Kirolari transexualak | “Zientifikoki ezinezkoa da sexuak bereiztea testosterona mailaren arabera”

2020-12-29  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

“Testosteronarekin, beste ezaugarri batzuekin bezala gertatzen da, aldakortasun izugarria dago, emakumeetan eta gizonetan. Oso zaila da sexuak bereiztea testosterona mailaren arabera. Beno, ez da zaila, ezinezkoa da zientifikoki”. (Victoria Ley, Espainiako Ikerketa Agentzia)

“Kirol-legediak erronka handia du. Bi kategoriak mantentzen baldin badira, emakumezkoena eta gizonezkoena, litekeena da giza-eskubideek talka egitea berdintasuna bilatzen duten kirol-araudiekin. Nire iritziz, puntu horretara iritsita, giza eskubideak gailenduko dira”. (J. Domingo Monforte, abokatua)

“Ezaugarri fisiologiko askok hainbat kiroletan abantaila ematen dute, argiena garaiera da saskibaloian. Desberdintasun fisiologikoei mugak jartzen hasten bazara, muga asko jarri beharko zenituzke eta ezinezkoa da. Garaierari, pisuari, gihar bolumenari… ematen zaion tratu bera eman behar zaio sexuari”. (V. Ley)

Chelsea Wolfe BMX ziklista estatubatuarra / Atsusi Tomura. Getty Images

Tiffany Abreu boleibol jokalaria, Chelsea Wolfe BMX ziklista eta Laurel Habbard pisu-altxatzailea 2021eko Tokioko Jokoetan parte hartzeko txartela lortzear dira. Emakume transexualak dira ordea, eta Jokoetan lehiatu ahal izateko beharrezkoa dute testosterona-maila jaistea. Duela bost urte Nazioarteko Batzorde Olinpikoak (COI) baldintza bat ezarri zuen: emakume transexualek beharrezkoa dute mediku-tratamendua jasotzea, euren testosterona-maila emakumeei dagokien ustezko gehienekoaren (10 nanogramo, odol milimetro bakoitzeko) azpitik egon dadin.

Batzuentzat, testosterona-maila jaitsita ere, emakume transexualek fisikoki abantaila izango dute, nerabezaroak emandako memoria muskularra edota hezurdura desberdina dutelako. Eta aspaldi ikasi genuenez kirolean inportanteena ez dela parte hartzea, irabaztea baizik, emakume horien parte hartzeak lehia natural eta sanoa desitxuratzen duela uste du jende askok, desitxuratzen duten bezala geroz eta kirolari transexual gehiagok, irabazteko lotsa gutxi duten horiek bereziki.

Aitortu beharra daukat gaiaz apenas hausnartu dudala orain arte, baina ARGIAn transexualitateaz plazaratu berri ditugun bi elkarrizketa interesgarrik eta Joko Olinpikoei buruzko albiste batek nire arreta piztu dute. Inoiz pentsatu izan dut: bale, transexualek abantaila izan dezakete, baina abantaila izan dezakete ere entrenatzeko edota goi-mailara heltzeko baliabide gehiago dauzkaten atletek, kirolerako testuinguru sozio-ekonomiko-politiko egokiagoan bizi direnek, aita ponteko edota agente edota mediku “hobeak” dituztenek, “diruz” oparoago dabiltzanek… Baina esandakoa, nire hausnarketa sakonak horraino heldu dira.

Lankide batek eman dizkit gaiari buruzko pista gehiago. Horiez hitz egin aurretik, aipaturiko bi elkarrizketak ekarriko ditut hona. Rina Cabeza Calderón 18 urteko emakume transexual azkoitiarrari Mikel Eizagirrek egindakoa da bat. Pasarte batzuk nabarmendu ditut, kirolaren gaiarekin loturarik badutelakoan:

Espainiako Estatuak zein baldintza jartzen dizkizue zuen nortasuna ofizialki aitortua izan dadin?
Batetik, gutxienez 18 urte izan behar dituzu. Bestalde, nortasun agiri espainola izan behar duzu. Gainera, bi urteko hormonazioa eskatzen dizute behinik behin, fisikoki eta psikikoki suposatzen duen guztiarekin… Emakume transen kasuan, gorputzean aldaketa jakin batzuk gauzatzea eta gizarteak eskatzen duen emakume itxurara moldatzea da horren helburua.

 

Nola eragin diezaieke pertsona transei muga horiek kentzeak?
Askoz hobea litzateke egoera. Azken finean, zalantzan jartzen zaituen norbait duzu inguruan uneoro, zure nortasunean bizitzeko pauso jakin batzuk ezartzen dizkizute. Muga horiek altxatzea beharrezkoa da. Pentsa, pertsona trans batek hormonatu nahi ez badu, ez du nortasun agirian generoa aldatzeko eskubiderik. Alderatzearren, gaur egun ebakuntza ez da derrigorrezkoa, baina duela hamar urterarte bai. Auzitegiko medikuak berretsi behar zuen benetan operatuta zeundela; baginaren sakontasuna neurtzen zizuten emakumea zarela baieztatzeko.

 

Zein da solasaldietan gehien azpimarratzen duzun ideia?
Transexualitatea hedabideek oso gaizki tratatzen dutela. “Sexu aldaketa” bailitzan hitz egin ohi da, eta ez da hala. Kontua ez da ni lehen mutila nintzela eta orain neska, betidanik izan bainaiz neska, hala ikusi ez nauten arren.

Pol Galofre gizon haurdunari Saioa Baleztenak egindako elkarrizketa da bestea. Majo hautsi dizkit eskemak! Ez nuke asmatuko zein pasarte nabarmendu. Hauek agian, hormonazio prozesuak hizpide dituztelako.

