Badakigu … baina gutxi egiten dugu

2012-03-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den astean Deustun
Fredi Paia eta Uxue Alberdi izan ziren berbetan. Badakigu … baina gutxi
egiten dugu. Bakoitzak euskararekiko bere bizipenak kontatu zituen,
bizipenak, emozioak, kontraesanak, … Merezi du benetan eurek esandakoa
entzutea.

Goierri orain dela 20 urte

2012-03-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Egiten ari naizen lan baterako irakurri behar izan dut “Hizkuntz ordezkapenaren nondik-norakoak Goierrin” liburua, orain dela 20 urteko liburua.

Joxe Manuel Odriozolak
egindako galdetegi baten gainean Goierriko hainbat herriren hizkuntza
diagnostikoa egiten dute hainbat egilek. Eta gauza askotan oraindik
orain diagnostiko horrek balio du.

Argazkia: Atauri

Adibidez,
hedabide erdaldunen kontsumoa, alfabetatzearen beharra, gazteen
hizkuntza ohiturak, … Beste kontu askotan, ordea, aurreratu egin da:
administrazio arloan (batez ere udaletan), eskolan (batez ere, lanbide
heziketan eta bigarren hezkuntzan), komunikabideen alorrean (Goierriko
Hitza), eta beste zenbaitetan.

Baina diagnostikoa antzekoa da, oso antzekoa. Kezkatzeko modukoa da ala normala da? Ez dakit erantzuten …

Basqueness

2012-03-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Edo euskaltasuna. Fishman zale askok honen inguruan berba gutxi egiten badute ere, Fishmanek berak ere sarritan aipatua (ethnicity moduan aipatu ere). Gurean indar gehiago izan du, hala ere, amaren sua metaforak (Jon Sarasuak asmatu bide zuen).

Eta zer da basqueness? Zer euskaltasuna? Zer amaren sua? Zerk definitzen ditu hiru hauek? Zerk? Hizkuntzak? Euskarak? Edo beste zerbaitek?

Basqueness hori garrantzitsua al da euskararen garabiderako? Euskaldunon biziberritzerako? Erantzuna baiezkoa bada, zelan indartu, bultzatu, sendotu, zurkaiztu XXI. mendeko euskaltasuna?

Mila galdera, erantzun gutxi. Baina nire ustez gure geroa galdera hauen erantzun egokian datza.

Keniako “bretoiak”

2012-03-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ekologia mila bider maseatu dut blog honetan. Eta gehiagotan egingo diot zirri, nik uste. Gaurkoan ere aipatuko dut, bitxi aipatu ere.

Ekologiaren
arabera, landare bat mehatxatuta egonez gero, beste nonbaiten landatu
behar da bere biziraupena bermatzeko. Horren ostean, jatorrizko
lurraldean sartu behar da berriro lurra emankor dagoenean.

Horixe bera pentsatu eta egin du Béatrice Oumak.
Roazhon-en ikasi zuen (Bretainia), baita bretoiera ikasi ere. Keniara
itzuli zenean bertako umeei bretoiera irakasten aritu da. Ea bueltan lur
emankorra aurkitzen duen Bretainian.

Horren proba sorosoro blogean aurkitu ditugun bost bideo hauek:

https://www.youtube.com/watch?v=46uwrPkZCSw

https://www.youtube.com/watch?v=Qm06AhWxoBg

https://www.youtube.com/watch?v=CrjV6qU6tQQ

https://www.youtube.com/watch?v=xTlMj_K0XI0

https://www.youtube.com/watch?v=f-QqBGTYnTs

Azatzak 33: Arabako bertsozale elkartea

2012-02-29  //  Azatzak  //  2 iruzkin

Garaiak latzak dira herrigintzan, auzogintzan eta kulturgintzan gabiltzanontzat. Eta Arabako bertsozale elkarteko egoera ere ez da samurra. Atxikimendu bilketa martxan dago gainera.

Hala ere, 33. azatza Arabako bertsozale elkarteari buruzkoa egin nahi nuen egoera horren latza zenik jakin gabe. Eta asmoak aurrera darrai.

Araba zazpigarren alaba izan da eta da gure herrian. Eta bertsotan ere hala da. Hala ere, azken urte hauetan arabarrek bertsogintzan egin duten lana itzelezkoa da. Ia eskualde guztietan daude bertso-eskolak (Aiaran, Gasteizen, Lautadan, Kanpezu inguruan, Zuialdean eta Errioxan). Eta dinamikoak dira oso.

Horrez gain, txapelketa dinamika zinez interesgarria jarri dute martxan azken urteotan (kuadrilla arteko
txapelketen bidez, aurten 54 bertsolarik hartuko dute parte, tumatxa!). Transmisioa lantzen dute, trinkotzea, giroa sortu eta abar. Sormena lagun artean. Harrobi polita dago Araban bertsoaren jira-biran. Zonalde erdaldunduetarako eredu.

