Regueiglobertso

2022-05-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Apirilaren 6an Korrika Deriotik pasatu zen (eta bere uriolan kilometro batzuk egin nituen). Eta hurrengo egunean hitzordua nuen Igorren, aspaldiko partez Regueibertso (oraingoan Regueiglobertso bihurtua) han zelako. Eta Sechu Sende eta Manolo Maseda lagun zaharrak ikusteko paradak ezin dira desaprobetxatu.

Eta zer da Regueiglobertso ba? Ba, Galiziako, Kataluniako eta Euskal Herriko gazteen arteko elkartruke programa bat, inprobisazioak zeharkatuta. Gure kasuan, bertsoa, galiziarren kasuan regueifa eta katalanen kasuan glosa. Giro ederra bizi izan genuen Igorren, saio gogoangarria eta abarrekin. Kronika ederrak paratu ditu Sechuk (baita Caterina Canyelles katalanak ere):

Um Regueifabus levou 40 adolescentes a Euskal Herria ao Regueiglobertso, um Galeusca de regueifa, glosa catalá e bartsolarismo basco. Que aventuraza! pic.twitter.com/hPPJHoYgzV

— séchu sende (@toxolobo) April 14, 2022

Dez desenhos para lembrar quatro dias de cançom improvisada em Euskal Herria. pic.twitter.com/bYDU3cSX4R

— séchu sende (@toxolobo) April 15, 2022

A punt de començar la mostra de REGUEIGLOBERTSO, un intercanvi d’estudiants de Galiza, Euskadi i Catalunya que treballen la improvisació oral.
Aquest any, a Igorre, EH. pic.twitter.com/HQI4Hyuu6e

— Caterina Canyelles (@29febrer) April 7, 2022

Eta, horren ostean, zer dut nik gehitzeko? Ba, ikusgarria iruditzen zaidala ikuspuntu soziologiko batetik han gertatzen dena. Batetik, Igorreko neska-mutikoak daude, arratiarrak, eskualde industrial eta landatar batekoak. Bestetik, galiziarrak: Vila de Cruces bezalako herri batekoak, galiziera-hiztunak bai, baina landatarrak erabat, eta, bestetik, Milladoirokoak, Santiago inguruko herri gazte eta “modernoak”. Azkenik, bartzelonarrak. Itxura aldetik, zeharo ezberdinak denak, ilekera, arropa eta mugitzeko eta egoteko modua. Eta berbakera eta parranda egiteko modua. Eta abar. Baina, …, hala ere, itzelezko konexioa, itzelezko estekatzea han eta hemengoen artean, hizkuntzak eta hura jolaserako erabiltzeak bakarrik esplika dezakeena, nire uste apaltxoan.

Eta horrek eragin dit buruko ganbarari bueltak ematea (baina ondoriorik atera ez dudanez eta irakurlea ni baino azkarragoa denez, ba …).

Doan

2022-05-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

1981ean AEK-k euskara ikastearen doakotasuna aldarrikatzen zuen (datua Zeinek esango zigun ikerketa-liburu ezin interesgarritik hartu dut, aurrerantzean ikerketa bera ekarriko dut blogera, sakon). 2022ko Korrikan ere aldarrikapen nagusi hori izan du AEK-k, 40 urte baino gehiago pasa diren arren.

Tesia egiten ari nintzenean, hainbat pertsona elkarrizketatu nuen. Horietako batek, artez eta zehatz, esaten zidan euskararen aldeko borrokak erradikaltasun handiagoa behar duela. Eta nik esan nion ea gehiago zehazterik zuen, ea zein borroka izan zitekeen oraingoak baino erradikalago. Eta artez erantzun zidan: euskara ikastearen doakotasunaren aldeko borroka zela berak orain eta hemen ikusten zuen borrokarik erradikalena. Niri zer pentsatua eman zidan horrek (eta urte batzuk pasatu diren arren, oraindik ondo gogoan dut hark esandakoa, bistan denez) eta zer pentsatua ematen jarraitzen dit.

Iruditzen zait doakotasuna borroka erradikala dela, ezinbestekoa ere bai. Baina uste dut euskaltegiek (edo helduen euskalduntzeak, gurago bada) bestelako arazoak ere badituztela: irakasteko metodologietatik ikasleen motibaziora, eta tartean beste hainbat. Hala ere, bai, doan, doan eta doan ikasi beharko litzateke euskara. Gaur eta hemen.

Hitz-ekin

2022-04-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Korrika pasatu da eta emozio uholdeak piztu ditu han, hemen eta hor. Komunikabideetan denetariko erreportaje eta elkarrizketa, eta saio berezi, eta abar egin dira. Horietako batzuk segitu ditut (denak jarraitzea ia inposiblea da) eta nik bi nabarmenduko nituzke (aupamen berezia egin gurako nieke tokiko hedabideetako jarraipenei, biba zuek!).

Batetik, Kanaldudek egunero egin duen programara. Artaxoa eta Errekaleor, Oztibarre eta San Inazio, Deierri eta Beasain, eta beste hainbat herri ezagutzeko parada izango duzu programa horietan. Pantxika Maitiaren gozotasunarekin bidaiatuko duzu euskal herrietan zehar, euskara lekuko. Eta gero etorriko da Eneko Gorri bere elkarrizketa zorrotzekin, Laba, Marikobaso, Uema edo Geu elkartea ezagutzeko. Korrika nun, Kanaldude han: nire ustez, programa honek erakusten du beste behin diru gutxi izan arren, gauza biziki interesgarriak egin daitezkeela gogo eta ilusioarekin. Biba zuek! Milesker handi bat!

Korrika nun, Kanaldude han:

– Balmaseda

– Errekaleor

– Artaxoa

– Zarrakaztelu

– Donaixti

– Errezu

– Bilbo

– Aulesti

– Beasain

– Baiona

Bestetik, Argiak Hitzetatik ekintzetara erreportaje sorta egin du. Sei gai landu dituzte: Arte Ederretako ikasleek 90eko hamarkadan irakasle euskaldunak izateko eramandako borroka, lehen bertso eskola zelan eta non sortu zen kontatzen duena, Euskalduntxarrak irrati-saioaren ingurukoa, Brebeta euskaraz egiteko oraindik martxan den borroka, Union Tutera futbol-taldearen ingurukoa eta Abokatu euskaldunen sindikatuak egindako desobedientzia ekintzak.

Korrikak ere balio du euskararen aldeko borroka lehen lerrora ekartzeko eta, bide horretan, bi ekarpen hauek oso baliagarriak dira (ziur naiz beste horrenbeste daudela, baina ez ditut ezagutzen, inork lagundu nahi badit …). Hitzetatik ekintzetara.

Putzutik plazara

2022-04-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurreko batean ere blogeratu nuen Putzutik plazara podcasta. Oraingoan hirugarren edizioa plazaratu dute. 12 podcast egin dute euskararen iragan eta etorkizunari buruz, ikasleek egindakoak dira eta batzuk hobeak, baina denak nire ustez interesgarriak (eta gazteei buruz horrenbeste berba egiten den honetan, ba ariketa polita da gazteek ere zer esaten duten entzutea, ezta?). Ba tori 3. edizioko 12ak eta gozatu:

3.1 Euskaldun egiten gaituena.

3.2 Plis plas euskara

3.3 Bizi-iraun

3.4 Berritsuen txokoa

3.5 Iparrik gabe

3.6 Txatxangorriaren talk-a

3.7 Mihia

3.8 Nortasun taupadak

3.9 Guk euskaraz, zuk zergatik ez?

3.10 Euskaraz, euskararen kontra

3.11 Bagare

3.12 Denboraren esanahia

Pentsatzeko leku bat

2022-03-28  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain ez asko, Artium-en izan naiz. Pentsatzeko leku bat erakusketa ikusi genuen, besteak beste. Erakusketa horretan Euskal Herrian frankismo betean (1957-1979) garatu ziren arte eskola eta arte praktika esperimentalak museoratzen dira.

Itzela da urte horietan artearen inguruan bazter hauetan garatu ziren praktika esperimentalak: academia errante-tik Errekaldeko herri unibertsitatera. Eta Debako arte eskola, eta ikastola eta eskolekin harremanak garatu zituztenak (Zumeta, besteak beste). Eta abar. Eta abar. Erakusketaren katalogoan agertzen dira horietako asko xehetuta.

Eta guztia zeharkatzen, Oteiza. Baina nik baino hobeto ekarri zituen horiek guztiak Ismael Manterolak, Maite ditut maite liburuan. Edo DAPAko kideek honako bideo honetan:

Eta frankismoaren abaroan garatu ziren borroka batzuei buruz zer gutxi dakigun, zer gutxi transmititu zaigun pentsatzen aritu naiz. Eta zelan euskara urte horietan guztietan berrikuntzekin, esperimentazioarekin, aurrerabideekin nahastu, hibridatu eta berkokatu zen. Ai! Uste dut funtsezkoak zaizkigula irakaspen horiek guztiak aurrera begira ere, etorkizuna hein handi batean iraganean dugula.

MRKBS

2022-03-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ezagutza prozesu kolaboratiboa da. Ezagutza kolektiboa da, kolektiboki eraikitzen dena eta kolektiboki korapilatzen dena. Istorioetatik, geografietatik, egutegietatik eta moduetatik ikasten da (testuingurutik hain zuzen ere), ekintzen inguruko gogoetaren bidez. Baina ezagutza gure zentzumenetatik iragazi egiten dugu (entzumen, ikusmen, dastamen eta abarretatik), baina batez ere iragazten dugu gure buruko eskemetatik. Hainbat koloretako betaurrekotatik, eguneroko kontraesan eta koherentzietatik.

Ikasketa prozesua izan behar da esperimentaziorako gune segurua. Eraldaketa soziala pentsatzeko, izendatzeko eta egiteko forma berriak arakatu behar ditu ikasketak. Metodologia, gainera, koherentea izan behar da bilatzen dugun horrekiko. Eta ez dugu ahaztu behar dena dela ikasteko parada, momentu oro dela pedagogikoa, dena dela hezitzailea.

Eta Marikobaso izeneko espazioa txukuntzen eta atontzen bost zapatu goiz (eta arrasti batzuk) auzolanean ibili ostean, orain jarri naiz testu hau idazten. Eta baten batek esaten zuen esaldi batekin (nor ote?) gogoratu naiz: edozein lan intelektual ekintzatik baino ezin da ganoraz egin.

Derioko bidegurutzetik gertu (gure artean, Derioko Kurtzea) dago Marikobaso auzoa. Eta bidegurutzeen gainean eraiki dugu gure etxetxoa, gure ametsen faktoria, gure kabitxoa. Euskara, feminismoa, ekologismoa eta kulturaren gaineko bidegurutzeetan, gure kurtzeetan. Guk egin dugu, gu egiten ari gara, gu geu, inori eta ezeri baimen eske ibili barik, ertzetatik erdigunerako bidean. Guk geuk egin, guk geuk hanka sartu, guk geuk asmatu eta gu geu gozatzeko.

Bihotzean mundu berri bat zeramatela esaten zuten anarkista zaharrek. Ez dakit guk bihotz berri bat daramagun, baina tira, mundu berri bat eraiki gura dugu txikitik, euskaratik, feminismotik, gure lurra defendatuz eta kultura egiteko eta kontsumitzeko molde berri batetik. Pasibo izatetik aktibo(ago) izatera.

Hainbat inspirazio iturri izan ditugu: Laudioko Faktoria, Galizia aldeko zentro sozialak (aupa Gentalha), Sopelako Plaza beltza, Bilboko Bira eta abar. Baina hori guztia derioztartua, eta gure indarren arabera eraikia. Eta bagabiltza, lehen ekitaldiak egin ditugu (martxoaren 8an booty riots dantza ikastaroa eta martxoaren 11n Binilo pintxada, musika jamaikarra, euskara eta emakumea uztartuta) eta zapatu honetan inauguratu dugu espazioa bera.

Baina, kontuz, diru-bilketa kanpaina egiten ari gara itsulapiko webgunean eta dirua behar dugu. Ekarpena egingo al duzu, irakurle?

Berbaizuren balio soziala

2022-03-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaurkoan ikerketa bitxi samar bat ekarri gura dut blogera. Ander Anakabek egin du ikerketa eta Deustualdeko Berbaizu euskara elkartearen gainekoa da. Kasu honetan bide berri bat ireki du eta Berbaizuren balio sozialaren monetizazioa ikertu du.

Azken finean, Ander Anakabek izan duen helburua hauxe da: Berbaizuk sortzen duen balio soziala kalkulatzea. Ekonomia sozialaren abaroan egin du ikerketa egileak. Izan ere, “ekonomia sozialaren esparruan murgilduko ez bagina, oso zaila izango litzateke Berbaizuk gizartean zer nolako eragina duen kalkulatzea, kontabilitate tradizionalean jarraituta ekarpen asko ez direlako kontuan hartzen” (Anakabe, 2021).

Berbaizuk eragin sozial zuzena (hau da, soldatetan eta abarretan gastatutakoa) 77.170 eurokoa da. Zeharkako eragin soziala, berriz, 13.699 eurokoa (hornitzaileekin eta abarrekin gastatutakoa). Baina balio sozial osoa ia hirukoitza da (eta egileak berak aipatzen du monetizatzeko oso zailak izan diren kontzeptuak badaudela, euskaldunak saretzea edo aktibatzea, esate baterako): 288.006.

Ez naiz kapaza datu ekonomiko horiek zuzenak diren ala ez ebazteko (neure formazio ekonomikoa zeharo eskasa da). Hala ere, uste dut zenbakietara ekarri dutela herri mugimendu edo elkarte baten lanaren balorazio soziala. Eta alimalekoa da. Kontabilitate sozialean ere ekarpena egiten dute euskararen aldeko mugimenduek eta agian beste hainbat elkartetako balio soziala kalkulatzeko aprobetxatu beharko genuke Berbaizuko hau. Metodologia beretsuarekin mugimenduaren balio soziala monetizatzea agian garrantzitsua izan daiteke.

Egunkaria, gizarte zibilaren arrakasta

2022-03-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Erraietatik idatzi du Joan Mari Torrealdaik bere azken liburua. Egunkariaren sorreraz eta garapenaz dihardu liburuak, eta egurra banatzen du, gupida barik (eta eskertzen da, benetan). Baina hau ez da liburuari buruzko hausnarketa, ezpada liburuak eragindako hausnarketa.

Euskalgintza sarritan aipatzen du liburuak. Eta dio euskalgintza independentea eta autozentratua izan behar dela, erreferentzia propioetan ardaztuta egon behar dela. Hau da, euskaran ardaztutako egitasmo autonomoa, hizkuntza komunitata erdigunean duena. Eta bat nator, erabat.

Egunkariaz ere ari da, jakina. Eta mundua gure begiekin erakusten digula dio, egunkariak egunero herri bat ematen digu, bestela edonon ukatua dugun herria. Egunkariak (eta gaurko Berriak) egunero marraztu zuen nazioa, egunero eraiki zuen nazioa. Eta herri hau alfabetatu egin du, mamiz bete du, edukiz hornitu, informazio, gogoeta, aisia eta iritziarekin herria egin du. Eta bat nator, erabat.

Eta estilo liburua (eta horrek euskarari ekarri dizkionak). Eta … euskalduna eta euskal herritarra bereiztearen garrantzia. Eta beste mila kontu, egunero gosaltzen duguna albistez blai. Egunero. Gure euskalgintzaren historiarako beste mugarri bat.

Komunitate epistemikoa #kontzeptugisa

2022-02-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bat aldizkariaren 120. zenbakiak gazteen hizkuntza praktiken gaineko artikuluak dakartza. Horien artean nik nabarmendu gura dut Estibaliz Amorrortuk, Jone Goirigolzarrik eta Ane Ortegak idatzitakoa. Artikuluan ekintza-ikerketa partehartzaile baten berri ematen da. Ikerketan gazte batzuk (Bilbo ingurukoak) hiztun aktibo bihurtzeko prozesua azaltzen da. Egileek honela laburbiltzen dute ikerketa bera:

Aurretik ezagutzen ez ziren unibertsitate-ikasleekin talde bat osatu genuen, beren-beregi eurekin batera euskararen erabileraren inguruan hausnarketa egiteko, ezagutza eraikitzeko eta gehiago erabiltzeko saiakerak egiteko, ikertu-ekin-hausnartu prozesu ziklikoa erabilita.

Nik, batez ere, bi kontzeptu nabarmenduko nituzke ikerketa horretatik. Batetik, babesgunea (Allartean blogak honen inguruko artikulu gogoangarria dakar) eta, bestetik, zubi-espazioa. Babesgunea honela definitzen dute: gizarte-espazioak non hizkuntza gutxitua erabili nahi dutenek horrela egin dezaketen, hori egitea “normala” eta espero daitekeena dela ontzat ematen delako. Eta zubi-espazioa honela: mendekotasun-egoera baten eta ekitatea gertatu eta finkatu den beste egoera baten artean” ezartzen dena da. Espazio horietan, ikaskuntza berriak ahalbideratzen dira, “sozializazio berriak” bizitzen dira, diskurtso eta praktika alternatiboak sortzen dira eta horiek pertsonei “boterea” ematen diete.

Baina, kontuz, ez bata ez bestea ez dira dikotomikoak, ez estatikoak. Egiten dira, landu behar dira, egunez egun eraiki behar dira. Akonpainamendua behar dute, jarraipena behar dute.

Azkenik, baina ez garrantzi gutxien duelako, azpimarratu gurako nuke beste kontzeptu bat: komunitate epistemikoa. Honela definitzen dute egileek: komunitate epistemikoa ezagutza eraikitzen duen komunitate gisa ulertzen dugu, non ikerketa, zentzu zabalean hartuta, funtsezkoa den, eta non partaideek parte hartze aktiboa egiten duten, eurak protagonista diren fenomenoa ikertuz.

Eta komunitate epistemikoaren kontzeptu honek gogora ekarri dit Imanol Artolaren Euskahalduntze tailerrak. Baina tira …

“Euskara elkarteek euren helburua birformulatu behar dute”

2022-02-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Deustualdeko Prest aldizkarian egin zidaten elkarrizketaren bertsio luzea, Uriolan argitaratutakoa.

Txerra Rodriguez (Argazkiak: Ecuador Etxea)