[Espainiako Estatuan] sexu aldaketa egiaztatzeko ezinbertzekoa da zure gorputzean bi urtez aldaketa hormonalak egin dituzula justifikatzea. Hormonazio prozesua testosteronaren bitartez egiten baduzu, eta aurrerago bertan behera uzten baduzu, litekeena da haurdun gelditzea; baina progesterona eta estrogenoak erabiltzen dituzten pertsonek arrisku handia dute antzu gelditzeko.

 

Espainiako Estatuan eta hemendik kanpo, pertsona trans anitzen bidea hurrengoa da: lehenik psikologo edo psikiatra batek diagnostikoa egiten dizu, transexualitatea patologizatuz; ondoren endokrino batek hormonazio prozesua abiatzen du; eta horrek eragindako aldaketak ongi jasotzen dituzunean, mahai gainean jartzen dizuten lehen aukeretako bat histerektomia da, uteroaren eta obuluen hustuketa. Horrek bi ondorio ditu: batetik, trantsizioaren prozesua azkartzea, “nahi ez dituzun hormonak” kentzen dizkizutelako zuzenean; eta bertzetik, hormona sintetikoen menpeko bilakatzea bizi osorako. Eta noski, antzututa.

Gogora ekarri dezagun orain Onintza Irureta kazetariak blogean plazaratutako post hau: “Pertsona batzuen sexua zehaztea oso zaila da”. Artikuluak hizpide zuen, batetik, emakumezkoen Munduko Futbol Txapelketan hainbat jokalarik sexua egiaztatu behar izateko hartzen ziren neurriak. Bestetik, Onda Vasca irratian Victoria Ley AEI Espainiako Ikerketa Agentziako Koordinazio eta Ebaluazio dibisioko zuzendariari egindako elkarrizketa euskaraturik jaso zuen Iruretak. Hona galdera-erantzun zenbait:

Zientzialarien artean ere, ez dira ados jartzen zein parametro hormonalek zehazten duen zein den emakumea eta zein gizona.

(…) Gero eta nabarmenagoa da sexua ez dela kontu binarioa, emakumea eta gizona, espektro zabala dagoela, aniztasun ikaragarria dagoela. Garapen sexualean zerikusia duten gero eta gene gehiago aurkitzen dira, eta gaur egun kontua ez da Y kromosoma edukitzea edo ez edukitzea, hori baino askoz gehiago da. Autore batzuen ustez, populazioaren ehuneko batak garapen sexualeko nahasmenen bat du, garapen sexualean edozein aldaketak, txikia bada ere, desberdindu egiten zaitu, eta batzuen kasuan ezin da erabaki emakumea edo gizona den, inolako parametro biologikorik edo genetikorik erabilita.

 

Zuzenena norberaren sexu nortasuna kontuan hartzea litzatekeela esan nahi duzu? Kirol araudia zaharkituta dagoela?

Nik uste dut baietz. Arrazoi zientifikoen bidez ezinezkoa da. Emakumeari, edo gizonari, galde diezaiotela zein den bere sexu nortasuna. Beste alor batzuetan horrela egiteko eskubidea dute. (…)

 

FIFAk, genero egiaztapenaren bidean, adibidez testosterona maila altua hartzen du kontuan. Semenya etortzen zait burura. Tranpatia deitu zitzaion, testosterona maila altua zuelako, gizona zela esateraino. Horraino iritsi gara.

Semenyarena umiliagarria eta sumingarria izan zen. Eta beste kirolari askorena ere bai. Testosteronarekin, beste ezaugarri batzuekin bezala gertatzen da, aldakortasun izugarria dago, emakumeetan eta gizonetan. Egia da gizonek maila altuagoa dutela normalean, baina tarte batean emakumeen eta gizonen mailak bat egiten dute. Oker ez banago kirolarien % 14k maila bera dute, emakumeek eta gizonek. Oso zaila da testosterona mailaren bidez diferentzia egitea, eta gainera, bizitzako hainbat egoeratan maila aldatu egiten da, kirol lehiaketa garaian adibidez gora egiten du. Oso zaila da sexuak bereiztea testosterona mailaren arabera. Beno, ez da zaila, ezinezkoa da zientifikoki.

Besteak beste Y kromosoma eta Caster Semenya atleta aipatzen zituen Leyk. Javier Sánchez kazetariak El Mundo egunkarian plazaratu berri duen Tres mujeres transexuales a las puertas de los Juegos: ¿Tienen ventaja o sufren discriminación? (Hiru emakume transexual Jokoen ateetan. Abantaila dute ala baztertuak daude?) erreportajera eraman gaitu horrek. Dioen moduan, 80ko hamarkadan, kromosomen proba egiten hasi ziren atletismoan. XY kariotipoa zeukanari betoa jartzen zitzaion. Atleta espainiar batek, Maria José Martínez Patiñok, 46 XY kariotipo “arraroa” zeukan, eta androgenoenganako sentikortasunik ezaren sindromea. Hori horrela, ezin lehiatu egon zen urtetan, kromosomen probaren zehaztasun eza demostratu eta neurri hori baliogabetu zen arte.

Caster Semenya atleta hegoafrikarra / Athletics Weekly

Zer gertatu zen gero? Caster Semenya atleta agertu zen. 2009ko Berlingo Jokoetan, 18 urte zituela, Semenyak hegan egin zuen 800 metroko lasterketan. Bulegoek dar-dar egin zuten orduan, kazetariak dioenez: “Hiperandrogenismoa –testosterona maila altua–zeukan emakume hark ez zuen kanon femeninoekin bat egiten, eta bera geratzen saiatu ziren”. Testosterona-maila mugatu beharra zegoen; neurketa berriek hura izango zuten ardatz. Kirol erakundeek Semenyaren aurkako arauak ezarri zituzten ad hoc, “baina inork ez zuen emakume transexualengan pentsatu”. Patiñoren hitzetan –gaur egun COIeko mediku- eta zientzia- batzordeko aditu taldeko kidea da–, markadore berriak identifikatu behar dira, genero-kategoria bakoitzean berdintasuna bermatu dadin.

