando Hierrori deia, ez dezala bat egin Israelen apartheidarekin

2016-02-11  //  Futbola, Palestina  //  Iruzkinik ez

Fernando Hierro, Errusiako Munduko Koparen baitako ekitaldi batean (Yuri Kochetkov)

Israelgo Kultura eta Kirol Ministerioak eta Futbol Federazioak iragarri dute Real Madrileko jokalari ohi Fernando Hierro fitxatu nahi dutela, hango futbolaren “iraultza” gidatzeko.

“Israelek bere futbol selekzioa erabili nahi du normalizazio itxura eman eta palestinar herriaren aurkako krimenak estaltzeko”, salatu du RESCOP elkartasun sareak, eta Hierrori eskatu dio ez dezala bat egin “Israelen apartheidarekin”. Jokalari ohiari gutun luzea igorri dio, Israelek palestinar futbolari egindako erasoak laburbiltzen dituena. Besteren artean, hizpide ditu: jokalariak entrenatzen ari ziren bitartean al-Khader estadioan ke-bonbak jaurtitzea; Nabi Saleh taldeko jokalari guztiak –adinez txikikoak ziren denak– atxilotzea; Jawhar Nasser eta Adam Abd al-Raouf 19 eta 17 urteko gazteei checkpoint batean hanketara tiro egitea entrenamendu batetik bueltan zihoazela –futbolean gehiago jokatzerik ez dute izan–; Mahmoud Sarsak palestinar selekzioko jokalaria kargurik eta epaiketarik gabe hiru urtez atxiloturik izatea; Ahmad Muhammad eta Uday Caber 19 urteko futbol jokalariak tiroz hiltzea; eta arabiar talde eta jokalariei futbolean libreki jokatzeko aukera ukatzea, neurri administratibo “arrazista” gogorren bitartez.

Gogoratu behar da, zentzu horretan, duela urtebete inguru Palestinak eskatu zuela Israelgo Federazioa (IFA) Nazioarteko Futbol Federaziotik (FIFA) kanporatzeko, haren arauak errespetatzen ez zituelako. Eskaera aztertu arren, FIFAk atzera egin zuen [benetan arraroa e?].

“Fernando, kirol arloko boikota ezinbestekoa izan zen herri mugimenduak Hegoafrikako apartheida garaitzeko”, dio RESCOPek gutunean. “Era berean, 2005ean palestinar gizarte zibilak eskatu zigun BDS boikot kanpainarekin bat egiteko, Israelek nazioarteko araudia bete eta giza eskubideak errespetatzen dituen arte”.

“Kirolean apartheida borrokatzea xede duen 1985eko Nazioarteko Konbentzioaren arabera, ‘apartheida gauzatzen duen herrialde batekin kirol harremanak mantentzeak, apartheida barkatu eta indartzen du’. Horregatik, eskatzen dizugu ez onartzeko Israelek bere aurpegia futbolaren bitartez garbitzeko eskaini dizun lanpostua”.

Atleta transexualak Joko Olinpikoetan: Aitzindari izatearen ajeak

2016-02-10  //  Joko Olinpikoak  //  Iruzkinik ez

Natalie van Gogh txirrindularia (erdian), iazko Belgikako Lotto Tour-eko 1. etapa irabazi zuenean. Beran izan liteke Joko Olinpikoetan parte har lezakeen lehenbiziko kirolarietako bat. (Argazkia: Cyclingnews.com)

COI nazioarteko olinpiar batzordeak egindako aldaketa medio, atleta transexualek aurrenekoz parte hartu ahal izango dute Joko Olinpikoetan, sexu aldaketa egiaztatuko lukeen mediku-operazioa egin beharrik izan gabe. Baldintza moduan, emakumezkoen probetan lehiatuko direnek, urtebete lehenago eman beharko dute euren asmoen berri, eta denbora tarte horretan testosterona maila 10 nmol/L azpitik mantendu beharko dute. Orain arte bi urte itxaron behar zuten operazioa egin ostean. Bestalde, gizonezkoek ez dute halako baldintzarik bete beharrik izango; “Atea parez pare ireki zaie”, irakurri dugu SB Nation webgunean.

