Hegoafrika: Benetako arazoak (XVII)

2010-07-09  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Judua da Malcolm Yselon eta Johannesburgon bizi da. Bere aiton amonak Letoniatik etorri ziren. Malcolmek eta bere beste lau anai-arrebek apartheid garairako oso hezkuntza aurrerakoia jaso zuten, etxean beltzak eta zuriak maila bereko pertsonak direla erakutsi baitzieten. Apartheid garaian herrialdeko kolektibo judua oso aurrerakoia izan zen eta gehienbat apartheidaren aurka zegoen Progressive Party-ko legebiltzarkide bakarra bozkatzen zuten: Helen Suzman.

Malcolm jaioberria zenean emakume beltz batek zaintzen zuen. Askotan ibiltzen zen hemen hain ohikoa den oihal batekin bilduta emakumearen bizkarrean alde batetik bestera. Emazte honen semea zuen bere lagunik onenetakoa, adin berekoak baitziren. Familia beltz batek adoptatutako haur zuria zela pentsatzen zuen askotan jendeak. Umetatik arrazismoaren aurkako balioak zeharo barneratu zituen. (gehiago…)

Hegoafrika: Roelf Meyer: “Hegoafrikako gure lezioak ongi balio dizuela uste dut” (XVI)

2010-07-08  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Roelf Meyer abokatuarekin izan naiz gaur goizean. Pertsona atsegina eta interesgarria. Apartheid gobernuaren negoziatzailea izan zen eta ondoren Mandelaren gobernuko kidea. Egun, nazioarteko zenbait gatazkatan dabil bitartekari gisa, Euskal Herrian barne. Elkarrizketa osoa aste batzuk barru publikatuko dugu, hemen aurrerapen bat.

Zein helbururekin sartu zinen politikan?

Herrialdea aldatzeko nire ekarpena egin nahi nuen. 1979an Legebiltzarrerako lehen aldiz hautatu nindutenean, pozik nengoen alde batetik, 31 urte nituelako eta hor nengoelako; baina bestetik nire baitarako esaten nuen: “Hau ez da erreala, hemen ez dugu herrialde osoa ordezkatzen”. (gehiago…)

Hegoafrika: Garai zaharrak oroituz (XV)

2010-07-07  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Apartheid garaiko banderak zintzilik, tiroak, barrikadak, atxiloketak, exekuzioak, kartel politikoak, oihuak, borroka kantuak… gaur goizean apartheid aroa nolakoa izan zen nolabait bizitzeko parada izan dut. Apartheidaren Museoan izan naiz, Johannesburg hiriko turisten patata berorik nagusienetakoan. Sarrera 50 Rand, hau da, 5 euro. Goizeko 9:30erako barruan nintzen, eta erakusketan aurrera patxadaz nindoala, amaiera aldera heldu naizenean, gose nintzela ohartu naiz. Erlojuari begiratua bota eta arratsaldeko 15:30ak!

Museoaren lehen parteak bikain kokatzen du testuingurua. Lurralde hauetara gizon zuria heldu zenetik, 1614an, 1948an apartheida formalki ezarri zen arte. Labur azaltzeko, bertako natiboekin zenbait guda izan zituzten arren, armamentuan zuten aldea faktore garrantzitsua izan zen lur hauek hartzeko. Behin herrialdean, zurien bi komunitate nagusi: afrikanerrak eta britainiarrak. Afrikanerrak Herbehereetatik, Frantzia eta Alemaniatik etorritakoen ondorengoak dira, gehienbat nekazariak. Herrialdeko aberastasunak kontrolatu nahian, diamanteak eta urrea, Anglo-Boer Guda izan zuten. Britainiarrek irabazi zuten guda mingarria. 27.000 emakume eta haur afrikaner kontzentrazio eremuetan sartu zituzten britainiarrek eta bertan hil ziren gehienak. Afrikanerrak benetan umiliatu eta mindu zituen historiako kapitulua da hori. Beren kulturaz harro, honi eusteko modu bakarra, komunitateak aparte mantentzea zela erabaki zuten. Zurien artean gehiengoa ziren, eta 1948an hauteskundeak irabazi zituzten. Beren asmo nazionalistak aurrera eramateko parada jarri zitzaien lehen aldiz. Horratx apartheida. (gehiago…)

Hegoafrika: Mac Maharaj: “Borroka armatua uztea mugimendu taktikoa izan zen beste aldeak negoziazioak serio har zitzan” (XIV)