[Info+: Semenyaren abokatuek diote 800 metrotan munduko eta olinpiar txapelduna emakumea dela ‘zalantza izpirik gabe’. BBC. 2019-02-14]

[Info+: Semenyak iragarri du Giza Eskubideen Europako Auzitegira eramango duela Nazioarteko Atletismo Federazioarekin duen gatazka, testosterona mailaren ingurukoak direla-eta. TAS Kirolaren Arbitraje Auzitegiak atzera bota zuen Semenyak aurkeztutako helegitea. AS. 2020-11-17]

Genero kategoriak desberdintzen ditu Patiñok. Baina, eta etorkizunean kategoriarik ez balego? Alegia, ez baleude gizonezkoen eta emakumezkoen mailak, baizik eta maila bakar bat, generoa kontuan hartuko ez duena? Bai, onartu beharra daukat galderak ni ere jokoz kanpo harrapatu nauela. Zientzian bilatu behar da erantzuna. Ley-ren elkarrizketari tiraka, hobe uler daiteke:

Gizonezkoen lehiaketetan gizonak eta emakumeentzako lehiaketetan emakumeak. Horretarako muga, balore eta mailak jartzea hain konplexua bada, ez ote zaio zezenari adarretatik heldu behar eta ez ote dira lehiaketa mistoak egin behar? Ez dakit nola planteatu beharko litzatekeen gai hau.

Emakumeek emakumeekin jokatzea nahiago dutela iruditzen zait. Bere burua emakumetzat badu (beste gauza bat da lehiaketa baterako sexua aldatuko balu) kontuan hartu behar da. Eta bestetik, ezaugarri fisiologiko askok hainbat kiroletan abantaila ematen dute, argiena garaiera da saskibaloian. Batzuek normaltzat hartzen denetik kanpoko garaiera dute, abantaila dute, eta jokatzen uzten zaie. Batzuek giharretako hipertrofia daukate eta kirol batzuetan abantaila izan daiteke. Eta abar. Desberdintasun fisiologikoei mugak jartzen hasten bazara, muga ikaragarri jarri beharko zenituzke eta ezinezkoa da. Baina badiot, garaierari, pisuari, gihar bolumenari… ematen zaion tratu bera eman behar zaio sexuari.

 

Gizonek ez dute egiaztatu behar izan haien sexua.

Haiek ez.

 

Kirol mundua aurrerapen etikoetatik at bizi dela erakusten duen beste adibide bat al da?

Aurrerapen etikoetatik baino aurrerapen zientifikoetatik esango nuke. Heziketa zientifikoa daukat eta ikuspegi horretatik baino ez dut hitz egiten. Ikuspegi zientifikotik ezin dira justifikatu egiten ari diren gauza asko. Ez da alor guztietan gertatzen, dopinean askoz zientifikoagoak dira eta hobeto ari dira.

 

Araudiak biologiara ala biologiak araudira, zeinek zertara moldatu behar du?

Araudiak biologiara, jakina.

Zentzu horretan, interesgarria da Jose Domingo Monforte abokatuak El Mundo-ren artikuluan planteatzen duena: “Kirol-legediak erronka handia du. Bi kategoriak mantentzen baldin badira, emakumezkoena eta gizonezkoena, litekeena da giza-eskubideek eta berdintasuna bilatzen duten kirol-araudiek talka egitea. Nire iritziz, puntu horretara iritsita, giza eskubideak gailenduko dira. Hau da, emakume transexual bat emakume bezala aitortua bada ondorio orotarako, emakumezkoen mailan lehiatzen utzi behar zaio, baldintzarik gabe, gehienezko testosterona-maila izan daitekeen moduan. Kirolari transexual batek bazterketa sufrituz gero, eta bere kasua justizia arruntera eramango balitz, oso litekeena da hark arrazoia ematea. Gaur gaurkoz, ez dago jurisprudentziarik Semenyaren kasutik harago, baina segur aski egongo da”.

Garaiera, abantaila

Halaber, Leyren hitz hauek ere ematen dute zer pentsatua: “Ezaugarri fisiologiko askok hainbat kiroletan abantaila ematen dute, argiena garaiera da saskibaloian. Batzuek normaltzat hartzen denetik kanpoko garaiera dute, abantaila dute, eta jokatzen uzten zaie. (…) Garaierari, pisuari, gihar bolumenari… ematen zaion tratu bera eman behar zaio sexuari”. Ezaugarri fisiologikoak. Faktore hori ez nuen buruan orain arte. Baina bai, egia da, 12-13 urteko gazteen arteko atletismo proba batzuetan –adibide bat jartzearren–, gorputza garatuagoa daukaten horiek abantaila dutela: altuagoak dira, indartsuagoak… Eta denak maila berean lehiatzen dira.

Tira, gaurkoz uste dut nahikoa dela. Gaiak ekarriko du sokarik, zer hausnartu eta eztabaidatu…

Jipoitu dezagun Maradona omendu ez zuen futbolaria!

2020-12-01  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Paula Dapenak, Diego Armando Maradonagatik minutuko isilunea ez gordetzea erabaki zuen futbolariak, jazarpen itogarria eta mehatxu gogorrak jaso ditu sare sozialetan, eta bere perfil publikoak pribatu bilakatu behar izan ditu. Jende askok azaldu dio babesa futbolariari.

