Pentsatzeko leku bat

2022-03-28  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain ez asko, Artium-en izan naiz. Pentsatzeko leku bat erakusketa ikusi genuen, besteak beste. Erakusketa horretan Euskal Herrian frankismo betean (1957-1979) garatu ziren arte eskola eta arte praktika esperimentalak museoratzen dira.

Itzela da urte horietan artearen inguruan bazter hauetan garatu ziren praktika esperimentalak: academia errante-tik Errekaldeko herri unibertsitatera. Eta Debako arte eskola, eta ikastola eta eskolekin harremanak garatu zituztenak (Zumeta, besteak beste). Eta abar. Eta abar. Erakusketaren katalogoan agertzen dira horietako asko xehetuta.

Eta guztia zeharkatzen, Oteiza. Baina nik baino hobeto ekarri zituen horiek guztiak Ismael Manterolak, Maite ditut maite liburuan. Edo DAPAko kideek honako bideo honetan:

Eta frankismoaren abaroan garatu ziren borroka batzuei buruz zer gutxi dakigun, zer gutxi transmititu zaigun pentsatzen aritu naiz. Eta zelan euskara urte horietan guztietan berrikuntzekin, esperimentazioarekin, aurrerabideekin nahastu, hibridatu eta berkokatu zen. Ai! Uste dut funtsezkoak zaizkigula irakaspen horiek guztiak aurrera begira ere, etorkizuna hein handi batean iraganean dugula.

MRKBS

2022-03-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ezagutza prozesu kolaboratiboa da. Ezagutza kolektiboa da, kolektiboki eraikitzen dena eta kolektiboki korapilatzen dena. Istorioetatik, geografietatik, egutegietatik eta moduetatik ikasten da (testuingurutik hain zuzen ere), ekintzen inguruko gogoetaren bidez. Baina ezagutza gure zentzumenetatik iragazi egiten dugu (entzumen, ikusmen, dastamen eta abarretatik), baina batez ere iragazten dugu gure buruko eskemetatik. Hainbat koloretako betaurrekotatik, eguneroko kontraesan eta koherentzietatik.

Ikasketa prozesua izan behar da esperimentaziorako gune segurua. Eraldaketa soziala pentsatzeko, izendatzeko eta egiteko forma berriak arakatu behar ditu ikasketak. Metodologia, gainera, koherentea izan behar da bilatzen dugun horrekiko. Eta ez dugu ahaztu behar dena dela ikasteko parada, momentu oro dela pedagogikoa, dena dela hezitzailea.

Eta Marikobaso izeneko espazioa txukuntzen eta atontzen bost zapatu goiz (eta arrasti batzuk) auzolanean ibili ostean, orain jarri naiz testu hau idazten. Eta baten batek esaten zuen esaldi batekin (nor ote?) gogoratu naiz: edozein lan intelektual ekintzatik baino ezin da ganoraz egin.

Derioko bidegurutzetik gertu (gure artean, Derioko Kurtzea) dago Marikobaso auzoa. Eta bidegurutzeen gainean eraiki dugu gure etxetxoa, gure ametsen faktoria, gure kabitxoa. Euskara, feminismoa, ekologismoa eta kulturaren gaineko bidegurutzeetan, gure kurtzeetan. Guk egin dugu, gu egiten ari gara, gu geu, inori eta ezeri baimen eske ibili barik, ertzetatik erdigunerako bidean. Guk geuk egin, guk geuk hanka sartu, guk geuk asmatu eta gu geu gozatzeko.

Bihotzean mundu berri bat zeramatela esaten zuten anarkista zaharrek. Ez dakit guk bihotz berri bat daramagun, baina tira, mundu berri bat eraiki gura dugu txikitik, euskaratik, feminismotik, gure lurra defendatuz eta kultura egiteko eta kontsumitzeko molde berri batetik. Pasibo izatetik aktibo(ago) izatera.

Hainbat inspirazio iturri izan ditugu: Laudioko Faktoria, Galizia aldeko zentro sozialak (aupa Gentalha), Sopelako Plaza beltza, Bilboko Bira eta abar. Baina hori guztia derioztartua, eta gure indarren arabera eraikia. Eta bagabiltza, lehen ekitaldiak egin ditugu (martxoaren 8an booty riots dantza ikastaroa eta martxoaren 11n Binilo pintxada, musika jamaikarra, euskara eta emakumea uztartuta) eta zapatu honetan inauguratu dugu espazioa bera.

Baina, kontuz, diru-bilketa kanpaina egiten ari gara itsulapiko webgunean eta dirua behar dugu. Ekarpena egingo al duzu, irakurle?

Berbaizuren balio soziala

2022-03-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaurkoan ikerketa bitxi samar bat ekarri gura dut blogera. Ander Anakabek egin du ikerketa eta Deustualdeko Berbaizu euskara elkartearen gainekoa da. Kasu honetan bide berri bat ireki du eta Berbaizuren balio sozialaren monetizazioa ikertu du.

Azken finean, Ander Anakabek izan duen helburua hauxe da: Berbaizuk sortzen duen balio soziala kalkulatzea. Ekonomia sozialaren abaroan egin du ikerketa egileak. Izan ere, “ekonomia sozialaren esparruan murgilduko ez bagina, oso zaila izango litzateke Berbaizuk gizartean zer nolako eragina duen kalkulatzea, kontabilitate tradizionalean jarraituta ekarpen asko ez direlako kontuan hartzen” (Anakabe, 2021).

Berbaizuk eragin sozial zuzena (hau da, soldatetan eta abarretan gastatutakoa) 77.170 eurokoa da. Zeharkako eragin soziala, berriz, 13.699 eurokoa (hornitzaileekin eta abarrekin gastatutakoa). Baina balio sozial osoa ia hirukoitza da (eta egileak berak aipatzen du monetizatzeko oso zailak izan diren kontzeptuak badaudela, euskaldunak saretzea edo aktibatzea, esate baterako): 288.006.

Ez naiz kapaza datu ekonomiko horiek zuzenak diren ala ez ebazteko (neure formazio ekonomikoa zeharo eskasa da). Hala ere, uste dut zenbakietara ekarri dutela herri mugimendu edo elkarte baten lanaren balorazio soziala. Eta alimalekoa da. Kontabilitate sozialean ere ekarpena egiten dute euskararen aldeko mugimenduek eta agian beste hainbat elkartetako balio soziala kalkulatzeko aprobetxatu beharko genuke Berbaizuko hau. Metodologia beretsuarekin mugimenduaren balio soziala monetizatzea agian garrantzitsua izan daiteke.

Egunkaria, gizarte zibilaren arrakasta

2022-03-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Erraietatik idatzi du Joan Mari Torrealdaik bere azken liburua. Egunkariaren sorreraz eta garapenaz dihardu liburuak, eta egurra banatzen du, gupida barik (eta eskertzen da, benetan). Baina hau ez da liburuari buruzko hausnarketa, ezpada liburuak eragindako hausnarketa.

Euskalgintza sarritan aipatzen du liburuak. Eta dio euskalgintza independentea eta autozentratua izan behar dela, erreferentzia propioetan ardaztuta egon behar dela. Hau da, euskaran ardaztutako egitasmo autonomoa, hizkuntza komunitata erdigunean duena. Eta bat nator, erabat.

Egunkariaz ere ari da, jakina. Eta mundua gure begiekin erakusten digula dio, egunkariak egunero herri bat ematen digu, bestela edonon ukatua dugun herria. Egunkariak (eta gaurko Berriak) egunero marraztu zuen nazioa, egunero eraiki zuen nazioa. Eta herri hau alfabetatu egin du, mamiz bete du, edukiz hornitu, informazio, gogoeta, aisia eta iritziarekin herria egin du. Eta bat nator, erabat.

Eta estilo liburua (eta horrek euskarari ekarri dizkionak). Eta … euskalduna eta euskal herritarra bereiztearen garrantzia. Eta beste mila kontu, egunero gosaltzen duguna albistez blai. Egunero. Gure euskalgintzaren historiarako beste mugarri bat.

Komunitate epistemikoa #kontzeptugisa

2022-02-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bat aldizkariaren 120. zenbakiak gazteen hizkuntza praktiken gaineko artikuluak dakartza. Horien artean nik nabarmendu gura dut Estibaliz Amorrortuk, Jone Goirigolzarrik eta Ane Ortegak idatzitakoa. Artikuluan ekintza-ikerketa partehartzaile baten berri ematen da. Ikerketan gazte batzuk (Bilbo ingurukoak) hiztun aktibo bihurtzeko prozesua azaltzen da. Egileek honela laburbiltzen dute ikerketa bera:

Aurretik ezagutzen ez ziren unibertsitate-ikasleekin talde bat osatu genuen, beren-beregi eurekin batera euskararen erabileraren inguruan hausnarketa egiteko, ezagutza eraikitzeko eta gehiago erabiltzeko saiakerak egiteko, ikertu-ekin-hausnartu prozesu ziklikoa erabilita.

Nik, batez ere, bi kontzeptu nabarmenduko nituzke ikerketa horretatik. Batetik, babesgunea (Allartean blogak honen inguruko artikulu gogoangarria dakar) eta, bestetik, zubi-espazioa. Babesgunea honela definitzen dute: gizarte-espazioak non hizkuntza gutxitua erabili nahi dutenek horrela egin dezaketen, hori egitea “normala” eta espero daitekeena dela ontzat ematen delako. Eta zubi-espazioa honela: mendekotasun-egoera baten eta ekitatea gertatu eta finkatu den beste egoera baten artean” ezartzen dena da. Espazio horietan, ikaskuntza berriak ahalbideratzen dira, “sozializazio berriak” bizitzen dira, diskurtso eta praktika alternatiboak sortzen dira eta horiek pertsonei “boterea” ematen diete.

Baina, kontuz, ez bata ez bestea ez dira dikotomikoak, ez estatikoak. Egiten dira, landu behar dira, egunez egun eraiki behar dira. Akonpainamendua behar dute, jarraipena behar dute.

Azkenik, baina ez garrantzi gutxien duelako, azpimarratu gurako nuke beste kontzeptu bat: komunitate epistemikoa. Honela definitzen dute egileek: komunitate epistemikoa ezagutza eraikitzen duen komunitate gisa ulertzen dugu, non ikerketa, zentzu zabalean hartuta, funtsezkoa den, eta non partaideek parte hartze aktiboa egiten duten, eurak protagonista diren fenomenoa ikertuz.

Eta komunitate epistemikoaren kontzeptu honek gogora ekarri dit Imanol Artolaren Euskahalduntze tailerrak. Baina tira …

“Euskara elkarteek euren helburua birformulatu behar dute”

2022-02-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Deustualdeko Prest aldizkarian egin zidaten elkarrizketaren bertsio luzea, Uriolan argitaratutakoa.

Txerra Rodriguez (Argazkiak: Ecuador Etxea)

Txakinartoa

2022-02-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Derion bada arto mota berezia, Txakinartoa izena duena. Kanpotik ekarria, gure herrira eta inguruetara (Txorierrira, Mungira, Plentzian bada izen honekin kontsuko taldea) moldatu eta gure egin genuen. Ia galduta dagoen arren, oraindik bada nork landua. Eta zertara dator hau soziolinguistikari buruzko blog batean? Ba ez dakit, baina hortik hasi gura nuen.

Izan ere, neuk kontatu gura nuena zen nire herrian (ez bakarrik han, baina bereziki han) euskaldun irakurtzen nautela. Hau da, bada jende bat nirekin beti euskaraz egiten duena eta normalean egiten ez duena. Ez naiz bakarra, ez Derion, ez beste hainbat tokitan. Bada hori txarto eroaten duenik, baina ez da nire kasua. Azken finean, hizkuntzen ostadarrean euskara da nire kolorea. Hori bai, mihilitantzia jarrera honek autozaintza mekanismoak aurreikusi behar ditu, egunerokoa eroangarriagoa izan dadin.

Nik uste dut, gainera, euskararen gorpuzte sozialerako beharrezkoak direla txakinarto funtzioa (bai, lotura larregirik ez du, baina horrela atera zait) beteko duten pertsonak egotea. Eta, horrekin, hizkuntzaren oinarrizko birsorkuntza tasa biderkatzea. Askotan irakurri dut azken aldion Joan Foster-en esaldi hau: “Inork ez digu hizkuntza oparituko, egunero irabazi beharko dugu”. Eta bat nator. Nik hautuen arteko berdintasuna baino ez dut eskatzen. Hau da, nik euskaraz bizitzearen alde egin dudan hautua baldintza berdinetan aplikatzea, besterik ez.

Eta horrek gogora ekarri dit hizkuntza politika merke eta garestiaren arteko ezberdintasuna, baina … hori beste egun batean izango da.

Harri-orri-ar

2022-02-07  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Inertziek gure kontra egiten dute, algoritmoek ere gure kontra egiten dute eta hizkuntza hegemonikoen erabiltzaileek, oro har eta salbuespenak salbuespen, miopia dute. Menpeko topografia, kartografia eta etnografiak bizi ditugu, eta abar. Horrek alborapena dakar eta testuinguru horretan gabiltza gu, lau hankatan. Eta gastatzen dugun euro bakoitza bozka bat ei da. Eta zenbat bozka ematen diegu halabeharrez multinazional erdaldunei? (eta beste asko beharra izan barik!).

Gurearen alde egiteak esfortzua eskatzen du (euskaraz interneten nabigatzeak esfortzua eskatzen du, adibidez). Eta aldarrikatzen ari gara euskararen erabilera erosorako baldintzak, euskarazko gune erosoak, besteak beste.

Eta, horretan ari ginela, ekialdeko zepakoak datoz, zertara eta ekintza prefiguratiboa “asmatzera”. Bulegoetako plangintzatik lokatzezko plangintzara dagoen amildegiaren ertzean, Ezkabapean eta Arga bazterrean. Eta bai, hari beltzak behar ditugu, firu beltzak behar ditugu, gure larruak eta gorputzak zeharkatzeko. Troinuak askatu eta troinu berriak sortu eta sorrarazteko, mitoak sortu ekintzen bidez (abere mitikoak eta metaforikoak gara!). Eta kontrakultura, eta baliabide bako edo gutxiko kultur sorkuntza, eta fanzineak, eta transmisio komunitarioa («Baina ez goitik beherako transmisioa, baizik eta belaunaldien arteko harremanak sustatuko dituena»).

Gure ekintzak deklinatu behar ditugu subjuntibozko orainaldian, hau da, etorkizunari begira. Laba eta kokoekin. Zertarakoak politizatuz, baina batez ere horra heltzeko bideak ere politizatuz. David Graeber gogora ekarriz, gauza bat da beste mundu bat posible da esatea, eta beste bat hori bizitzea, laburki bada ere. Goazen mundu horiek sortzera eta bizitzera.

Lanartea

2022-01-31  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Zorionez, asko dira; zoritxarrez, oso prekarizatuak.

Zorionez, batzeko hautua egin dute; zoritxarrez, oso atomizatuak daude.

Zorionez, poz handiak ematen dizkigute; zoritxarrez, are gehiago emateko modua izango lukete baldin eta euren lana ondo ordaindua egongo balitz.

Zorionez, beharrezkoak dira gure hizkuntza komunitatearentzako; zoritxarrez, errekonozimendu gutxiegi du euren lanak.

Hizkuntza bat biziberritzeko nahia da funtsa, hizkuntzak hiztunen ezpainetan bizi dira eta abar eta bla eta bli. Baina nire lagun, burkide, kamarada eta abar den batek esaten duen bezala, bihotza bai, baina sabela ere bai.

Ondo etorri lanartea, ondo etorri. Eta ea behingoz zuen lanak emaitzak dakartzan. Behar-beharrezkoa dugu gure hizkuntza biziberritzeko euskararen langileek baldintza duinak izatea: idazle, marrazkilari, itzultzaile, aktore, bertsolari edo musikari izan.

Biba zuek!

Epikaz

2022-01-24  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Nora Salbotxek liburuxka aparta idatzi du euskal hezkuntzagintzaren oraingo korapiloei buruz, oraingo eta geroko troinuei buruz: askatu … edo moztu. Ti-ta irakurri nuen, arratsalde batean, baina zati hau goitik behera azpimarratu nuen. Eta blogeratzea erabaki dut:

Eta badagokigu hemen emakumeek euskararen instituzionalizazioan, euskal hezkuntzagintzan eta, beraz, herri honen euskalduntzean egin duten lanari dagokion aitortza egitea. Sarri erran izan dugu oraino ez dela euskal gatazkaren errelato feminista ahaldundurik egin, non, emakumeek -maiz euskaldunak, gazteak eta baserri giroko jatorrikoak- historia honetan izan duten paper militantea eta eskainitako konpromiso mailaren berri emanen den. Kurioski, ikastolen sorrera maiz jo izan da euskal gatazkaren garaipen handienetarikotzat, ez dago herri honen lorpen eta zuzen asmatutakoen zerrendarik non jaso gabe utziko den. Alta, nekez, adituko dugu, bertze batzuetarako gertatzen denaren pareko kontakizun epikorik. Izan ere, errelatoa eraikitzerakoan, jendarte patriarkal bati dagokion ikusmoldetik begiratu zaio hezkuntzari, maistrei, zaintzari eta, litekeenez, euskarari berari.

Eleizaldek ondorio latzak aurreikusi zituen, borroka nekeza izanen zela iragarri. Ondorio horiek ezarritako hezkuntza sistemei intsumiso izatetik etorri ziren, nazio mailako desobedientzia ariketa sasiklandestino baten artikulatzetik; lokalak bilatu, maistrak prestatu, seme-alabak bertara eramateko erabakia hartu, materialak eta finantzazio minimoa lortu, sarri lansaririk gabe lanean aritu, … hitz batean, euskal hezkuntzan militatu eta, gainetik, asmatu.

Izan ere, Emakume Abertzale Batza tarteko, erresistentzia terminoetan pentsatzetik ezarritakoari erantzun alternatiboak eskaintzera pasa zen, proiektu terminoetan jokatuz, etorkizun handikoak eta identitate berrien sortzeko gaitasuna izan zutenak, agertokia eraldatzeko, baita, urteen joanak erakusten duen gisan, estatua, boterea, mugiarazteko ere.

Ezaguna ohi zaigu nolatan Louise Michelek, maistra eta Parisko Komunako iraultzailea bera, uko egin zion Napoleon III.aren hezkuntza sisteman lan egiteari. Black Panthers ere, euren komunitateko haurren osasunaren kezkatik abiatuta, orduko jendarte hari kritiko begiratu eta ahalduntze beltzerako eskola komunitarioak sortzeko gai izan zen. Rojavako eskoletan Jineolojia -emakumeen zientzia- irakatsi dadin lortu dute hango emakumeek. Gurean ere bada aitortu beharreko une, ekintza eta izenik. Feminismoari zor diogu euskalgintzari bezalaxe. Eta zor diogu lan isil horren parte izan diren lagun orori, haur, nerabe eta ikasle gazteak barne.

Eta honen ostean, txaloa jo eta isildu. Hori baino ezin dut egin.