2010-07-06  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Gaurkoa bezalako egunetan, pribilegiatua naizela pentsatzen dut kazetaria naizelako. Lanbide hau hautatu ez banu, ez nukeen sekula “Mac” Maharaj (ahoskatu “Majaratx”) bezalako pertsona batekin mintzatzeko aukera izango. Hegoafrikako apartheidaren aurkako borrokaz hura lehen eskutik bizitu zuen ANCko kide historiko batekin lasai mintzatzea ez da egunero egin daitekeen zerbait. Maharaj meatzarien herrixka txiro batekoa da, borroka politikoan gaztetan hasi zen, 60 egunez torturatu zuten, arrautza azalekin zainak moztuta bere buruaz beste egiten saiatu zen, Robben Uharteko kartzelan 12 urte egin zituen Mandela eta konpainiarekin, apartheidaren gobernuarekin negoziatu zuen taldeko kidea eta ANC alderdiko ideologoetako bat izan da. Egun gobernuarentzat egiten du lan bere 75 urteekin.

Pretoriara joan naiz, Johannesburgotik ordu bete baino gehixeago autoz. Pretoriak bi milioitik gora biztanle ditu eta herrialdeak hiru hiriburu formal baditu ere, Pretorian dago gobernua hartzen duen Union Buildings eraikin erraldoia. Eraikinak herrialdean izandako agintari zurien handi-nahiak ekartzen ditu gogora, bere belardi eta zuhaixka dotoreekin. Atal ezberdinak ditu eraikinak, Presidency-ra joan behar izan dut nik. (gehiago…)

Hegoafrika: Soweton bueltaka (XIII)

2010-07-04  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Egun osoa pasa nuen atzo Soweton, herrialde honek askatasunaren bidean egindako borrokaren ikono den auzunean. SOuth WEst TOwnship-en laburdura da, Hego Mendebaleko Auzunea.

Johannesburgotik 15 kilometrora, hirira etortzen diren turisten gehiengoa harrapatzen du auzunearen dei umilak. Hori noski badakite bertakoek, eta autoan edo bizikletan, historia eta morboa nahasten dituzten tourrak egin ditzake hona heldutako bisitariak.

Soweto ez da gehienok buruan dugun auzunea. Milioi bat biztanle inguruko auzunea, lur eremuz oso oso zabala da eta ezin da inondik ere oinez bisitatu. Batetik, BMW, Mercedes eta gama altuko autoak nagusi dituen parteak daude, bestetik, urik eta elektrizitaterik gabeko erakin luze grisak (hostel izenez bataiatuak) eta azkenik, txapaz egindako etxolak ere badaude. Metalezko pospolo-kaxak. (gehiago…)

Hegoafrika: Carlin: “Zortez aldatu egingo da Europak Hegoafrikaz duen pertzepzioa” (XII)

2010-07-02  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

John Carlinekin hitz egiteko aukera izan dut gaur goizean. Herrialdeaz artikuluak idatzi eta idatzi ari dela esan dit, Europako, Brasileko eta Hegoafrikako egunkarientzat. Hegoafrikara lehen aldiz 1989an etorri zen kazetari korrespontsal gisa. Kazetari eta idazle honek urteak egin ditu bertan eta herrialdea oso ongi ezagutzen du. El Factor Humano (ingelesez Playing the Enemy) liburua kaleratu zuen Hegoafrikan 1995ean  jokatutako Munduko Errugbi Txapelketak herrialdearen berradiskidetzean jokatu zuen papera azalduz. Liburu bikain honetan oinarrituta egin zuen Clint Eastwood zinema zuzendariak Invictus filma. Herriadlearen analisia egin dugu. Hemen zenbait puntu. (gehiago…)

Hegoafrika: Currin: “Ezker abertzalearen gidaritza alde militarretik alde politikora pasa da” (XI)

2010-07-01  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Johannesburgoko bere bulegoan hartu nau Brian Currin abokatu eta nazioarteko “bakegileak”. 11. solairutik hiriaren ikuspegi ederra du, Sandtom auzoan. Hegoafrikako egungo egoerari eta Euskal Herriari buruz mintzatu gara. Hemen berarekin egindako elkarrizketatik zenbait pasarte.

Kontzientzientzia politikoaz

“Abokatu ikasketak amaitzean, Pretoriara joan nintzen lan praktikak egitera: apartheidaren hiriburua. Konpainia komertzial batean ari nintzen abokatu lanean. Smangaliso Mkhatshwa apaiz beltz aktibista atxilotu zuen poliziak, eta Eliza asistentzia legal bila hurbildu zitzaigunean, aukerarik merkeena nintzenez, niri eman zidaten kasua. Nire bizitza aldatu zuen erabaki horrek. Hegoafrikako politika ulertzen orduan hasi nintzen”. (gehiago…)

Hegoafrika: Johannesburgo eta segurtasuna (X)

2010-06-29  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Ilargi beteak argitu dizkit Cape Town eta Johannesburgo arteko 1.300 kilometroak. Hasiera batean mendi batzuk gurutzatu baditugu ere, gehienbat paisaia laua eta lehorra da. Area eta zuhaixkak. Horrela kilometroak eta kilometroak. Azkenean, 21 ordu autobusean egin ostean, Johannesburgoko geltokira heldu naiz eguerdi partean. Inurriak bezala jendea. Ez dut hiria ikusteko aukera handirik izan, neguko egun labur eta hotzak bizi baititugu hego hemisferioan. 6etan gautu du.