Jaso duen irain eta mehatxu zerrenda amaigabea da. Txotxolo xamarrak dira asko, haren abizenarekin hitz-joko negargarriak egin edota larunbateko partida galtzearen errua berari egozten diotenak, esaterako. Baina badira beste batzuk kezkagarriagoak, beldurgarriagoak, lesio larriren bat izatea desio diotenak edota heriotza mehatxuak tartean. Zer eta Maradona omentzea erabaki ez duelako, arreta indarkeria matxistaren biktimengan jartzeko. Ostia, ni ere hunkitu ninduen Maradonaren heriotzak, eta hari buruz (ber)txiokatu nuen, baina izatekotan, Dapenaren erabakiak balio beharko lidake kontraesanez-eta hausnartu eta barrenak apur bat berrantolatzeko –Izarok eta beste hainbatek eginarazi bezala–, eta ez nire jarrera zuritzen jarraitu eta are gutxiago emakume bat –kasu honetan Dapena– jipoitu (eta bortxatu!) dezaten desio izateko. Pentsatzen dut Maradona goratu duten gehienek nire iritzi bera edo antzekoa izango dutela, baina…

(Ez dut irain-zerrenda hemen erreproduzituko, gogoak ematen ez didalako)

Diego Armando Maradona hil da: Tira graf1k0ak

2020-11-26  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Hari honetan joango naiz jasotzen txiolandian aurkitutako ilustrazioetako batzuk, omenaldi gisa:

⚽️ Diego Armando Maradona hil da: Tira grafikoak✏️

Komikigile askok jarri du futbolaria Jainkoarekin hizketan, Jainkoa futbolaria bera ez denean [HARIA]

Lehenbiziko hau @lucaslevitan-ena da pic.twitter.com/emkkCcTV91

— Jon Torner (@jtorner) November 26, 2020

Enrich eta Luna futbolarien kontrako epaiketa. Zein neurritan da gertatutakoa pribatua?

2020-10-13  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Gogoan izango duzue 2016an zer gertatu zen. Eibar futbol taldeko bi jokalari –oraindik klub horretan ari den Sergi Enrich eta Gironak fitxatu zuen Antonio Luna– eta emakume bat sexu harremanak izaten erakusten duen bideoa bolo-bolo zabaldu zen sare sozialetan. Kontua da, batetik, emakumearen baimenik gabe grabatu zituztela irudiok; are gehiago, mugikorrarekin horretan ari zirela ohartzean, grabatzeari uzteko eskatu zien emakumeak futbolariei. “Ustezko” lehenbiziko delitua, intimitate eskubidearen aurkakoa.

Luna eta Enrich, biek Eibarren jokatzen zutenean.

Bestetik, bideoa zabaldu izanaren ekintza daukagu. “Ustez”, garai hartan Eibar taldean eta gaur egun Albaceten ari den Eddy Silvestre futbolariak zabaldu zituen irudiok, berari Luna eta Enrichek bidali eta gero. “Ustezko” bigarren delitua.

Eddy Silvestre. Enrichen hitzetan, “el puto negro ese hijo de puta”, 2016ko urriaren 6an EL Mundo egunkariak publikatu zuen audio batean entzun daitekeenez. “Niri bost axola”, dio Enrichek. “Nik ez dut bikotekiderik, baina ederra egin didate. Eddy Silvestre beltz puta horrek, putakumea, ederra egin dit. Pasa egin zuen eta batetik bestera dabil. Niri bost, badakizu nolakoa naizen, baina neska horrek arazotan sar gaitzake”. Komeni da zehaztea audio horretako ahotsa (eta bideoetakoak) ziur norenak diren identifikatzeko lanean aritu diren ertzainek ere deklaratuko dutela bihar egitekoa den epaiketan.

Neskagatik kezkatua ageri da Enrich, baina ez eragin ahal izan zaion kalteagatik, futbolariak kaltetu ditzakeelako baizik. Egun bat lehenago, urriaren 5ean, haien sare sozialetan mezua zabaldu zuten Enrichek eta Lunak. Hitz neurtuagokien, baina kezka hori bera azaleratu zuten: “Damu gara bideoak gure irudia kaltetuko balu, baina bereziki, defendatzen dugun Klubarena izango balitz kaltetua. Baita gure zaleak eta, orohar, Eibarko herria mindu baditu. Kontziente gara futbolari profesionalak eredu izan behar dugula esparru guztietan, umeentzat bereziki, eta horregatik barkamena eskatzen dugu, gertatuak inor mindu badu”. Ostean, emakumeari erreferentzia: “Barkamena eskatzen dugu bideoak tartean den hirugarren pertsonari eragin diezaiokeen kalteagatik”.

“La tercera persona involucrada en el mismo”, dio futbolarien oharrak. Hiruak baleude bezala maila berean nahasturik, inork ez balu bezala inor nahastu… Grabazioan “ekintza intimo eta pribatua ageri dela” diote Enrich eta Lunak, “pertsona helduak” protagonista dituena, eta “guztien erabateko onespena” zuena. Emakumeak grabatzeri uzteko eskatzeaz, hitz erdirik ere ez.

