Eskozia: Gaelikoaren egoera zaila (IV)

Atalak: Eskozia, Eskozian idatzitakoak

Cullodengo batailan, hiru minututan 700 eskoziar hil zituzten, borrokaren amaieran. Argazkian, Macintosh klanekoak erori ziren ingurua.

Ez da erraza gaelera ama-hizkuntza duten eskoziarrak topatzea. Guztira bost milioi biztanleko herrialde honetan, 60.000ra justuan iristen dira gaelera hiztunak. Herrialde osoa kontuan hartuta, %2a ere ez den komunitate txikia, ezbairik gabe.

Orain 300 urte, Eskoziak eta Ingalaterrak bat egin ostean, herrialdean istilu larriak izan zirela gorde dute historia liburuek. Handik 30 bat urtera, garai hartako Erresuma Batuko erregearen aurkako altxamendua babesten bazuten, beren bizimodua errespetatuko zuela zin egin zien erregetza lortu nahi zuen Charles Edward Stuartek eskoziarrei.

Altxamendua ia arrakastatsua izan bazen ere, azkenean, ongi armatutako erregearen armadak, herrialdea kontrolatzea lortu zuen. Azken bataila erabakigarria Inverness ondoko belardi batean izan zen, Eskoziaren bihotzean. Culloden-go bataila bezala bataiatua izan zen.

Braveheart bezalako filmeetan ikusi ahal izan dugun moduan antolatu zen borroka. Armada bakoitza belardiaren alde banatan lerratu zen. Errealitatea konplexuagoa izan bazen ere, nolabait laburtuta, esan liteke ia esku hutsik zihoazen eskoziarrek, fusilez ongi atondutako ingelesekin egin zutela topo, eta amaieran, hiru minutu eskasean 700 eskoziar hiltzera iritsi omen zen erregearen legioa. Gorpuak jasotzera joan zirenek, “harakin” ezizena jarri zioten garaiko erregeari.

Erregegaiak Frantziara ihes egin bazuen ere, bertako herritarrak izan ziren altxamenduaren ondorioak gehien pairatu zituztenak. Gaelera eta Eskoziako musika tresnak eta jantziak heriotza zigorrarekin debekatu zituzten. Horrez gain, altxamendu gehiago ekidin asmoz, nekazari askoren etxe nahiz lurrak erre eta Amerika eta Australiara joatera behartu zituzten ezer ere gabe. Horren ondorioetako bat da eskoziarren diaspora zabala. Aipatzekoa, Nova Scotia Kanadako gunean gaeleraz mintzatzen dela herritarren kopuru handi bat.

Beherakada nabarmena izan zuen Eskoziaren iparraldeko ia herritar guztiek hitz egiten zuen hizkuntzak. Kopurua behera joan da etengabe, 1960 inguruan gaeleraren berpiztea helburu zuten taldeak sortzen hasi ziren arte. Egun, pozgarria da hizkuntza honek lehen aldiz babes politikoa duela jakitea. Iaz ireki zuten gaeleraz soilik irakasteko lehen haur-eskola, Invernessen. Herrialde osoan hiru daude. Guztira 5-11 urte bitarteko 107 haur hartzen dituzte eta 3-4 urte artekoentzat jada ia 60 ikasle daude. Hurrengo urteetarako gorakada aurreikusten dute datu horiekin.

“Etxeko hizkuntza gaelera genuen arren, hizkuntzaren irudi kaxkarra zela eta, ingelesez mintzatzen ginen beti. Orain, etxean transmititu zidaten altxorraren alde lan eginez, haur-eskola honetako zuzendari naiz, eta ohorea da niretzat postu honetan aritzea”, esan digu Bun-sgoil Ghàidhlig Inbhir Nis eskolako zuzendariak.

Eskozian, hala ere, ez dute borroka erraza gaeleraren aldeko taldeek, zenbait alderdi politikoren babesa izan arren, herritarren gehiengo handi batek ez baitu bere hizkuntza gisa ikusten eta beste askok, ingelesarekin bakarrik moldatuta ongi bizi direla uste baitute. Beraz, eskola eta presio taldeek bide luzea dute egiteko, hizkuntza hau ikastea ez dela alferrikako lana ulertarazi behar baitiete bertako herritarrei.

Bitartean, urte batzuen bururan, haur hezkuntza osoa gaeleraz jasoa duten haurrak ateratzen hasiko dira eskoletatik, eta horrek lagunduko du irudia normalizatzen. Batzuk hizkuntza bat bakarrik jakingo baitute, eta beste batzuk, bi. Horrek dituen abantailak agerian utziz.