Orain arte ikusitakoarekin, argi honek ez duela zerikusirik azken astean ezagututako lekuekin. Ez Europako hiri izan litekeen Cape Town turistikoarekin, ezta Khayelitsha auzune lagunkoiarekin ere.
Ahal dudan guztietan taxia hartzeko aholkatu didate informazio bulegoan. Melville auzoan hartu dut ostatu, hirigunetik kanpo dagoen auzo erosoan. Etxe adosatuak dira guztiak, bakoitza bere hesi sendoarekin. (gehiago…)

Hegoafrika: ‘Agur, Khayelitsha’ diaporama (IX)

2010-06-28  //  Hegoafrika, Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Bihar goizean alde egingo dut hain ongi hartu nauen Khayelitshatik. Gaur egun osoa bertako lagun batekin eman dut. Ingurua erakutsi dit bertako historia kontatu didan bitartean. Idatzi beharrean, diaporama bat prestatu dut. Atera ditzala erabiltzaileak atera beharreko ondorioak auzune honi buruz behin diaporama ikusita. (gehiago…)

Hegoafrika: Khayelitsha, auzune arriskutsu hori (VIII)

2010-06-26  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Orain arteko hiru gauak Cape Town erdialdeko ostatu batean egin ditut. Khayelithsara nindoala erantzun diot sarrerako emakumeari, kortesiaz nora nindoan galdetu didanean. Ez zuen halakorik espero. “Khayelithsara zertara zoaz baina? Kontuz ibili”, atera zaio barrutik. Khayelithsa Cape Town kanpoaldean dagoen auzunea da, ingelesez township. Orain sei urte, ostatua ireki zuten negozio ikuspegia zuten bi kidek, eguneroko ogia irabazteaz gain, turismoa auzunera erakarri eta bertako ekonomiari bultzadatxo bat eman asmoz. eKasie du izena ostatuak eta bertatik ari naiz, Ghana eta AEBen arteko partida telebistan dagoen bitartean.

Eguerdi partean atera naiz motxilak enborraren alde banatan, Cape Town erdialdera. Kale berean, 100 metro beherago zeozer gertatu da. Ikaragarrizko jendetzak espaloia blokeatu du eta zenbait polizia auto ere hurbildu dira. 100 bat pertsona, mugikorrak eskuetan, denda baten kanpoan. Ikusmina AEBetako presidente ohiak sortu du. Bill Clinton Hegoafrikan dabil eta Afrikako oroigarriak saltzen dituzten denda batera sartu da. (gehiago…)

Hegoafrika: Cape Towngo argazkiak (VII)

2010-06-26  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Zintzilikatu ditut sarean orain arte ateratako argazki batzuk. Arazo teknikoak eta tartean dauden milaka kilometroak medio, ezin izan ditut Argiako multimedia kanalean fundamentuz jarri. Lotura honetan klik egin argazkiak ikusteko.

Hegoafrika: “Hegoafrikarra naiz beltza baino lehen” (V)

2010-06-25  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Lizwi Mashalabarekin Cape Towngoa da eta biok kale kantoi batean egin dugu topo. Itsu batek gitarra era harrigarrian nola jotzen zuen begira geundela hasi gara solasean. Hitzez hitz transkibatuko dut kalean izan dudan elkarrizketa.

Zer iritzi duzu Munduko Kopaz?

Esperientzia berria da. Mundu osoko jendeari ostatu ematea, hegoafrikarrontzat errekorra da. Afrikan egiten da lehen aldiz munduko kopa, gure herrialdean, eta benetan harro nago. Berdin du gure taldea kanporatu egin badute ere, Munduko Kopa hartze hutsa plazera da guretzat.

16 urte dira demokrazia ezarri zenutela. Nola dago gauza egun?

Ongi. Herritarrak gehiago batzea lortu behar dugu. Nire bizipenetatik hitz egingo dizut. Beltza, zuria, edo nahi duzuna baino lehenago dago, nire ustez, hegoafrikar izatea. Ea noizbait lortzen dugun hegoafrikarrok kolorearen kontu hori alde batera uztea. Hemengo musikari zuri batek kazetariei esan zien berak ez zuela bizitza zuri gisa bizitzen, hegoafrikar gisa baizik. Erabat ados nago berarekin. Ni harro nago hegoafrikar izateaz eta nik uste posible dela herrialdea batzea, ikusi bestela bikote hau [momentu horretan bikote gazte bat pasa da elkarri eutsita, bata beltza eta bestea zuria]. Herrialdea eraikitzen ari gara. Ikusten duzu, beraz, kolorearen kontua alde batera utzi eta Hegoafrikak AEB edo Europako zenbait herrialdek bezain ongi egin ditzake gauzak. Gure herrialdea herrialderik onena izan liteke. Jada onena da, baina kolorearen kontu hau baztertzea lortu behar dugu.

Hegoafrika: Burbuila zuria eta orratza beltza (IV)

2010-06-25  //  Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Jay eta Sascha hegoafrikar petok dira. Euren familiak herrialdean aspalditik errotuta, harro esaten dute hegoafrikarrak direla. Jay eta Sascha zuriak dira gehiengo handia beltza den herrialdean.

Eskuzabaltasun osoz, ezertaz ezagutzen ez duten kazetari europarra etxera gonbidatu dute afaltzera. Senar-emazteen etxean egin genuen bart afaria, Cape Town kanpoaldean dagoen Observatory auzo lasai eta dotorean. Kolore biziz dekoratutako etxearen alde banatan autoarentzat aparkalekua batean, eta bestean, belardi txikia dute. Finn izeneko seme ilehoria izan zuten orain bi urte eta orain arreba ekarri nahi diote. Familia zoriontsua dirudite.

Herrialde honetako zuriek (biztanleen %9’6) gainontzeko beltz (%79), mestizo (%8’9) eta asiarrekin (%2’5) nahi zutena egin zuten ia ia, kontinente beltzaren mutur honetan asentatzen hasi zirenetik, kopuru handitan orain 200 urte inguru. Zapalkuntza hori 1948an erabat formalizatu zen eta arrazismo legalak 1994. urtera arte iraun zuen. Erraz esaten da, baina 46 urtez bizitu egin behar da horrela, izan beltz edo izan zuri. (gehiago…)

Hegoafrika: Dantza zuluak eta house musika (III)

2010-06-24  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Batzuetan gertatzen dira horrelakoak kazetaritzan, eta datozen bezala hartu behar dira: Asyen gaztea ez da 11:00etan zitara agertu. Iritziz aldatuko zuen.

Gauzak horrela, Cape Towngo udaletxea ikustera joan naiz. Momentu historikoak modan daudenez, historiara pasa zen momentua bizitu zuten bertan 1991. urtean, Mandela kartzelatik atera eta bertan milaka pertsonari zuzendu zitzaienean.

Mandelak, 27 urte kartzelan egin ostean, udaletxeko leihotik herritarrak borrokan jarraitzeko animatu zituen, baita euren helburuak lortu arte borroka armatuarekin jarraitzeko ere. Helburua beltz eta zurien askatasuna zuen. (gehiago…)

Hegoafrika: Aireaz (II)

2010-06-13  //  Gatazka armatuak, Hegoafrika, Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Ez nintzen sekula Munduko Kopa hartzen zuen herrialdean izan. Paradisua da futbolzaleentzat inondik ere. Txapelketan parte hartzen duten herrialdeetako koloreeak ezker-eskuin. Taberna, denda, ostatu eta jatetxe guztietan (bai, guztietan) futbola beste ezer ez daiteke ikusi. Norgehiagokak jokatzen ari direnean, bataila eremura begira egoten dira 90 minutuz kamera-begi guztiak. Eta hauek amaituta errepikapen, saio berezi eta zuzeneko konexioekin betetzen dituzte ordu hilak.

Munduko Kopak Hegoafrikako arazoak ez zituela konponduko, baina hilabetez, poza eta alaitasuna ekarriko zuela irakurri nion The Guardian-eko kazetari bati. Behartsuenek ere beren beharrak ahaztu eta airez betetako larruazalari irribarrez begiratuko ziotela. Errazegi idatzi zuen hori. (gehiago…)

Hegoafrika: Lehen inpresioa (I)

2010-06-12  //  Hegoafrika, Hegoafrikatik idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Cape Town airetik hartutako argazki ikusgarri batean.

Cape Townen ordubete daramat  (edo Lurmutur Hiria euskaraz) eta behin lur hartuta lehen inpresio bat idatzi nahi nuke mundu osotik hona datozen turistez, aireportutik hiriaren erdialdera dagoen paisaiaz, taxistarekin izandako elkarrizketaz eta hiriaren edertasunaz.

1- Banekien jende diruduna izango zela bere herrialdea animatzera Hegoafrikara etorriko zena. Dena den, Frankfurtetik Johannesburgora egin dudan zortzi orduko hegaldian Ochoa (sic) abizeneko Kolonbiako emakume baten ondoan bidaiatzea egokitu zait. 13 urteko alabarekin etorri da, laugarren Munduko Kopa du (Mexiko, AEB eta Frantziakoetan izan da) eta hegazkinean eman diguten publizitate-liburuxkan 350 euroko erlojua erosi dio semeari. Kolekzioa egiten du hark.

2- Aireportutik atera eta autobusean etorri naiz hiriaren erdialdera. Terminaletik atera eta “Orain mundua liluratzeko Hegoafrikaren txanda da” kartela ikusi eta segundu gutxira hasi dira errepidearen bi alboetan txabolak eta txabolak. Milaka pertsonari aterpe ematen dioten txabolak. Ondoren etxe haundixko bat. Argi irakur zitekeen errepidera ematen zuen paretan idatzita: Coca Colak finantzatutako komunitate proiektua. Eta nire galdera: errepidetik hain garbi ikusiko ez balitz, finantzatuko ote zukeen proiektu hau edari magikoak? Ondoren graffiti erraldoia: Bere garaian sufritu zutenei egokitu zaie sufritzen jarraitzea. Hura pasa eta golf zelaia. Ondoren etxe orratzak. Hegoafrikaren argazkia 10 minutuko bidean.

3- Taxia hartu behar izan dut busak utzi nauen lekutik ostatura. Taxian berehala sartu naute, baina autoa ez da abiada berean atera, bateriarik gabe baitzegoen. Dena den, minutu batean konpondu dute arazoa futbolaz eztabaidatzen zuten bitartean. Ondoren futbola eta politika nahastu ditugu solasean. Hemen laburpena: Bera mestizoa edo coloured da, hau da, ez beltz eta ez zuri. Hegoafrikako hautatzaileak hautatuen zerrendatik kanpo utzi duen Benny McCarthy jokalaria bezala. Bere ustetan colouredak seko baztertuta daude. Zuma presidentea lanean ongi ari da. Nelson Mandela Afrikari gertatu zaion gauzarik onena da.

4- Paisaia ikusgarriak inguratzen du Cape Town. Ikaragarrizko mendiak itsasertzean.

Ken Loach film guztiak YouTubera igotzen ari da

2010-05-05  //  Zientzia eta teknologia  //  3 iruzkin

Ken Loach

Ken Loach zinema zuzendari ingelesak pausu bat egin du aurrera. Bere film guztiak, astean bat, YouTuben prestatu dioten youtube.com/KenLoachFilms kanalera igotzen ari da. Oraingoz Poor Cow (1967), Kes (1969), Riff-Raff (1990) eta Cathy Come Home (Telebistarako prestatutako filmea, 1966), Hidden Agenda (1990) eta Ae Fond Kiss… (2004) jarri dituzte ikusgai. Laster ikusiko dugu zinema zuzendari gehiago antzeko jokaldia egiten. (gehiago…)

Bideo iragarkiak paperean

2010-02-22  //  Zientzia eta teknologia  //  3 iruzkin

Irailean aterako omen dute paperean txertatuta joango den lehen bideo iragarkia. BBCren webgunean irakurri dugunez, AEBetako Entertainment Weekly aldizkariaren ale batzuetan sakelako telefonoena bezalako LCD pantaila bana jarriko dute, papera beraren zabalera duena.

Gabonetan bidaltzen diren postal horien teknologia bera izango du –orria ireki eta doinutxo errepikakorra behin eta berriz jotzen duen hori– eta bateria birkargagarriak ere izango ditu. Lehen urratsak AEBetako CBS telebista kateko saio batzuekin eta Pepsi edariaren iragarkiekin egingo dituzte. (gehiago…)

Argazki kamerekin bideoa graba daitekeenetik…

2009-12-30  //  Zientzia eta teknologia  //  Iruzkinik ez

Argazki kamera konpakto eta telefono mugikorrek bideoa grabatzeko duten aukera ez da berria. Horren adibide Youtube bezalako orriak hornitzen dituzten milioika bideoak. Bada berrikuntza ordea Reflex kamera digitalei Full-HD edo definizio altuan grabatzeko aukera gehitu izana; hortik ateratzen ari diren emaitzek bai, horiek txundituta naukate. Argazki makina profesionaletarako egindako optikak baliatuz, bideoa grabatzeko aukera duten gailuen emaitzak txundigarriak dira. Irakurtzen jarraitu aurretik, ikusi Canon 7D batekin grabatutako beheko bideoa, merezi du.

Ez naiz xehetasun teknikoetan sartuko. Nikonek bere D90 kamerarekin hasitako bide honek etorkizunean izango dituen ondorio batzuk aipatu nahi nituzke. (gehiago…)

Badok: euskarazko musikagintzaren txokoa sarean

2009-12-11  //  Uncategorized  //  Iruzkinik ez

badok.info

Euskarazko musikagintzak aspalditik merezi zuen webgunea da Badok.info. Euskarazko literaturak armiarma.com duen gisara, euskarazko musikak badok.info izango du aurrerantzean. Ikaragarrizko lana da Berria-koek egin dutena (Eresbil-en laguntza eskertu zuten). Txapela kentzeko modukoa.

60ko hamarkadatik hasita, 2000. urtera arteko euskarazko ia musika osoa bertan topa daiteke. 160 biografiatik gora, diskografia, kantagintzaren historia, kantuak, diskoetxeak, hitzak (liruburuxkak eskaneatuta!!), bideoak, azalak, elkar lotutako testuak… Lan bikaina. Merezi du pixka bat kuxkuxean ibiltzeak eta webgunearen egiturarekin familiarizatzeak. (gehiago…)

Irlanda negoziazioetan aurrera

2009-07-16  //  Irlanda Iparraldea, Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Irlanda batua posible dela uste du Adamsek.

Gerry Adamsen iritzi artikulu interesgarria kaleratu zuen atzo The Guardian egunkariak. Izenburua: Irlanda batua posible da.

Ez daude lo Irlandan, eta ekainaren hasieran Irlanda Batuari buruzko konferentzia egin dute New Yorken ideiak finkatzen hasteko, eta Adamsen artikuluan aipatzen da otsailean fase berrian sartuko direla Sinn Féinek Westminsterrekin aste honetan hasi dituzten negoziazioak.

Estrategiarik onena bakearen bidetik doala erabaki duten errepublikarrentzat, ordea, ez da urte erraza izaten ari Ostiral Santuko Akordioa sinatu zutenetik hamaikagarren hau. Gogoratu RIRAk (Benetazko IRA) bi soldadu britainiar hiltzeaz gain, McGuinessek herritarrak poliziari laguntzera animatu zituela eta bera ere mehatxatu zutela; eta aste honetan bertan, liskar gogorrrak izan direla aspaldiko partez Belfasten auzo errepublikarretan barna ibili diren martxan orangisten harira. (gehiago…)

Ertzaintzaren zenbakiak

2009-05-13  //  Uncategorized  //  2 iruzkin

Identifikazioa indarrean jarri denetik, ziur nabarmen jaitsiko direla zigorgabetasun kasuak.

Aste honetan jakin dugu Kataluniako Mossos D’esquadra polizia guztiek, hemendik aurrera identifikatuta joan beharko dutela. Gizarte eragile askoren aldarria errealitate bihurtua. Anonimotasunaren amaierak tentaldi askoren amaiera esan nahiko du ziurrenik. Ea hala den.

Orain urte batzuk Estonian izan nintzenean, bertako errusiarrekin isitilu latzak izan ziren Tallinn hiriburuan. Europar Batasuneko herrialderik “gardenena” zela irakurria nuen joan aurretik, zehatz jakin gabe zer esan nahi zuen horrek. Neurri askoren artean, polizia guztiak (udaltzainetatik hasi, eta antikalapiteroetaraino) identifikatuta zeuden, batzuk paparrean jarritako izen eta abizenez, eta beste batzuk, kaskoan argi eta garbi ikusten zen bakoitzaren zenbakiaren bidez. (gehiago…)

Eskozia: Independentziaren bidean, estrategiak fintzeko ordua (eta X)

2008-06-20  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak, Euskal Herria  //  Iruzkinik ez

Estreategiak estrategia, ikusi egin behar bi urteren buruan zer gertatzen den.

Bi urteren buruan herrialde independentea izan liteke Eskozia, Europar Batasunean hain “banaezin” diren herrialdeetako baten parte izateari uko eginda. SNP Eskoziako Alderdi Nazionalaren urtebeteko agintaldiak independentistak animatu ditu, eta laboristen krisia aprobetxatuz, azkeneraino eraman asmoz dabiltza beren proposamen independentista.

Patuak hala nahi izan du, Britainia Handiaren hirugarren mendeurrena ospatu berritan, batzuk honen amaiera iragartzen jardutea. Gauzak asko aldatu dira azken 300 urte hauetan britainiarren inperio handian, eta behin 700 milioiko populazioa zuen inperioak egun 80 milioi ere ez ditu, eta beste bost gutxienez galtzeko zorian dabil. (gehiago…)

Eskozia: Asmakuntzen lurraldea (IX)

2008-06-19  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak, Zientzia eta teknologia  //  Iruzkinik ez

Mundua aldatu duten asmakuntzak dira eta sortzaileak eskoziarrak dira.

