Donostiako suteak estalitako tragedia

Atalak: Historia, Liburuak

Hitz hauek idazten ari naizen unean, 199 urte atzera eginda, tragedia beltza bizitzen ari ziren Donostian, eta askok ordurako dena galdu zuten. Abuztuaren 31n sartu ziren tropa ingeles eta portugaldarrak hirian, eta hurrengo egunetan frantziarrak Urgull mendiko gotorlekura igo zirela ikusita, harresiko ateak itxi eta nahi izan zuten guztia egin zuten herritarrekin. Baina historia irabazleek idazten dutenez, abuztuaren 31n gertatzen hasi zenari “Donostiako Sutea” deitzen diogu oraindik ere, soldadu mozkorrek hildako ehunka errugabeak eta adin guztietako emakume bortxatuak ahanzturara kondenatuz. Eta noski, arduradunak eta biktimak izan zirela albo batera utziz.

“Donostia 1813” liburuaren azala.

Gernikako bonbardaketarekin ez bezala, beti izan dut sentsazioa egun haietan Donostian gertatu zenari buruz ez dakigula ia ezer, ez dugula bitartekorik izan eta ez dugula asmatu herritarren sufrikarioa kontakizunaren erdigunean kokatzen. Gauzak horrela, poz handiz irakurri eta asko ikasi dut Iñaki Egañak berriki argitaratu duen Donostia 1813 liburu bikainarekin. Azpitituluan jartzen duen bezala, “Nork, nola eta zergatik eragin zuen hiriko tragediarik handiena” paradigmari erantzuna eman nahi izan dio historialariak, oso ongi dokumentatuz baieztapen bakoitza, eta hala, kontaketa solido eta berritzailea utziz etorkizunerako. Honelako liburu bat behar zen, enfoke globalagoa zuena, eta ongi etorriko da gaiaz asko hitz egingo dugun 200. urteurrenaren ateetan.

Sutea aipatzen dugu leku guztietan, sutea deskalabru guztietako bakarra izan zela konturatu gabe. Sute hitzak gordinagoak diren gauza asko estaltzen ditu, eta nolabait hiriari su eman ziotela da ordutik jaso dugun kontakizuna. Donostian gertatu zena liburutik atera dudan ondorengo paragrafoak ongi laburtzen duela uste dut. Euskaratzea nirea da, liburua gazteleraz idatzia baita.

“Tropa britainiar eta portugesak Donostian sartu ziren, eta bi hilabetetik gorako setioaren ostean, mendeku hartu zuten, ez borrokalariekin, baizik eta populazio zibilarekin. Lekukoek kontatu dute populazio zibilaren aurka eraso egiteko eta bidean topatzen zuten guztia suntsitzeko aginduak zituztela. Lapurtu zuten, lehenengo dirdira egiten zuen guztia, gaztelarrek Ameriketako konkistan bezala, urrea, zilarra eta bitxiak, eta gero beste guztia, harriak barne, ondoren inguruko herrietan saltzeko. Beren hildakoez kezkatu aurretik, emakume guztiak bortxatu zituzten, heldu eta umeak barne, eta bere ohorea defendatu zuena, baionetarekin gurutzatu zuten. Lapurretaren ondoren, mozkortu ostean eta hainbat altxor eta emakumerengatik eztabaidan ibili ostean, hiriari su eman zioten. 60 eguneko bonbardaketatik bizirik atera zen hiriari su eman zioten”.

Egañak orri baten bueltan dabiltzan pasarte laburretan zatitu du liburua, eduki historikoak oso modu irakurterrazean aurkeztuz. Argazki eta garaiko margo ugari biltzen ditu orriotan, eta zenbait unetan estimatu ere egiten diren egilearen interpretazioak ematen ditu, bere teoria propioei bide eginez. Batzuetan gaiari buruz idatzi duten historialariak esplizituki aipatu eta beren lana gaizki egin dutela ere esaten du; edo garaiko interesen menera interpretazioak egin dituztela salatzen du, kontsultatu nahi izan ez dituzten dokumentuak aipatuz. Bertan kontatzen duena dokumentatua dagoela jakiteak, eta orain arte horrela ez dela idatzi jakiteak, segurtasun handia ematen dio irakurketari, eta historian aditua ez denak, gauza askoren berri izango du lehen aldiz.

Bihar edo etzi, liburuko informazioarekin, Donostian gertatu zena 10 bat puntutan azaltzen saiatuko naiz.

Informazio gehiago.

Donostia Sutan taldearen manifestua, garai hartan gertatua azaleratu asmo duen taldea.

Donostia sutan taldearen webgunean 1813koa bizitu zutenen 79 testigantzak digitalizatuta.

Youtuben ordubeteko bideoa, Egaña bera da hitzaldia formatuan gertatutakoa azaltzen. Eskunabarrak erabiltzaileak grabatua da.