Intimo eta pribatua. Zentzu horretan, halaxe zuzendu zitzaien Josep Pedrerol telebista aurkezle eta itsas-argi ideologikoa: “Ez duzue zertan barkamena eskatu, zuen bizitza pribatua delako. Programa honetan [El Chiringuito de jugones] ez da gai honi buruz deus gehiago aterako”. Inoren bizitza pribatuaz sekula ere hitz egingo ez balute bezala… Omertá. Kirolaz idazten dugun kazetarioi maiz leporatu zaigun beste alde batera begiratze hori, kirolariek –”gureek” bereziki– egindako sexu eraso, iruzurrez edota dopin auziez idaztea egokitu zaigunean. Tira, hori beste kontu bat da…

Jokalarien bizitza pribatuari dagokion auzia delako, Eibar taldeak ere ez du gertatutakoaz adierazpen askorik egin.

Epaiketa, hilaren 14an

Gauzak horrela, hilaren 14an da egitekoa hiru futbolarien aurkako epaiketa, Donostian. Fiskaltzak eta akusazio partikularrak bost urteko espetxe zigorra eskatzen dute Enrich eta Lunarentzat, irudiak biktimaren baimenik gabe grabatzeagatik eta horiek zabaltzeagatik. Silvestrerentzat, berriz, bi eta hiru urte arteko zigorra eskatu dute, irudiok zabaltzeagatik.

2018an auzipetuak

2018ko ekainean auzipetu zituen hiru futbolariak Eibarko Lehen Auzialdiko eta Instrukzioko 1. zenbakiko epaitegiko buruak, sare sozialetan eduki sexuala duen bideo bat grabatzen eta zabaltzen parte hartu zutelakoan, emakumearen baimenik gabe. Epaileak ondorioztatu zuenez, intimitatearen aurkako delitua dela pentsatzeko “zantzuak” daude. Auzipetze autoan jasoa dagoenez, emakumeak ez zuen inoiz baimenik eman sexu-harremanak grabatzeko; irudiak hartzen ari zirenik ere ez zekien. Veronica García epaileak azaldu zuenez, Enrichek eta Lunak hurbileko lagunen artean zabaldu zuten bideoa; biktimak ez zuen gertaeraren berri izan, ezta baimenik eman ere. Bideoa jaso zuen pertsonetako bat Eddy Silvestre izan zen; irudiok masiboki zabaldu zituen, biralak bihurtzeraino. Orduan izan zuen biktimak gertatutako guztiaren berri.

Arrazakeria: Simmons ziklista baztertu du Trek-ek

2020-10-01  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Quinn Simmonsek Twitterrez esandakoek hautsak harrotu dituzte / Tim de Waele. Getty Images

Trek-Segafredo taldeak 19 urteko Quinn Simmons ziklista estatubatuarra baztertu du denbora mugagabe baterako, Twitterren idatzitakoengatik. Donald Trump AEBetako presidenteari publikoki babesa agertu dio Simmonsek, eta berari erantzun dioten zenbait txiolariri bueltan erantzundakoek eraman dute Trek aipatu erabakia hartzera. Eztabaidaren erdian –txio batzuk ezabatuak izan direla dirudi–,  ziklista neo-profesionalak azal beltzeko emojia –agur egiten duen eskua– baliatu izanak lehertu du berotuz zihoan egoera.

Quin Simmonsek, José Been CyclingTips-eko kolaboratzaileari emandako erantzuna.

“Trek-Segafredok kirol anitz eta parekidea babesten du”, dio taldeak plazaratutako oharrak. “Adierazpen eskubidea defendatzen dugu, baina euren esan eta ekintzengatik erantzule egingo ditugu pertsonak”. Quin Simmons zizklistak egindako adierazpenak bere balioekin bat ez datozela azaldu du Trekek, eta kalte egiten diotela taldeari berari, ziklismo profesionalari, zaleei eta orohar kirolak izan behar duen “etorkizun positiboari”.

Lehenago ere izana da Trek enpresa polemikaren erdian –Caley Fretz kolaboratzaileak gogora dakarren moduan Cyclingtips webgunean–, poliziari bizikletak saltzen jarraitzea erabakitzeagatik. Post honetan mintzatu ginen bizikletak arma gisa erabiltzeaz. AEBetako poliziak herritar beltzen aurka egindakoek –hilketak tartean– zalaparta handia eragin dute, eta makina bat enpresa dira arrazakeriaren aurkako euren jarrera “irmoki defendatzeko”, irudi garbiketan ari direnak.

Gainerakoan, arrazakeria borrokatzeko neurri zorrotzagoak eskatzen dituzte askok, agintari politiko eta kirol-arduradunek epelegi jokatzen dutelakoan.

[Milesker, @bizikleteroa , albistearen arrastoan jartzeagatik]

[Ez da hau ziklismoa eta arrazakeria lotzen dituen lehenbiziko kasua. Cyclingtips-ek gogora dakartza, esaterako, Gianni Moscon italiarrak Kévin Reza frantziarrari esandakoak]

Ea jokoa ez den sobera zikintzen Gipuzkoako Futbol Federazioan

2020-09-23  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Juan Luis Larreak utzi egingo du Gipuzkoako Futbol Federazioko presidente kargua, 33 urte eta gero. Hogeita hamahiru. Erraz esaten da. Pertsona batzuen jokabidearekin desengainu handia hartu duela dio, eta aditzera ematen du Federazioan lekukoa hartzea xede duen Garai Berriak plataforma alderdi politiko batek zuzendua dela. Mundo Deportivo egunkariak pasa den larunbatean plazaratutako elkarrizketan, Larreak dio orain arte ez dela injerentziarik izan, baina badirudiela orain baietz: “Nik sekula ere ez dut inolako joera politikorekin identifikatu nahi izan, gure probintzian kolore orotarikoak baitira, eta garrantzitsua iruditzen zait jokoan murgiltzea, baina ez politikoan”.