XX. mendeko ekarpenik garrantzitsuenak egin omen dizkiote munduari. Egia esan, zerrenda ikusita, ez dira gutxi historiak “asmatzaile” izenarekin bataiatutako eskoziarrak.

Komuneko bonba, anestesia, penizilina, faxa, hozkailua, telegrafoa, telebista, telefonoa, gurpil pneumatikoak… beraien hitzetan, mundua aldatu duten asmakuntzak. Denak eskoziarren batek, edo eskoziarren ondorengoek eginak.

Scotland. The autobiography; 2000 years of Scottish History by Those Who Saw It Happen (Eskozia. Autobiografia. Eskoziar historiako 2000 urte, hura gertatzen ikusi zutenen eskutik) liburu mardula gomendatzekoa da. Rosemary Goring editoreak bilduma lana egin, eta beren historiako gertaerarik garrantzitsuenak aukeratu ditu, bakoitzari 2-3 orri eskainiz. Bertan mintzatzen dira asmatzaile hauetako asko eta asko, bere garaian idatzitako gutunak edo artikuluak bilduz. Bertan, egoera politikoa aldatu izan duten gertaeren erantzuleen argumentuez gain, Robert Louis Stevensonek bere Altxor Uhartea obrari buruz esandakoaz gain, Espainiako Guda Zibilaz garaiko egunkarietan idatzitakoaz gain, asmakuntza hauek biharamunean sortutako erreakzio eta hitzak biltzen dira. (gehiago…)

Eskozia: Leialtasun istorio bat (VIII)

2008-06-18  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Eguraldirik aldrebesenekin ere, Bobbyk ez omen zuen sekula bere lekua utzi, eta askotan uluka eta zaunkaka hartzen omen zituen bere jabearen hilobitik bota nahi zutenak.

Mundu honetan ezer ere ez omen da erabat ziurra, heriotza eta ordaindu beharreko zergez aparte. Nolanahi ere, hirugarren elementu bat ere gehitzen diote zenbaitek zerrenda horri: zakurren leialtasuna.

1856 urtera atzera eginda, John Gray izeneko polizia baten zakur laguntzailea zen Greyfriards Bobby. Lagun banaezinak egin omen ziren, 1858an jabea tuberkulosiak jota hil zen arte. Hala, Bobby Edinburgoko zakurrik ezagunena bilakatu zen, jabea ehortzita zegoen lekura joan baitzen 14 urtez, sekula hutsik egin gabe, harik eta bera ere hil egin zen arte. (gehiago…)

Eskozia: Kirol independentzia (VII)

2008-06-17  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

1871n aldarrikatu zuten kirol-independentzia eskoziarrek, nazioarteko lehen errugbi partida jokatu baitzen Edinburgon, Eskozia eta Ingalaterraren artean (Eskozia garaile)

Futbola ingelesek asmatu zutela aitortzen duten arren, eskoziarrak izan omen ziren bizilagun ingelesei beren kirolean ongi jokatzen irakatsi zietenak. Hori diote behintzat beraiek.

Denak ez dut esango, baina gehiengo handi batek futbola oso gustuko du. Eta oso gustuko esatean, oso oso gustuko esan nahi dut.

Futbolaren gaia ateratzea ez da oso ongi ikusia leku askotan, ez elkarrizketa serio bat egitera bazoaz. Hala ere, azken aldiko teknologia berrien sarrerarekin, nahi baino denbora gehixeago behar izaten dugu elkarrizketa hasi baino lehenagoko prestaketa lanetarako, gure kamera, mikrofono eta abarrak ongi daudela ziurtatu behar baita. Minutu horiek ez dira oso erosoak izaten askotan. Hala, eskoziarren futbolerako grina ezagututa, “futbola gustuko al duzu?” galdera bota, eta baietzaren ondoren, ea Celtic ala Rangers zaleak diren, eta konpondua izaten zen isilunea. Azkenerako, gertatu izan zen, dena prest aspalditik izan eta azkenerako gaia moztu behar izatea elkarrizketa hasteko. (gehiago…)

Eskozia: Arazo sozialei begiratuz gero (VI)

2008-06-15  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Eskoziako ekonomiaren gorakadak, herritarren arteko bizi mailan ezberdintasunak areagotu egin omen ditu nabarmen, eta hori oraindik kalean agerikoa da, bai Glasgown behintzat.

Ez da inolaz ere nire asmoa Glasgow bezalako hiri baten irudia zikintzea, ezta gutxiago ere. Eskozian barrena ibili ostean, ordea, azken gelditua (eta ez lehendabizikoa) hiri populatu honetan egin izanak, eragina izango zuen hiriaz jaso nuen pertzepzioan. Eskozia idilikoa ezagutu ostean, bati buruan sartzen zaio Eskozia osoa horrelakoa dela, eta argi dago, alde horretatik ere, kontrasteko herrialdea dela Eskozia.