Askoren ustez berdintasunerako urratsa dena, emakumezko atletak zigortzen dituen aldaketa da beste batzuentzat, neskekin alderatuta mutilek hainbat kiroletan dituzten abantailengatik, munduko errekorrek erakusten duten bezala, BBC-k plazaratutako erreportajean irakurri daitekeenez. Horregatik testosterona kontrolatzearena.

COIren aholkulari moduan aritu den Joanna Harper korrikalariaren hitzetan, kirol batzuetan abantaila izango litzateke, saskibaloian esaterako, jokalariaren altuera garrantzitsua den heinean. Dena den, diziplina askotan ez du inolako eraginik izango. Are gehiago, batzuetan, gimnasian adibidez, desabantaila izango da.

Harper konturatu zen, sexuz aldatzeko hormona bidezko terapia hasi zuenean, geldoago egiten zuela korrika. Ez berak soilik. Iraupen luzeko probetan aritzen ziren zortzi kirolari transexualen markak aztertu zituen, gizonezkoak zirenean lortutakoak batetik, emakume gisa lehiatzean lortu zituztenak bestetik. Sexua aldatuta, marka apalagoak lortu zituzten zortziek, emakumezko gainerako atleten parekoak, ez txarrago ez hobeagoak. Adibide moduan beste bi kasu jarri ditu: 1970eko hamarkadan, Reneé Richards tenislaria lehen itzulian kanporatu zuten US Open txapelketatik; gaur gaurkoz, Fallon Fox borrokalariak oraindik ez du MMA Arte Martzial Mistoen elitera heltzerik izan. Emakumezkoen Kirolen Fundazioa ere iritzi berekoa da: “Gizonetik emakumerako trantsizioa burutu duen atletak, lehiakide dituen nesken pareko indar eta ahalmenak dauzka”.

Rioko Joko Olinpikoetan parte har dezaketen atleta transexualen artean Natalie van Gogh eta Michelle Dumaresq ziklistak eta Chris Mosier triatleta daude. Lehenbizikoak lirateke, nahiz eta Caitlyn Jenner atletak urrezko domina irabazia zuen (1976an) artean Bruce Jenner zenean; eta Balian Buschbaum alemaniarrak, pertika jauzian 6. amaitu zuen 2000ko Joko Olinpikoetan, artean Yvonne Buschbaum zenean. 2007an, sexua aldatzea erabaki zuenean, kirola utzi zuen alemaniarrak.

Antia Fernandez, boleibol jokalaria

“Kirolean, emakume izate hutsa oztopo da ikusgarritasuna eta berdintasuna lortzeko”

Antia Fernandez, kirol olinpiko batean debuta egin duen Espainiako Estatuko lehendabiziko pertsona transexuala. (Argazkia: Paco Rodríguez / La voz de Galicia

“Pauso bat aurrera eman du COIk. Zoritxarrez, kirol olinpikoa bezalako esparru profesionalizatu eta lehiakor batean, agian, eztabaida eta desadostasun iturri bilakatuko da. Operazioa egina duen atletak bere alde izango du puntu hori. COIrentzat ez da ezinbesteko baldintza, baina ziur egoera deseroso askori egin beharko dietela aurre kirolari transexualek”. Antia Fernandezen hitzak dira, kirol olinpiko batean debuta egin duen Espainiako Estatuko lehendabiziko pertsona transexuala. Galiziako Calasancias boleibol taldean ari da, eta duela hiru aste jokatu zuen estreinako partida. Lehenago, Oscar Sierra futbol amerikarreko jokalariak eta Maria Torremade atletak egin zuten hautu hori, bigarren honek 1940ko hamarkadan, eta sexua aldatzeagatik kirola uztera behartua izan zen.