Espainiako Futbol Federazioan ere ibilbide luzea egindakoa da Larrea. Hainbat hilabetez presidente kargua ere bete zuen 2017-18 urteetan, berak irmoki defendatzen duen Ángel Maria Villarren aurkako auzia medio. / RFEF

Zer nezesidade dago Garai Berriak plataforma politikoki lerratua dagoela esateko?

Larreak esana da 2018an: “Ez nago inolako alderdi politikotan afiliatua, kirolaren esparruan baitaukat kargua, eta ez dagokit nabarmentzea. Baina, ez dizut ukatuko: nazionalista naiz, eta EAJkoa”. Horrek, egia da, ez du federazioan inolako alderdi politikoren injerentzia edo esku-hartzerik demostratzen; baina Garai Berriak zein alderdirekin lotu (nahi) duen argiago geratzen da.

Larreari erantzunez, hautagaitza berriak mezua plazaratu du:

“Onartezina da hauteskunde-prozesuan dagoen federazio bateko jarduneko lehendakari batek, difamatu eta iritzi publikoan eragiteko asmoa duen adierazpen publiko hau egitea. Garai Berriak hautagaitzak ez du inoiz inongo indar politikorekin harremanik edo bilerarik izan (…)”.

Hilaren hasieran aurkeztu zuten Garai Berriak, Gipuzkoako Futbol Federaziorako hautagaitza berria.

Hilaren 4an egin zuen aurkezpen publikoa Garai Berriak plataformak. Manu Diaz izango da Federaziorako presidente kargurako hautagaia, lanbidez abokatua eta besteren artean Bergara Kirol Elkarteko entrenatzaile, jokalari, eta kirol zuzendaria izana. Ekimenaren helburuen artean “Euskal Herriaren ofizialtasunaren aldeko parte-hartze proaktiboa bultzatzea eta euskararen erabilera sustatzea” daude, Asier Aiestaran kazetariak Naiz.eus-en nabarmendu bezala.

Hainbat jokalari eta entrenatzailek egin dute bat hautagaitzaren lan-ildoekin.

Gauzak horrela, jakiteke dago, adibidez, Realak zein hautagaitza babestuko duen, babestuko badu: Garai Berriak ala oraingo zuzendaritza taldearen lanari segida emango diona. Gipuzkoako talde indartsuena alboan izatea funtsezkoa baita, Larreak dioen moduan Mundo Deportivok egindako elkarrizketan. Bien bitartean, Federazioan hauteskundeak egin bitartean –data aurki jakinaraztekoak dira– bulego kontuek ziur eragingo dutela zalapartarik, etxe barruan behintzat.

Poliziek dozena bat lagun hil dituzte, baina ez nahastu kirola politikarekin

2020-09-18  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Irailaren 9an, Kolonbiako poliziak Javier Ordoñez abokatua hil zuen. Kale erdian, taser pistolekin hainbat deskarga elektriko eman zizkioten lehendabizi, CAI polizia-etxe batera eraman eta jipoitu egin zuten gero, senideen arabera. Poliziek osasun zentro batera eraman zuten, baina minutu gutxira hil zen. COVID-19gatik ezarritako koarentena urratu zuelako egin zioten eraso Ordoñezi, EITBko kazetari Arantxi Padillak kontatzen duen moduan. Poliziaren gehiegikeria salatzeko protestetan dozena bat gazte baino gehiago hil dituzte, eta herrialdean berpiztu egin da poliziaren indarkeriaren eta erakundea erreformatu beharraren inguruko eztabaida.

Ingurumari horretan, pasa den asteartean, hilak 15, Kolonbiako presidente Ivan Duquek hainbat CAI polizia-etxe bisitatu zituen, polizia uniformea jantzita, haiei babesa adierazteko. Bien bitartean, Frantzian, Tourra bertatik bertara ikustera joan diren zenbait kolonbiarrek euren herrialdean gertatzen ari dena salatu dute errepide bazterretik, Gobernuaren aurkako Movida 13S ekimenarekin bat.

En la etapa de hoy del Tour de France, los colombianos denunciando la muerte en el gobierno de Ivan Duque.

Merece ser compartida. 💛💙❤ pic.twitter.com/Mt0vzPKfgg

— Jhoan Álvarez (@Jhoansalvarez) September 16, 2020

Esto pasó en el Tour de Francia, Colombianos con la voz entrecortada le gritan a los deportistas que visibilicen lo que está pasando en su país. ¡Egan, Nairo, hablen de los líderes sociales, los están matando! 😭 pic.twitter.com/1cfGHvrW06

— David Rozo (@DonIzquierdo_) September 11, 2020

Bideo honi emandako erantzunen artean, bada bat oso originala (ejem), Ekuadorreko txiolari batena: “Gomendio bat, lagun kolonbiarrak. Ez ezazue kirola politikarekin nahastu. Zuen herrian gertatuak atsekabetzen nau. Jainkoak bedeinka dezala ahizpa Kolonbia”.

“Ez nahastu kirola politikarekin”. Beti, baina beti e, agertuko da ez ezker ez eskuindar sentitzen den munduko hiritar zintzo eta ez politizatu bat, horrelako zer edo zer esango duena. A zer nagikeria –ezer gogorragoa ez esatearren– eragiten didaten…

“Bekatu” bikoitza: Infantil mailako futbolaria eta apustu etxearen logoa

2020-06-17  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Osasuna futbol taldeak 14 urteko mutikoa fitxatu izanak zeresana eman du, ez fitxaketa beragatik zehazki, baizik eta egunkari batzuetan dezenteko tartea eskaini zaiolako albisteari, eta argazki batzuetan –Noticias de Navarra-ko honetan esaterako– adin txikiko mutikoa ageri delako apustu etxe baten logoa duen Osasunako kamiseta alboan duela.