Inverness oso herri lasaia da, 80.000 biztanlerekin. Hala, trena hartu eta hiru ordu inguruan milioi bat biztanleko Glasgow hiriko tren geltokira iritsi eta ez nuen espero horrenbesteko mugimendua aurkitzea kalean, atzera eta aurrera. Noraezean ekin nion ostatua bilatzeari. Denbora guztian elkarri ia hitzik egiten ez dioten enpresari eta bazkaltzera doazen langileez inguraturik. (gehiago…)

Eskozia: William Wallace heroia (V)

2008-06-14  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Hezur haragizkoa ala asmatua, eskoziarren heroi nazionala da William Wallace. Argazkikoa, Stirling herriko Wallacen Monumentu Nazionala.

Hezur haragizkoa ala asmatua, eskoziarren heroi nazionala da William Wallace. Stirling herrian dago Wallacen Monumentu Nazionala, eta 1997an bere estatua jarri zuten bertako parkingean. Hala ere, hemen ikus daiteke zenbaterainoko eragina izan zuen Hollywooden bere bizitzari buruz ekoitzitako Braveheart filmak, estatuari berari Mel Gibsonen aurpegia jarri baitzioten.

Kondairak eta zenbait historia liburuk diotena labur azalduta, 1296an Wallacek Lanark herriko sheriffa hil eta indar ingelesen aurkako erresistentzia antolatu zuen. Stirlingo zubian lortutako garaipenak, “Erreinuaren Zaintzaile” izendapena lortzeko balio izan zion. Baina hurrengo urtean garaitu egin zuten, eta klandestinitatera igaro behar izan zuen. 1305. urtean herkideek traizionatu eta harrapatu egin zuten, eta ondoren, Londresera eraman. Bertan gogor zigortua izan zen. Lortutako garaipen militarrez gain, ezarri zizkioten zigorrek, erresistentziaren sinbolo bilakatu zuten. (gehiago…)

Eskozia: Gaelikoaren egoera zaila (IV)

2008-06-13  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Cullodengo batailan, hiru minututan 700 eskoziar hil zituzten, borrokaren amaieran. Argazkian, Macintosh klanekoak erori ziren ingurua.

Ez da erraza gaelera ama-hizkuntza duten eskoziarrak topatzea. Guztira bost milioi biztanleko herrialde honetan, 60.000ra justuan iristen dira gaelera hiztunak. Herrialde osoa kontuan hartuta, %2a ere ez den komunitate txikia, ezbairik gabe.

Orain 300 urte, Eskoziak eta Ingalaterrak bat egin ostean, herrialdean istilu larriak izan zirela gorde dute historia liburuek. Handik 30 bat urtera, garai hartako Erresuma Batuko erregearen aurkako altxamendua babesten bazuten, beren bizimodua errespetatuko zuela zin egin zien erregetza lortu nahi zuen Charles Edward Stuartek eskoziarrei.

Altxamendua ia arrakastatsua izan bazen ere, azkenean, ongi armatutako erregearen armadak, herrialdea kontrolatzea lortu zuen. Azken bataila erabakigarria Inverness ondoko belardi batean izan zen, Eskoziaren bihotzean. Culloden-go bataila bezala bataiatua izan zen. (gehiago…)

Eskozia: Nessiren misterioa (III)

2008-06-12  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Harrigarria da zenbat pertsonak sinesten duen piztia ikusi duela. Nik, egia esan behar badut, ez nuen ezertxo ere ikusi

Sekula ikusi ez duenak pentsa lezakeenaren aurka, Ness lakuak, adibide bat jartzeagatik, ez du Senperekoaren batere antzik. Luzexka da eta 37 kilometro neurtzen ditu hegoaldeko puntutik iparraldekora. Hala ere, ertzetako batetik bestea ikusten da. Ibai zabala dirudien lakua da. Inguruak ere, zoragarriak ditu.

Hala ere, ez da bertako inguruengatik egin ezaguna. Bertako piztiak eman dio mundu mailan izena. Izena ere badu: Nessie.

Aspaldiko kontua dela irudi lezakeen arren, dena 1933an hasi zen. Londrestar batek zerbait ikusi zuela eta hedabideetara deitu zuenean. Dragoi edo historiaurreko animaliaren baten antza zuen izakia ikusi zuela zioen gizonak ziur. Lakuaren bazterreko errepidetik zihoala ikusi omen zuen eta gainera, animalia bat zuela ahoan. Hurrengo hilean, albaitaritza ikasle batek idatzitako antzeko gutun bat jaso zuten egunkariek. Istorioa berehala hasi zen bertako hedabideetan oihartzuna izaten, eta berehala heldu zen nazioartera. (gehiago…)