Mikel Ibargoien Info7 irratiko Kirol Leihoa saioaren gidariak elkarrizketa mamitsua egin dio Fernandezi. Pasarte batzuk ekarri ditugu hona:

Poztasun ikaragarria

“Kirol olinpiko batean aritzen den lehen pertsona transexuala izatea ez zen nahita bilatzen nuen helburua, baina historia liburuetarako geratu da. Debuteko egunean urduri samar baina izugarri pozik nengoen. Taldekideek batere arazorik gabe onartu naute. Garaipen handiena hori izan zen niretzat, partidaren emaitzatik harago. Zelaira ateratzean neskatila sentitu nintzen berriro, bere ametsa betetzerik izan ez zuen ume hori. Pozik nengoen maila pertsonalean lortutakoagatik, baita balio izan duelako ere ateak irekitzeko kolektibo bati zeinarentzat ez den erraza sozialki integratzea, ez lan merkatuan, eta are gutxiago kirolean, non emakume –bisexuala– izate hutsa oztopo den ikusgarritasuna eta berdintasuna lortzeko”.

Emakume jaio nintzen

“Emakume jaio nintzen, hala sentitu naiz beti. Bost urterekin neska izena izan nahi nuela esan nuen. Etxekoek ez ninduten ulertu, ez dute nire hautua onartu, gurasoen babesik ez dut izan. Identitate maskulinoa eman diogun umea bere buruaz emakume moduan hitz egiten entzuteak, txinpartak sortzen ditu buruan. ‘Bi urte besterik ez ditu baina hau konpondu beharra daukat’. Bi urteko haurrak transexualitatearen kontzeptua ez du argi, bere identitatea zein den ordea bai, hasieratik bertatik”.

Matxitoen artean deseroso

“14-15 urterekin integratua ez nengoela sentitzen nuen. Mutilen artean nengoela matxito gisa hasten zirenean, oilarrik handiena nor, hankarteko erregeaz hitz egiten, etengabe konparazioak eginez, sobera nengoela konturatzen nintzen. Behin txantxetan esan nien: ‘Begira, zentimetro faltan baldin bazaudete, nik emango dizkizuet, sustraitik puntaraino’. Broma zen, baina benetan oparituko niekeela, oso osoa. Aldageletan deseroso sentitzen nintzen, baita leiho atzetik neskak zelatatzera joten zirenean ere. Haiekin joaten nintzen beti, baina nire asmoa zen zarataren bat egitea neskak ohartarazteko. Inkontzienteki feminista izaten hasi nintzen. Beste neskak babesten nituen, haien pribatutasuna defendatu nahi nuen”.

“Ez dut Coruñatik alde egin nahi. Borroka egin eta irabaziko dut. Hiriak etsi beharko du, ez nik”. (Argazkia: Amador Lorenzo / Marca)

Identitatea azaleratzea, suspergarri

Adinez nagusi izatean, basektomia egiteko unea heldu zela ikusi nuen. 2014an medikuaren –osasun publikoan– lehendabiziko kontsultatik ateratzean jabetu nintzen pausoak eman behar nituela, soinekoak jantzi-eta. Transexualengan bada ohiko sentimendu bat, disforia izenekoa, norberarekiko, gorputzarekiko edota organismoaren funtzioekiko gorrotoa eragiten duena, garunak esaten digunaren kontrakoa ikusten dugulako. Soinekoa jantzi, kalera atera eta niri buruz emakume gisa hitz egiten hasi nintzenean, poztasuna erabatekoa zen, irribarrez nengoen uneoro. Gizarteak zure kolkora barre egitea gogorra da, bai, baina hain zaude pozik, ezerk ezin zaituela goibeldu. ‘Inork ez nau gehiago zangotrabatuko jada’, pentsatu nuen”.

Edozein herritarren eskubide berberak

[Parentesi moduan, ohar bat: transexualitateari buruzko Espainiako legediaren arabera, adinez nagusi diren herritarrek euren NANetan izena eta sexua alda dezakete mediku-operazioa egin beharrik izan gabe, baldin eta genero-disforia pairatzen dutela egiaztatzerik badute (medikuen diagnosia behar da), eta bi urte badaramatzate hormona-tratamendua jasotzen].