Euskalerria Irratiko kazetari Haritz Pascualen twitter kontuan topatu dugu “munstroak sortzeari” erreferentzia egiten dion iruzkina. Diario de Navarra-ra daraman lotura klikatuta, irakurri dugu El Mundo Deportivo egunkariak 2016an jada hitz egiten zuela bizkarrean “Johan Cruyff-en 14a” zeraman mutikoaren balentriez. Bederatzi urte zituen.

Infantil bati ia orrialde erdia, argazki ta guzti, eskeintzea…
Mounstroak sortuz…

Haurrak jolasean ez salerosketa merkatuan pic.twitter.com/1rdcmI8HPS

— Haritz Pascual Garjon (@haritzpg) June 16, 2020

Beste iruzkin honek, Sanduzelaiko apustu etxeen kontrako herri ekimenaren txioari egiten dio erreferentzia:

Haur honek gure semearen adina du. Duela lau urte bere lagun futboleroenak plazan aritzen ziren mundialitora jolasten. Benjaminen bussines eta fitxaketekin buruak eztanda egiten dit. Eta orain Osasunak fitxatu duela albiste izatea, argazkia eta guzti, dementziala iruditzen zait. https://t.co/TRZ0eDR2BK

— Merytxell Seriosky (@Lupilakasta) June 16, 2020

Iruñeko herri ekimenak hainbatetan salatu du Osasunak babesletza akordioa sinatzea apustu etxe batekin, Gasteizko edota Bilboko zenbait eragilek salatu duten moduan Alaves eta Athletic-en inguruan. Hilaren 15ean, esaterako, Eragin kolektiboko kideak elkarretaratzea egin zuten San Mames estadioaren aurrealdean, Athletic taldeari eskatzeko apustu etxeekin kontratu gehiago ez egiteko.

?⚪ @athletic_eus|i Bet365 edo bestelako apustu etxeekin publizitate kontratu gehiago ez egitea eskatzen diogu.

? Gure hiriko taldeak gizartean duen eragina kontuan hartuta, arduraz jokatu eta enpresa horien publizitatea kentzeko gonbita luzatzen diogu @AitorElizegi|ri. pic.twitter.com/LcCDRXgmsH

— Eragin Bilbo (@EraginBilbo) June 15, 2020

Infantil mailako futbolariari buruzko albistea egunkarietako kirol sailetan, zer eta apustu etxe baten izena alboan duela. Ezin esan sobera harritu gaituenik, baina tentuz jokatu beharra dugu horrelakoetan, adin txikikoak babestu nahi baditugu.

(Horrelakoetan nola jokatu? Esan nahi dut, mutikoaren argazkia nire blogean paratzea egokia da? Argazkiak post osoaren mamia laburbiltzen du, ezinbestekoa da, baina…)

Bizikletak arma gisa ez baliatzeko eskatu diote fabrikatzaileek AEBetako poliziari

2020-06-10  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

George Floyden hilketa salatzeko Miamin egindako manifestazioan, poliziak bizikletak eskuan dituztela, maiatzaren 31n / Eva Marie Uzcategui. AFP. Getty Images

George Floyd-en hilketaz geroztik AEBak astindu dituzten erreboltek irudi ikusgarriak utzi dituzte. Hainbat bideotan ikus daitezkeenez, poliziek euren bizikletak baliatu dituzte arma edota babes moduan. Bizikleta batzuk Fuji markakoak dira. Bada, enpresa horrek erabaki du poliziari bizikleta gehiago ez saltzea, bere bizikletak ez dituelako diseinatu “indarkeria tarktiketan” erabiltzeko, azken egunotan “poliziak egin duen bezala”, konpainiak salatu duenez sare sozialetan plazaratutako oharrean: “Fujiren oinarrizko balioetako bat da gure herrialdean eta atzerrian benetako aldaketak egiten ari diren komunitateak babestea. Ikusi dugu kasu batzuetan bizikletak erabili direla pertsona zaurgarrien aurka, beltzen [jatorrizkoan color people] aurkako bidegabeko tratua salatzen eta aldaketa aldarrikatzen ari diren horien aurka… eta horrek nabarmen molestatu ditu gure komunitatea, gure enpresa eta Fuji markaren bihotza”. Konpainiak jakinarazi du poliziarekin harremanetan jarri dela, bizikleten erabileraz hitz egiteko.

Poliziaren eskuetan ikusi ditugun beste bizikleta batzuk Trek markakoak dira. Konpainiak ez du poliziaren jardunaz adierazpenik egin, baina John Burke presidenteak egindako adierazpenak zabaldu ditu sare sozialetan: “Herri honek kezkatzen gaitu; George Floyd-en hilketaren tragediak izugarri tristetzen gaitu. Berdintasun- eta aukera- arrakala geroz eta handiagoa dago gure herrialdean, eta arazo horri heldu beharra dago. Aldaketa handiak behar ditugula uste dut, eta aldaketa horiek ideiak dituzte abiapuntu”.

LOOK AT HOW THIS NYPD OFFICER IS USING HIS BIKE TO COMBAT PROTESTERS!!! THIS IS INHUMANE. HE IS USING HIS BIKE AS A WEAPON. THIS FROM TODAY @ UNION SQUARE. pic.twitter.com/xhW2S3oEHH

— BABY PAW (@CMONMYBOY) May 29, 2020

Burkeren oharra, baina, motz geratu dela iritzi dio hainbat jendek. Trek enpresaren zortzi enbaxadorek, esaterako, konpainiari eskatu diote poliziari bizikleta gehiago ez saltzeko eta Black Lives Matter mugimendua babesteko. Trek Women’s Advocates ekimenak sinatu du zuzendaritzari bidalitako gutuna. Poliziak bizikleta manifestarien aurka baliatu izana kritikatu dute enbaxadoreek baina, “berdintasun arrakala hizpide hartuta”, harago joan dira: “Gure taldeetan ez dago atleta profesional ez zuririk. Ez da akats bat, ezta deskuiduan egindako zerbait; mendetan koloreko jendea bortizki zapaldu duen kulturaren ondorio da”.