Sorosoro

2012-02-27  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskarazko
berba ematen badu ere, arakiera da. Hatsa, hitza eta hizkuntza esan
gura du. Arakiera antza zortzi pertsonek baino ez dute hitz egiten, Vanuatun.

Baina ez dugu ekarri horregatik. Sorosoro
lankidetza linguistikoa egiten duen plataforma da. Blog txukuna daukate
hiru hizkuntzatan (ingelesa, espainiera eta frantsesa, azken hau da
originala). Aurrekoan deskubritu nuen eta ordutik artikulu dezente
irakurri ditut.

Blogak
munduko hizkuntzen inguruko sentiberatze lana egin nahi du. Munduko
hainbat hiztun komunitateren inguruko informazioa ematen dute artikulu
landuen bidez. Horietako batzuk nabarmendu nahi ditut:

– Europako hizkuntza gutxituen inguruko lanak: samieradunei buruzkoa, bretoiei buruzkoa, okzitaniadunei buruzkoa eta hizkuntza zeltikoei buruzkoa.  

– Irakaskuntzari buruzko hainbat artikulu daude.

Eta beste hainbat eta hainbat artikulu ere. Teorikoagoak ere badakartzate: adibidez, Luxenburgoko hizkuntzen ekologiari buruzkoa, landa-hizkuntzalaritzari buruzkoak (1 eta 2, landa-hizkuntzalari kategoria berria da niretzat) eta abar.

Sororik soro ibiltzeko gonbitea egiten digu webguneak.

Euskarari buruzko 14 datu bitxi-edo

2012-02-21  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Orain dela gutxi plazaratu dute Plataforma per la Llenguakoak katalanari buruzko 50 datu. Eusko Jaurlaritzak ere egin du EBPNren inguruko txosten bat. 50 datu ez, beste hainbat aurkezten dute. Baina nik horietatik 12 aukeratu ditut, bitxiak-edo iruditu zaizkidanak:

1. Selektibitatea %60k egin du euskaraz 2010ean, 1995ean %25k.

2. Irakasle elebidunak EHUn 2099-10 ikasturtean %40 dira, 1988/89an %15 baino gutxiago ziren.

3. Doktorego tesiei dagokienez, ez dago goranzko joerarik azken urteetan. Honi lotuta oso interesgarria da Naroa Elortzak ikerketaren inguruan egindako artikulua eta hari emandako erantzunak.

4. Esparru formalen artean, udal zerbitzuetan erabiltzen da euskara gehien.

5.
285 enpresak jaso dute azken 10 urteotan euskara planak garatzeko
diru-laguntza. 2009an 25.000 pertsonak egiten zuten lan euskara plana
duten enpresatan.

6.
Oporretako aisialdi programen %3,1 gaztelania hutsean dira; programa
elebidunak %31,2 (hala ere, ez da zehazten zer diren programa
elebidunak).

7.
Liburugintzari buruzko datuak oso interesgarriak dira oro har. Gure
literatur munduaren berri ematen digute-eta. Batetik, kontzentrazio
handia dago: 6 argitaletxek 100 liburutik gora argitaratu zituzten
2009an. Bestetik, 2009an 2.342 liburu argitaratu ziren euskaraz.
Itzulpenak, jatorrizkoak, berrargitalpenak, liburuen gaiak, … horiek
guztiak jasotzen ditu txostenak.

8.
Elebidunen %35k irakurri du euskarazko liburu bat azken hiru
hilabeteetan, 2008ko datuen arabera. Ehunekoa, hala ere, asko aldatzen
da adinik adin: zenbat eta gazteago, orduan eta gehiago dira euskarazko
liburuak irakurri dituztenak.

9.
Musika euskaldunaren kontsumoa askoz handiagoa da (%79koa), baina kasu
honetan gazteenak dira euskarazko musika gutxien entzuten dutenak.

10.
Antzerkiari dagokionez, gazte eta zaharren artean gehiago dira inoiz
euskarazko obrarik ikusi ez dutenak ikusi dutenak baino.

11.
Bertsozaleenak dira, ostera, gazteenak eta zaharrenak. Bertsozalearen
profila honako hau da: gizona, gaztea eta Gipuzkoako herri txiki
batekoa.

12.
Euskara sustatzeko aurrekontuei dagokienez, 5.000 biztanletik gorako
herriek %2,06 eskaintzen diote, Eusko Jaurlaritzak %1,40, hiriburuek
%0,69 eta foru aldundiek %0,66 (datuak 2008koak dira).

Horrez gain, beste bi datu bitxi ere lortu ditut Plataformakoen txostenetik tiraka:

13. Euskara da munduan 44. hizkuntza eragin ekonomikoari dagokionez. Datua horrela gordinik dator eta ez dakit (ziur aski alemana ez ulertzearen ondorioz) nondik atera duten.