“Nortasun agiri berria lortu nuenean, boleibolean jokatu ahal izateko ateak jotzen hasi nintzen. Ezezkoak jaso nituen, eta ez nekien ziur zergatik ote zen, ni taldean izaterik nahi ez zutelako, ala soilik legeak esandakoa betetzen ari zirelako. Gero jakin nuen boleiboleko federazioak Espainiako transexualitateari buruzko araudia jarraitzen zuela, eta nahikoa nuela NAN berria aurkeztearekin. Edozein pertsona ez transexualen eskubide berberak ditut. Batzuek oraindik inposatu egin nahi digute zer sentitzen garen, nor garen. Talde batzuetako ordezkariek mediku txosten eta gauza zentzugabe piloa eskatzen zizkidaten”.

Bada garaia libre izateko

“Lan-merkatura sartu edota etxea alokatzean oztopoak jarriko dizkigute, taberna batzuetan irainduko gaituzte, baina ez naiz etxean geratuko, ez dut albo batera egingo, kalean ikus nazatela. Gure presentzia normalizatu nahi dut. Madril bezalako hirietan ohikoagoak gara agian, baina nik ez dut Coruñatik alde egin nahi. Borroka egin eta irabaziko dut. Hiriak etsi beharko du, ez nik”.

Hedabideak

“Ez nuen horrenbesteko zalapartarik espero. Peru, Txile, Mexiko edota AEBetatik hots egin didate. Eta Espainia mailan, leku mordo batean agertu naiz, informazio orokorreko eta kirol egunkarietan”.

[Egunkari horiei guztiei, baita gainerako kazetarioi ere, transexualitateari eta emakumeen kirolari merezi duen tratamendua ematea dagokigu orain, tankera honetako urratsen aurrean ahoa hitz ponposoekin bete bezain pronto emakumeen paparrean oka egitea nahi badugu behintzat, ikusgarritasuna eta berdintasuna lortu aldera]

Animaliak kirolean: “Dopin gupidagabeena”

2016-02-04  //  Dopina, Herri kirolak  //  Iruzkinik ez

2014ko abuztuan bi idi hil ziren Erandioko plazan. Gertatutakoak idi-proben mundua astindu zuen.

Dopina, dopin ekonomikoa, dopin teknologikoa… “Baloia ere drogatu egiten da”, kantatzen dute The Kagas-ekoek. “Kirola bera bezain zaharra da ia”, irakurri dugu Fosbury aldizkari katalanak plazaratutako El dòping més despietat (Dopin gupidagebeena) erreportajean. Hainbat kiroletan protagonista diren animaliek jasaten duten tratuaz ari da artikulua.

(gehiago…)

Hungariar umoristek alderdi politikoa eratu dute, neurri xenofoboen kontra egiteko

2016-02-03  //  Errefuxiatuen krisi globala, Hungaria, Umorea  //  Iruzkinik ez

Adur Larrearen txio batek jarri gaitu arrastoan: Hungariako kazetari satiriko batzuek, Viktor Orbán lehen ministroaren anti-immigrazio politikaren aurkako alderdia eratu dute: Bi Buztaneko Zakurraren Alderdia (Magyar Kétfark Kutya Part).

Bi Buztaneko Zakurra Alderdiko kidea, politikari “handien” baloreak zeintzuk diren azaltzen.

(gehiago…)

Futbolariak zelai erdian eserita, errefuxiatuen heriotzak salatzeko

2016-02-02  //  Errefuxiatuen krisi globala, Futbola  //  Iruzkinik ez

Greziako AEL Lakrissa eta Acharnaikos futbol taldeetako jokalariak, iragan ostiraleko partidan, lurrean eseri ziren arbitroak txilibitua jo bezain pronto. “Europar Batasunaren eta Turkiaren axolagabekeria krudelaren eraginez egunero hiltzen diren ehunaka umeen oroipenean egin dugu”, azaldu zuten.

(gehiago…)

The North Face edota Columbia markako arropetan substantzia toxikoak aurkitu ditu Greenpeacek

2016-01-26  //  Mendia, Osasuna  //  Iruzkinik ez

Greenpeace erakundeak “gizakien osasunerako eta ingurumenarentzat arriskutsuak diren substantzia toxikoak” aurkitu ditu The North Face, Columbia, Patagonia, Mammut eta Haglöfs marketako mendiko arropetan. Salatu duenez, haien jantziak inpermeabilizatzeko PFC (per- eta poli- fluorokarbonatoak) bezalako konposatu toxikoak erabiltzen jarraitzen dute, euren burua “naturarekin konprometitutako enpresa jasangarri gisa” aurkezten duten arren. 40 produktu aztertu ditu Greenpeacek, eta lauk izan ezik, PFC konposatuak dituzte guztiek, mendiko arropari buruzko 2016ko txostenak jaso duenez.

Naturan ez dauden konposatu kimikoak dira PFC delakoak. Ingurumenarekin kontaktuan jartzean, konposatu horietako batzuk poliki-poliki degradatu eta barreiatu egiten dira, elikadura-katera heltzeraino. Greenpeacek azaldu du ugalketa edota hormona-sistema kaltetu eta tumoreen garapena bultza dezaketela (gaztelaniaz “susceptible de…” terminoa darabil).

PFC konposatuen barruan, (ustez) besteak baino mingarriagoak diren susbtantziak daude, baina 38 herrialdetako 200 zientzialarik PFC guztien erabilera eteteko gomendioa luzatu dute. Zentzu horretan, Detox sinadura-kanpaina abiatu du Greenpeacek, erabiltzaileek marka handiei eska diezaieten produktu toxikorik ez erabiltzeko. The North Face enpresak iragarri du saiatuko dela 2020rako PFC gehiago ez erabiltzen, baina erakunde ekologikoak erantzun dio lehenago egin beharko lukeela, “urgentziazkoa” delako.

Iturria:

InfoLibre

Informazio gehiago:

Substantzia toxikoak dituzten produktuak eta merkatuan dauden alternatibak (pdf).

Toxic chemicals in outdoor products of leading brands, Greenpeace study finds (The Guardian)

[Milesker erreferentziagatik, @asier_isasi]

Rio 2016: Joko Olinpikoetan zika birusa borrokatzeko neurri bereziak

2016-01-25  //  Joko Olinpikoak, Osasuna  //  Iruzkinik ez

Ameriketako hainbat herrialdek sufritu du zika birusaren eragina. Argazkian, fumigatze lanak El Salvadorreko Soyapango hirian. Fumigatzeen bidez eltxoak akabatzen diren arren, ez dira pentsatu bezain eraginkorrak, egun batzuen buruan eltxoak berriro agertzen direlako, eta erresistentzia gaitasun handiagoarekin gainera.  (Jose Cabezas / Reuters)

Eltxo baten (Aedes Aegypti edo Aedes albopictus) ziztadagatik transmititzen da zika birusa. Gogor zigortu du Brasil –Latinoamerika osoa oro har– azken hilabeteotan. Haurdun diren emakumeengan arreta berezia jarri dute agintariek, umeengan malformazioak eragin ditzakeelakoan.

(gehiago…)

NORK esango zidan, komiki batek adiskidetuko ninduela bertso munduarekin

2016-01-13  //  Komikiak  //  Iruzkinik ez

Bertsozale Elkarteak plazaratu du 142. orrialde (koloretan) dituen komikia.

Soilik azken binetak eragin didan irribarreagatik, eskerrak eman behar dizkiet Xabi Paya eta Patxi Gallegori. Aspaldi honetan abandonatu samar nuen bertso munduarekin adiskidetu nau Nork komikiak; “Damutuko zaizu(t)e!” web telebistako saioak abiatutako bake prozesuan beste pauso bat.

Ziurrenik badakizue komikiaren argumentua zein den: Andoni Egaña nork hil duen eta, bide batez, Anjel Mari Peñagarikanok 1991n irabazi zuen Gipuzkoako Txapela nork lapurtu duen deskubritu beharko dute lau detektibek: Amezketako aguazilak, Amaia Ezpeldoik (Itxaro Bordak sortutako detektibea eta nire iritziz aurpegi-espresio barregarrienak dituena), Jesika Fletxeberriak eta Bertsocop erdi gizaki erdi makinak (eta 5. orrialdeko lehen bertsoan poto egiten duenak, portzierto).

Lau detektibeen susmoak Euskal Idazleen Biltzarrera zuzenduko dira hasieran, “idazleek beti izan dietelako inbidia bertsolariei, eta hauek duten fama bereganatzea sekulakoa izango litzatekeelako ehun ale kostata saltzen dituzten idazle askorentzat”. Errudunak aurkitzea, ordea, ez da uste bezain erraza izango. Euskal idazleak –ze ona Uxue Alberdiren karikaturizazioa!–, bertsolariak, sukaldariak, ETBko aurkezleak, Olentzero, Txan Magoa… susmagarri franko dago inguruotan. Patxi Gallegoren karikaturek eta nork bere euskalkian esaten dituztenek pertsonaien esentzia ederki jaso dute, umorea ardatz. Badira pasarteak Pololoak trilogia gogorarazten digutenak, eszena erotiko-pornoen kasuan bereziki.

“Umorezko istorioa da, eta benetan barrez lehertzekoa suertatzen da”, dio Igor Leturiak bere blogean. Ez zaio arrazoirik falta, baina bertsolaritzako eta beste maila batean kultur munduko hainbeste erreferentzia agertzen dira, nik baino plaza gehiago dituztenek gehiago disfrutatuko dutela ziur asko. Tira, dudan ezagutzarekin ere, irria ezpainetan izan dut irakurketaren ia momentu guztietan. Gallegok bezainbeste meritu du Payak, gidoiak erakusten duena baino  zintzoagoa imajinatzen nuenak 😉

“Nork hau Pololoak bezain barre eragilea dela, baina hark zuen hausnarketa/ filosofatze punturik gabe. Hau da, jolas eta dibertimendu hutsa da”. (Igor Leturiak ‘Deia’ egunkarian)

Litekeena da bi autoreek Nork-Nori-Nor trilogia bat egitea. Ederra litzateke, euskarazko komikigintzarentzat albiste pozgarria.

https://www.youtube.com/watch?v=FpVEkoj46tw

>>> Blogean plazaratutako komiki kritika guztiak: Komiki ganbara AKA Ea horrela komiki bera liburutegitik hiru bider hartzen ez dudan!

Ogasuna zergatik da permisiboa futbolak pilaturiko zorrarekin? (Espainiako Estatuko kasua)

2016-01-12  //  Futbola  //  Iruzkinik ez

“Futbol finanzas” webguneak bost puntutan laburbildu du hamaika erreportajerako materiala emango lukeen galderaren erantzuna.

1. Futbola, Estatuko motor ekonomikoetako bat. Futbolak zor izugarri handia –750 milioi euroraino heldu zen– pilatu du azken urteetan, ekonomiarentzat sostengaezina izateraino. Dena den, Estatuari ematen dion diru kopurua hain da handia, Ogasunak epelegi jokatu duela sarri.

(gehiago…)

Bideo-jokoak: Egia al da pirateria bi urteren buruan desagertuko dela?

2016-01-08  //  Bideo-jokoak  //  Iruzkinik ez

3DM foro txinatarraren fundatzaileak egin du iragarpena: “Litekeena da hemendik bi urtera bideo-jokoak pirateatzerik ez izatea”. Kontua da foroko kideak saiakerak egin ohi dituztela bideo-jokoak kopiatzeko, eta geroz eta nekezagoa zaiela helburua lortzea, kopien aurkako sistemen konplexutasuna dela-eta. Alarma piztu duena Just Cause 3 jokoa izan da. Hura kopiatzen saiatu diren guztiek porrot egin omen dute, bigarren enkriptaketa hausterik ez dutelako izan.

‘Just Cause 3’ jokoa kopiatzeko zailtasunek etsipena areagotu dute pirata informatikoen artean.

(gehiago…)