Gazte gara gazte …….

Atalak: Sailkatu gabea

Aurrekoan
irakurri nuen “gaztetxoen
komandoak” osatzeko proposamen zoroa. Euskara bultzatzeko komandoak,
badaezpada ere. Kontzientzia sortzeko komandoak, alegia. Proposamenak ez du ez
hanka ez buru, baina tira.

Honi oso lotuta
galdera hau: Zergatik ez dute gazteek euskaraz egiten? Zenbat aldiz entzun
dugu. Herri honetan oso ohituak gaude geure buruak zigortzera eta alarmen
aldabak jotzera. Gazteek ez dute euskararik egiten, gureak egin du, eta halako
mezu apokaliptikoak. Komandoak osatzeko deia barne.

Hala ere, nik
behin bati (Iñaki Eizmendiri??? Dabid Anauti) entzun nion justu kontrakoa. Hau da: bere
ustez, harrigarria da oraindik orain euren artean euskaraz egiten duten gazteak
egotea. Eta hori da ikertu beharrekoa. Zerk bultzatzen du gazte horiek euskaraz
egitera? Zer arrazoi daude portaera horren atzean? Zer baldintza sozial eta zer
baldintza linguistiko.

Eta hau guztia
zertara dator? Ba, orain gutxi irakurri dut Klusterrak, Topaguneak, Urtxintxak
eta Ebetek egin duten txosten antzekoa. Eta
oso aproposa iruditu zait. Eta oso interesgarria. Eta oso nahasia. Eta oso
sortzailea. Eta ausarta, eta berritzailea, eta eraikitzailea, eta erakargarria,
… Eta bidea hortik izan daitekeela uste dudalako.

Txosten
osoa.

Ebetek egindako
txostena:

Aurrera begirako ildoen proposamena

Sarrera

Gazteen hizkuntza erabileraren
perspektiba eta prospektiba proiektuarekin jarraitzera begira, proiektuaren
arduradunek (Soziolinguistika Klusterra, Urtxintxa Eskola eta Topagunea Euskara
Elkarteen Federazioak), ebete hizkuntza-zerbitzuei eskatu diote
jardunaldietako tailerra dinamizatzeaz gain, aurrera begirako ildo batzuk
proposatzea.

Ondorengo orrietan proposamen
horiek egiten dira, orain arte proiektuaren inguruan egindakoa abiapuntu eta
oinarri hartuz.

Proposamenen helburua proiektu hori
bideratzen laguntzea da, hau da, ideia batzuk ematea eta hainbat bide
antolatzen laguntzea. Noski, proposamenak besterik ez dira eta, eztabaidatzeaz
gain, egoki ikusten direnak garatu egin beharko dira.

• Proposamenen abiapuntua

Gazteen artean euskararen erabileran eragitea da
helburua. Proiekturako egindako esperientzia eta ikerketen helburua hori da,
eta geroztik proiektuaz aritu direnek (jardunaldietan, adibidez) hori izan dute
jomuga.

Baina gazteen euskararen erabileran eragiteak oso
bide ezberdinak hartu ditzake. Adibidez, hainbat jarduerek jomuga bezala
kuadrilletan eragitea dute, baina horrek ez du ziurtatzen, jarduerak arrakasta
izan arren, kuadrillatik kanpo euskara gehiago erabiliko dutenik.

Horregatik, ikuspegi zabalago bat hartu behar da,
eta gero horren barruan erabaki zein izan daitezkeen esperientziak eta
jarduerak. Hau izan daiteke norabidea: gazteek euskara eta gehiago erabiltzeko
jokabide aktiboak hartzea. Hau da, beraien eguneroko bizitzan eta harremanetan
euskara gero eta gehiago eta gero eta gehiagorekin erabiltzea.

Horri begira, xirimiriaren ideia aproposa izan
daiteke: euskara, euskarari buruzko mezuak, erreferenteak… hainbat bideetatik
eta hainbat modutara iristaraztea gazteei. Horri begira interbentzio batzuk
kuadrillara zuzendu beharko dira, beste batzuk eskola orduz kanpoko
jardueretara (aisia, kirola, musika, antzerkia…), komunikabideetara…

Horri
begira, hainbat bide landu daitezke. Besteak beste, bost hauek:

1. Euskaldunon
   komunitatea eta mezuak
2. Interbentzioak
3. Tresnak eskaintzea
4. Elkarlana eta
   goxotasuna
5. Sormena arlo
   guztietan

Euskaldunon komunitatea eta mezuak

Gazteei, euskarara erakartzeko, hau
da, euskararekiko jokabide aktiboak hartzeko, nolako mezuak eman behar dizkiegu

Hasteko, euskaldunon komunitateak
ahalik eta mezu koherenteenak eman beharko lituzke, eta askotan ez da horrela
izaten.

Gazteek euskararekiko jokabide
aktiboak izatea nahi badugu, euskaldun kontzientziatuok ere hori egin beharko
genuke, hau da, euskara gero eta gehiago erabiltzeko jokabidea hartu. Onartu
beharko genuke ez garela euskaldun erabat koherenteak (gehienok behintzat), hau
da, ez dugula euskaraz egiten euskaraz izan daitezkeen harreman guztietan edo
euskaraz izan daitezkeen edo ez dakigun harreman guztietan eta, hori onartzetik
hasita, bakoitzak bere erritmora gero eta euskara gehiago erabiltzeko jokabidea
hartu beharko luke.

Norbera prozesu horretan
murgiltzeko tresnak behar ditugu eta, gaur egun, gero eta eskurago ditugu
tresna horiek: TELP tailerrek adibidez (Taller del espai lingüistic personal),
oso tresna aproposak eskaintzen dituzte horretarako. Tresna horien bidez,
euskara gero eta gehiago erabiltzea baizik. Hori da gakoetako bat, euskara gero
eta gehiago erabiltzea (euskararekiko militante izatea) ez da zama bat,
gustura egin daitekeen zerbait baizik. Hori da gakoetako bat, euskara gero eta
gehiago erabiliz ahalegin horretan gustura sentitzeaz gain, nire buruarekin ere
gusturago sentitzea, nahi nukeena (euskaraz bizitzea) eta egiten dudana gero
eta koherenteagoak baitira.

Euskaldun kontzientziatuok hori
egingo bagenu, gainontzeko euskaldunengan eragina izango genuke, baita
gazteengan ere. Azken batean, bide hori garatuta askoz errazagoa izango da
publizistengana jotzea eta saldu nahi ditugun mezuak lantzeko laguntza eskatzea
eta hori ondo egitea. Aurreko diskurtso eta tresna horiek ez baditugu garatzen,
zer eskatu behar diegu publizistei? Orain arte balio ez digun horri beste
itxura bat eman eta berdin eskaintzen jarraitzea?

Hau da lehenengo proposamena,
beraz. Euskararekiko jokabide aktiboak sustatzera begira, tresna batzuk
eskaintzea, hainbatek frogatuak eta euskaldun izatea eta euskara erabiltzea
erakargarriagoa egingo dutenak.

Interbentzioak:

Inork ez du zalantza jartzen
beharrezkoak edo, gutxienik, oso lagungarriak direla gazteen euskararen
erabileran eragiteko interbentzioak. Interbentzio horiek, ezaugarri hauek
gutxienez beharko dituzte:

• Esplizituki eragiteko
  interbentzioak eskaini daitezke edo xirimiri moduan. Hau da, jarduera
  batzuk euskararen gaia esplizituki lantzea izan dezakete oinarrian
  (Kuadrillategi egitasmoak, adibidez) baina euskararen erabilera landu
  daiteke hori egingo dela esplizitu egin gabe ere (hainbat aisiako edo
  kiroleko jardueretan euskararen erabilera landuz, adibidez). Bi bideak
  dira interesgarriak. Bigarrenean gazte askorengan eragin dezakegu baina
  agian helburu xumeekin, eta lehenengoan berriz gazte gutxiagorengana
  iritsiko gara, baina helburuak handiagoak izango dira.
• Jarduera guztien oinarrian
  gozamenak egon behar du. Jarduera horietan gustura aritu behar dute
  gazteek, euskaraz gustura aritu behar dute. Euskararekin harreman ona
  izatea lortu behar dugu.
• Erabileran eragiten
  eraginkorrak izan behar dugu. Zer eta nola egin daitekeen argi izan behar
  dugu. Horretarako metodologiak garatzea beharrezkoa da, baita adierazleak,
  neurgailuak eta abar ere. Ttakun Kultur Elkarteak eta Gipuzkoako Foru
  Aldundiak garatutako Hezitzaileek
  asko egin dezakete metodologia oso adibide egokia da.
• Baina ezin da naturaltasuna
  galdu. Jardueren oinarrian gozamena egotea helburu bat baino tresna bat
  den moduan, metodologiak eta adierazleek ere tresna bat izan behar dute
  eta ez helburu bat. Beraz, horiek lantzea eta aplikatzea ere ondo egin
  beharko da, laguntza bat baino oztopo bat bihurtu ez daitezen:
  errealitatearen azterketa egiteko tresna sinple eta azkarrak, erabileran
  eragiteko estrategia malguak…
• Gazteentzako jarduerak
  antolatzea ez dago gaizki, baina gazteekin antolatzea askoz aproposagoa
  eta eraginkorragoa izan daiteke, batez ere jardueren arrakastari begira
  eta benetan gazteen interesetara egokitzera begira. Zer eta nola egin
  planifikatzerakoan, gazteen parte-hartzea nola bideratu ere landu beharko
  da eta, ahal bada, une horretan bertan inplikatzea da egokiena.

Hauek izan daitezke interbentzioen
edo jardueren ezaugarri nagusiak. Oinarriak eta norabidea argi eduki beharko
dira eta sortu-frogatu-egokitu-frogatu dinamika erabili beharko da behin eta
berriz.

Tresnak eskaintzea:

Euskal komunitatetik hainbat mezu
jasotzeaz gain eta interbentzioen bidez erabileran eragiten saiatzeaz gain,
euskara gero eta gehiago erabiltzeko eta euskararekiko jokabide aktiboak
izateko tresnak eskaini eta helarazi behar zaizkie gazteei. Ezaugarri
ezberdinetako tresnak izango dira eta, besteak beste, hiru hauek garatzea
egokia izan daiteke:

• Gazte hizkera:
  Euskarak gazte hizkera berritzeko eta hedatzeko dituen zailtasunak argi
  daude. Eta gazteek euskara gero eta gehiago erabiltzera begira gazte
  hizkera aberats bat eskura izateak eta hori aldatzeko eta moldatzeko
  bideak edukitzeak zenbat lagunduko lukeen ere argi dago. Hori garatzeko
  bidean sortzen dira zalantzak: Gazte hizkera estandarra bai edo ez? Ez al
  da kontraesan bat? Baina ez bada horrelako zerbait lantzen zein izan
  daiteke bidea? Zerbait egin behar dela onartzen du gehiengoak. Beraz,
  froga batzuk behintzat egin daitezke (edo ikerketaren bat). Hainbat
  erakunde ari dira gazte hizkeraren edo hizkera informalaren gaia jorratzen
  (Urtxintxa, Ttakun, Mihiluze, Mantxut…) eta koordinatutako ahalegin
  batzuk egin daitezke: hainbat esamolde aukeratzea eta bide ezberdinetatik
  hedatzen ahalegintzea (xirimiri moduan hau ere: komunikabideak,
  hezitzaileak…). Izango al luke eraginik? Modu horretako frogen arabera,
  garatu beharreko bide egokia zein den ikusi ahal izango da edo, gutxienez,
  eztabaida bideratzeko hainbat esperientzia hartu ahal izango dira oinarri
  moduan. 18
• Ahozkotasuna: Oso
  gai garrantzitsua da erabilerari dagokionez, baina ikastetxeen lan eremuan
  sartzen da batez ere. Euskararen irakaskuntzan ahozkotasunari eta euskaraz
  komunikatzeari lehentasuna ematea lortuko balitz, gramatikaren eta
  zuzentasunaren aurrean, gazteen artean erabilera sustatzerako aurrelan
  oinarrizko bat egina legoke.
• Euskara eta gaztelania edo
  frantsesa gatazkan jartzen direnean nola jokatu jakitea:
  euskararekiko jokabide aktiboak dituenak, euskara edo erdara hautatzea
  dagokionean, euskararen aldeko hautua egiten du. Ez da soilik lehenengo
  hitza euskaraz egitea (horretarako borondatea izan arren askori zaila
  gertatzen zaion gaia), euskaraz ondo ez dakienarekin nola jokatu jakitea,
  ulertu arren gaztelaniara jotzen duenarekin nola egin jakitea, ulertzen ez
  duenari zer eta nola esan jakitea, kritika baten aurrean nola erantzun
  jakitea, eta abar. Horrelako egoeretan nola jokatu jakiteak konfidantza
  eta lasaitasuna ematen du eta euskara gero eta gehiago erabiltzeko bidea
  ematen du. Kasu honetan ere, TELP tailerrek tresna interesgarriak
  proposatzen dituzte. Tresna horiek hartu eta nori eta nola transmititu
  landu beharko litzateke.

Elkarlana eta goxotasuna:

Bide horretan guztian erakundeen
arteko elkarlana beharrezkoa da. Jardunaldietan aipatu zen moduan, elkarlan
horrek goxotasuna behar du: inplikatuta dauden erakundeen arteko konfidantza,
norabide berean aritzea, malgutasuna…

Normalean inor ez dago elkarlanaren
kontra, baina askotan ez da biderik aurkitzen edo ez da asmatzen elkarlan
horretan.

Hainbat proiekturen kasuan asmatu
dute bide horretan (herri askotan lortu da udalaren eta hainbat erakunderen
arteko elkarlana) eta klabe nagusiak zeintzuk diren aztertzea egokia izan
daiteke. Baina argi dago klabe teknikoak baino (funtzioak, organigramak…),
klabe emozionalek dutela garrantzia (norabide berean aritzea, elkarlan hori
denentzat onuragarria dela ikustea), eta abar.

Beraz, ikerketak egin ahal izango
dira eta ondorio batzuk atera baina, batez ere, mezu batzuk landu beharko dira
eta batera eta bestera zabaldu (hau ere publizisten laguntzaz?), elkarlan
horren onurak erakutsiz eta horretarako pauso zehatzak proposatuz.

Sormena:

Arlo guztietan sormena beharko
dugu. Baina sormena modu positiboan ulertuta. Hau da, askotan sormena baliabide
gutxi izatearen ordezko moduan ikusten da, baina ez luke horrela behar. Benetan
eraginkorrak izateko sormena erabili beharko da:

• Mezuak lantzeko eta
  hedatzeko.
• Jarduera eraginkorrak eta
  gazteekin batera egindakoak izateko.
• Gazteentzako tresnak
  garatzeko eta helarazteko.
• Erakundeen arteko elkarlana bideratzeko.
• …

Sormena erabili ahal izateko,
norabidea argi edukitzea da garrantzitsua eta ikuspegi positiboarekin lan
egitea. Norabidea argi edukita eta egiten duguna positiboa izango dela benetan
sinetsita, baliabide gehiago edo gutxiago, lorpenak handiagoak edo txikiagoak,
tresnak garatuagoak edo ahulagoak, sormena erabiltzeko gai izango gara eta
gusturago arituko gara.

Norabidea argi dugunez, gazteen
artean euskararekiko jokabide aktiboak hedatzea, aurrera begirako ildoak
garatzeko sormena erabiltzea ez da zaila, eta oso emankorra izan daiteke.

Egindako lana posiblea izan da
hainbat erakunde eta pertsonen kolaborazioari esker (udal teknikari, aritu eta
aditu, irakasle, hezitzaile…) eta guztiei eskerrak eman nahi dizkiegu.