Ildo berean mintzatu da Specialized markaren fundatzaile Mike Sinyard: “Onartzen dut ziklismoak, pertsonen bizitzetan eragin positiboa izan dezakeen bezala, arrazarekin lotutako arazoa duela, eta Specialized-ek arazo horretan sakondu duela. Baina, era berean, uste dut krisi garaietan aukera handiagoa dugula aldaketak egiteko”.

Halaber, Trek-ek babesten duen Katie Compton ziklokross txirrindulariak adierazi du bizikleta markek “polizia-indarkeria” borrokatzeko neurriak hartu beharko lituzketela, helburu hori duen Campaign Zero kanpainarekin bat eginez. “Oso tristea iruditzen zait protestetan poliziak bizikletak arma gisa erabiltzea. Fabrikatzaileek ez zuten horrelakorik espero, poliziei bizikletak saldu zizkietenean, jakintzat ematen delako garraiobide efiziente moduan erabili behar direla, eta pertsonak euren komunitatetik gertu egoteko bitarteko moduan”.

1️⃣9️⃣0️⃣ Seattle, WA: another night of indiscriminate flash-bang and teargas use on peaceful protestors

pic.twitter.com/p18ixeOQWx

— T. Greg Doucette (@greg_doucette) June 3, 2020

“Hildako bizidunen gaua” karta-joko kolaboratiboa, libre deskargatzeko gertu

2020-06-08  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Manchester, 1984. Rick eta bere lagunak basotik gertu dagoen Blackey hilerrian sartu dira. Gau berezia da, ilberria lurrera ahalik eta gehien hurbiltzen den gaua, superilargiaren gaua. “Begira, kriptaren atea irekita dago, sartuko gara?”, dio Brianek. Isiltasuna da nagusi. Baina, bat-batean, burrunba entzuten da. Lagunek izututa begiratzen dute, ate nagusia bat-batean nola ixten den. Sei lagunek, elkarlanean, handik bizirik ateratzeko borroka hasiko dute.

Hilerritik onik ateratzeko zein estrategia baliatu erabaki beharko dute jokalariek…

“Hildako bizidunen gaua” (pdf) karta-jokoan 1-6 pertsona aritu daitezke. Guztiak elkarlanean, jokoaren beraren adimen artifizialaren aurka. Denek egingo dute hilerritik ihes, ala bakarrak ere ez. Beharrezkoa da elkar laguntzea, hildako bizidunak garaitu eta buru-hausteak argitzeko.

Zergatik 1984ko Manchester? “Hildako bizidunen gaua” estrategia-jokoa “Space Hulk: Death Angel” izenekoan oinarritua dago, 2010ean Ingalaterran merkaturatua –1989an sortutako tablero-jokoaren segida gisa–, baina jada katalogoz kanpo dagoena. Hura, ordea, espazioan kokaturik zegoen, estralurtarren munduan. Euskarazko bertsioa lurtarragoa da. Halaxe azaldu digute jokoaren sortzaileek: “Bagenuen gogoa ‘Space Hulk’ moduko zeozer sortzeko euskaraz. Baina jatorrizko jokoaren gaia ez genuen oso gustukoa. Beldurrezko filmen zaleak gara, Elm Street-eko amesgaiztoa, Hildako bizidunen itzulera… gisa horretako pelikulen erreferentziak aurki daitezke joko honetan. 1984ko Manchesterrek badu Euskal Herriaren nolabaiteko antza, industria horrekin guztiarekin, musika mugimendua… Jokoaren pertsonaietako batek adibidez Syd du izena, Sid Vicious gogoan…”. Erreferentzia horiek ordea azalekoak dira, karta-joko honetan berdin-berdin aritu daitezke 16 urteko gazteak, edota 45eko ez hain gazteak.

Jokoaren karta batzuk. Hainbat “tributan” daude sailkatuak pertsonaiak.

Euskarazko jokoaren sortzaileek “Space Hulk” jokoaren erdarazko arau-liburua topatu zuten Interneten, eta hura baliatu dute oinarri bezala. Hasiera batean zerbait “pertsonala” balitz bezala planteatu zuten, euren gustukoa zen zerbait egin nahi zuten, bakarka edo lagunekin jokatzeko. “Baina, behin gida-liburua osatuta, zergatik ez libre zabaldu, jendea euskaraz aritu zedin gisa honetako joko batean?”. Izan ere, lan eskerga egin dute sortzaileek. 85 orrialdeko arau-liburua (pdf) sareratu dute libreki deskargatzeko moduan. Jokoaren nondik-norakoak azaltzeaz gain, kartak inprimatu/plastifikatzeko pausoak ere jaso dituzte.

Jatorrizko jokoarekin alderatuta, euskarazkoak baditu ezaugarri berezi batzuk. Esaterako, bertsio honetan jokalariek hitz egin ahal dute euren artean. “Space Hulk” arrakastaz amaitzea ez da erraza, eta euskarazkoaren sortzaileek errazagoa egingo duten arauak asmatu dituzte.

Sarean dagoena behin-behineko bertsioa da. Sortzaileen asmoa da jendea jokatzen hastea, eta egoki ikusiz gero hobekuntzak proposatzea, behin-betiko bertsioa egiteko.

Abestia ere egin dute jokoaren sortzaileek: