Pantaila aldatzeko sasoia da

Atalak: Sailkatu gabea

Berria egunkariak Euskararen bilakaera soziolinguistikoaren gaineko serie aparta egin berri du (biba zu, Gari!). Bizkaiko datuen gaineko irakurketa nik egin nuen eta hona dakart:

Errealitate latza jarri digute begien aurrean azken neurketako datuek. Batzuk hasiko dira alarma gorria jotzen, kanpaiak burrunba hasiko dira, adi, kasu, achtung! Beste batzuk hasiko dira errua ezker-eskuma leporatzen: agintariei, euskaldun desleialei edo parean jartzen den lehenari. Ileak tente jarriko zaizkigu, haserretuko gara, bagenekiela esango dugu… baina errealitate latza hor izango dugu, tinko, argazki finkoa balitz legez.

Datu hauek, ezinbestean, aldaketa eskatzen digute. Goia jo dugula, geldi gaudela, topeak aurkitu ditugula argi dago (ezkorrenek esango dute atzera jo dugula). Eta bai, datuen joerak hori dio, datuen errealitateak hori jartzen digu begi aurrean. Izan ere, Bizkaian ezagutzak gora egin du (zehatzago esatearren, ulermenak gora egin duela esan beharko genuke) eta erabilerak, behera (etxean zein kalean eta, gainera, adin tarte guztietan).

Joera kezkagarria da, jakina. Ulermenean aurrerapausoak egitea samur samarra da. Irakaskuntzak eta helduen euskalduntzeak bide polita egin dute (hobetzeko nabarmenak dituzten arren). Baina erabileran zentimetroak irabaztea zaila da, zeharo gaitza. Eta badirudi irabazitako apurra galtzea errazagoa dela, etxean zein kalean.

Kalean, esate baterako, kezkatzekoa da jendartean indar gehien duten adin taldeek (helduak, eurak direlako hegemoniko, eta gazteak, eurak direlako berritasunak dakartzatenak) dutela Bizkaian erabilerarik txikiena. Etxean, ostera, kezkatzekoa lehen hizkuntzan ez atzera ez aurrera eramatea 20 urtetik gora (belaunaldi bat baino gehiago, hortaz).

Gainera, ausartuko naiz: teknikoki antza posible ez bada ere, kale eta etxeko erabileraren artean erlaziorik badela esango nuke. Zeharo deigarri egin zait Bilbo eta Bizkaiko datu orokorrek gordetzen duten korrelazioa eta, metodologiak metodologia, harremanetan jarriko ditut: Bizkaian lehen hizkuntza %11,9 da, eta erabilera, %8,8; Bilbon lehen hizkuntza %5,5, eta kale erabilera, %2,5. Harremanik ez izateko, deigarri samarrak ezta?

Pantaila aldatzeko sasoia da, nire ustez. Zer egin behar dugu? Nondik jo Bizkaian? Lehenik eta behin, argi izan behar dugu aurrerantzean euskaraz egitea hautua izango dela Bizkai osoan, hautu kontzientea. Beraz, hautu hori elikatzeko jakiak beharko ditugu, denetariko jakiak, eta bakoitzari gustatzen zaiona eman beharko diogu, arraina ala haragia, barazkiak edo koipeak.

Bestetik, gaur egun euskaraz jakiteak zelanbaiteko prestigio soziala du; euskara erabiltzeak, ostera, ez (umeekin ezpada, datuek argi erakusten dutenez). Hizkuntzaren gainean eraikitako iruditeria sozialean ere eragin beharko dugu, urbanoago eginez (ia Bizkai osoa gune urbanoa den heinean).

Hurreko adibideak ere beharko ditugu. Euskaldunok aktiboago jokatu behar dugu egunerokoan, ditugun aukerak gehiago aprobetxatu, eta tenteago aritu, harroxeago. Izan ere, ulermena zukutu behar dugu gehiago. Baina banaka ez, taldeka baizik, eta egiten duguna ikusarazten: bateren batek ireki beharko ditu sasiak, besteek samurrago izan dezaten bidexka.

Eta trabak, oztopoak, gutxitu (hori, batez ere, agintariei esango nieke). Erabilerarako baldintza objektiboak eta kolektiboak sorraraztea dagokigu gaur eta hemen. Horretarako, nire ustez, biderik eraginkorrena trinkotzea izaten segitzen du. Sakabanatu ordez, trinkotu eta, ahal den neurrian, hizkuntza ohitura berriak probatu, sortu eta erdigunera ekarri. Komunitatean, jakina. Komunitatearen sareetan ehunduz. Sendotze komunitarioa dugu etorkizun bideo-joko honen pantaila berrian.