14. Euskara da munduan 40. hizkuntza hari egindako itzulpenei dagokienez (euskaratik egindako itzulpenei dagokienez, ordea, euskara ez dago lehen 50 hizkuntzen artean).

Zer daukagu euskaldunok esportatzeko?

2012-02-20  //  Sutondoko kontuak  //  Iruzkinik ez

Hemengo enpresek gauza asko esportatzen dituzte: altzariak, armak, etxeko-tresnak eta beste hainbat gauza. Baina ez gara horretaz ari blog honetan normalean.

Soziolinguistika arloan zer daukagu esportatzeko? Hori da galdera. Eta hainbat erantzun eman dakioke, baina hemen neurea emango dut. Nire erantzuna.

Garabidekoek euskararen berreskuratze esperientziaren inguruan lan eskerga (eta ezinbestekoa) egiten ari dira, batez ere Hegoaldeko herriei begira. Momentuz hiru lan eman dituzte argitara: esperientzia orokorrean batzen duena, estandarizazioaren ingurukoa eta hedabideen ingurukoa (hurrengoa hezkuntzari buruzkoa izango da).

Baina beste gauza batzuk ere baditugu esportatzeko nire ustez. Batez ere, bi egile (Txillardegi eta Txepetx) eta bi horien lan teorikoaren inguruan egin diren ekimen praktikoak (ahozko erabileraren inguruko metodologiak eta euskara elkarteak).

Metodologia aldetik, munduko soziolinguistikari ahozko erabileraren inguruko metodologia eman ahal diogu. Metodologia berritzailea da eta hemen sortu, ondu eta zaildu da. Eta munduko hainbat bazterretan interesez hartuko lukete, nire ustez.

Txepetxen teoriak ezagunak dira hemendik kanpo (eta hemen ere). Baina hemendik kanpo, teoria horietan oinarritutako (ondo ala ez, baina hori beste kontu bat) euskara elkarteen mugimendua zeharo ezezaguna da.

Egongo dira esportatzeko moduko beste hainbat gauza, baina goian esan bezala, horiek dira nire erantzunak.

Azatzak 32: irakurle klubak

2012-02-15  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Euskal literaturan azken urte hauetan “fenomeno” bihurtu dira irakurle klubak. Eta, horregatik, 32. azatza literatur kluben ingurukoa da.

Talde hauen helburu nagusia euskarazko liburuen gainean hitz egitea da. Hilean behin edo batzen dira eta horietako batzuetan egileak berak hartzen du parte eta beste batzuetan, ostera, ez. Dinamika azken
urteotan indartzen ari da. Eta, gainera, bitxia bada ere, dinamika hori indartsuen Bizkaian dago.

Gai honen inguruan, hala ere, ezinbestekoa da Iban Zalduak esaten duena irakurri eta presente izatea. “Fenomenoari” buruz bota den iritzirik osatuena da nire ustez.

Diglosiaren labirintoan barrena (eta 3): hedabide diglosikoak

2012-02-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurreko bi artikuluetan (1 eta 2) aipatu bezala, Mikel Zalbidek luze eta zabal jardun du diglosiaren gainean. Hauxe izango da momentuz hirugarren artikulua, baina ez dut baztertzen beste inoiz Zalbideren artikulura jotzea, oso mamitsua baita.

Besteak beste, Zalbidek honakoa esan zuen: hedabide bat ezin da inola ere diglosikoa izan. Diglosia jendarteari baino ezin zaiola aplikatu, ez hedabide bati (ezta pertsona bati ere).

Irakurri ostean, zalantzak sortu zitzaizkidan. Nik terminoa erabili dut (Aitor Zuberogoitiari aditu nion nik lehendabizi), baina horrek ez du ezer esan gura. Erabili arren, oker erabili ahal izan dut, jakina.

Diglosiak izan behar dituen ezaugarriak begiratuta, hedabideak ez dira sartzen definizio horretan. Hala ere, iraunkorra da egoera (hemengo hainbat hedabidetan ez da aurrepauso nabarmenik izan azken urteotan, Zuberogoitiak hainbatetan aipatu bezala) eta  konpartimentazio funtzional argia du (euskarazko edukiak gehien bat gai jakinei buruzkoak izaten dira, adibidez bertsolaritzari buruzkoak).
Hala ere, ez da egoera soziala, eta ez da aplikagarri hizkuntzak eskuratu eta transmititzearen ingurukoa ere.

Hala ere, nik uste dut metafora gisa bada ere, erabilgarri dela hedabide diglosiko terminoa. Beste kontu bat da ea diglosia horrek mesede egiten duen ala ez, baina hori, esan bezala, beste kontu bat da.