Gure indigenak (II)

2007-02-09  //  Sailkatu gabea  //  7 iruzkin

Gaurko Berrian Fredi Paiak oso artikulu interesgarria idatzi du.

Hona hemen:

Fredi Paia

Gure indigenak (II)

ai Andres, Andres….tratu da tratu, behiak ez badeko esnerik, kafe hartu!
Urritik egunero nabil gure eskualdeko indigenei grabazioak egiten.
Hilabete batzuk igaro dira eta etorkizunera begira buruan dudan
azterketa sakona egiteko lehenengo fasea den informazio bilketa
amaitzeko oraindino aurretik lan handia dudan arren, badira lehenengo
unetik nabarmenak eta komunak diren zenbait ezaugarri.

La abuela no sabe euskera, sólo chapurrea. Transmisio
haustura sano argia da gure herrian frankismoan. Seme alabek eskolan
erdara ikasi eta guraso euskaldunei erdaraz hasi zitzaizkien.
Eskolatuak izateak gurasoen jakintza autoritatea mespretxatzera eraman
zituen, etxe barruko hizkuntza aldatzeraino. Gero ikastoletara bidali
dituzte euren seme-alabak eta aitite-amamei sinetsarazi hori dela
euskara eta ez ehunka urtetan gure herrian egin dena.

Neuk txarto eiteot, telebisinokoa bai polite. Gure
eskualdeko euskalduna bigarren mailako euskalduna da. Euskara ofizialak
ez dauka zerikusirik gurasoek irakatsi ziotenarekin. Hiztunaren
autoestiman oso golpe gogorra da, mendebaldeko euskararen transmisio
eta ondorioz erabileran eragin katastrofikoa duena.

Gurea geugaz akabe da. Bertoko euskalkia bizimodu
preindustrialari guztiz lotuta ulertzen dute hiztun zaharrek.
Seme-alabak mundu berriaren parte dira, eta mundu berriak hizkuntza
berria dakar berarekin. Aldaketak onartzen dituzte etsipenez, pentsatu
ere egin barik konforme dauden edo ez. Gerrak barruan sartu zien
beldurra igartzen zaie oraindino edozein kritika sozial edo politikoren
aurrean. Askok uste du euskara laster galduko dela, nekazaritzarekin
batera.

Eta batek ere ez du ulertzen zergatik pasatzen dudan hainbeste denbora eurekin.

Oso artikulu interesgarria. Bi komentario.

Ados nago Fredirekin oro har. Oso ondo laburbildu du mendebaldean (baita  ekialdean ere) euskararen galerak izan dituen faktoreak:
– Familia transmisioa etetea.
– Gutxiagotasun konplexua.
– Antzinako munduarekin lotuta dago euskara, ez du balio.
– Eta errepresioa, zelan ez.

Txorierrin ere Uribe Kostan  gertatu denaren antzekoa gertatu da. Agian ez horren gogor. Izan ere, gune euskaldun trinkotuagoak daude Txorierrin (Lezama, Larrabetzu, Loiuko zenbait auzo, Erandio Goikoa). Mungialdearekin ere harreman handiagoak daude. Baina Derion egoera oso antzekoa da. Ez dira azken mohikanoak, baina ia-ia.

Bat 61

2007-02-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bat 61: Unibertsitate mailako soziolinguistikaren irakaskuntza.

Zenbaki honek ez dauka komentatzeko askorik. Oso interesgarria da egin duten bilduma, behar-beharrezkoa. Baina nik baino hobeto egin du zenbakiaren laburpena Maria Jose Azurmendik eta horretara jo beharko duzue argibide gehiagoren bila.

Beste kontu bat: Bat aldizkariak osorik jartzen dituzte sarean argitaratu eta urtebetera gutxi gorabehera. Baina oraingo honetan (ez dakit lehen aldia den) zenbaki berriaren laburpenak jarri dituzte. Eskerrik asko Bat aldizkarikoei ezagutza partekatzeko egiten duten ahaleginagatik.

Nola euskalduntzen da lan mundua?

2007-02-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Galdetu.com-en ikusi dut gaur goizean honako galdera hau: Nola euskalduntzen da lan mundua? Erantzuteko ez da erraza, eta gainera, ez dut uste zerbitzu horretarako galdera aproposa denik.

Dena den, baten batek erantzuten badu, giltzarria emango liguke eta santogriala aurkitu. Benga ba, deskubritu dezagun atlantida denok batera.

Txokotik zabalera (II)

2007-01-31  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Aurreko mezu batean liburu honi buruzko entresaka egin nuen. Gaurkoan, berriz, liburuari buruzko iritzia emango dut.

Liburua oso interesgarria iruditu zait. Alde batetik, umorea darabilelako (gure mundutxo honetan sarritan serioegiak ez ote garen sentsazioa daukat), umore fina, ironia eta, batez ere, esajerazioa.

Beste alde batetik, irakurterraza da. Umoreagatik, ziur asko. Gure mundutxoan dauden kezkak eta ezinegonak, kritikak eta aurrerapausoak komunikatzeko zailtasunak izan baditugu. Eta liburu honek horietako asko modu errazean plazaratzen ditu.

Kritikatzeko … ba, agian, corpusari larregizko inportantzia ematen diola. Nabarmena da corpusak eragina duela normalizazioan, baina estatusak du lehentasunezko postua, ahaztu barik biek elkar elikatzen dutela (ez dira ez, departamentu estankoak, askotan azaldu izan zaigun bezala).

Beste bat: liburuaren prezioa (14,95 €).

Udalen hizkuntza politikaren azterketa

2007-01-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Barikuan plazaratu zuen Kontseiluak udalen hizkuntza politikari buruz egindako azterketa. Azterketa oso interesgarria iruditu zait, agian osagabea (Ikerrek dioen modura), baina lehen pauso moduan, ondo.

Dena den, emaitza arraro batzuk eman ditu azterketak. Ez nabil azterketa zalantzan jarri nahian, inondik inora. Azterketaren metodologia ona izan ez dela esateko ez dut inongo frogarik-eta.

Harira: emaitza arraroak. Hasteko, sarritan eredu moduan hartua izan den Arrasate 18. postuan dago (portzierto Arrasateko blogosfera aktiboak ez al du zer esaterik?). Basauri, Ermua, Gasteiz, Zalla edo Sestao bezalako herriek Zornotza baino puntuazio hobea lortu dute. Atarrabia eta aurretik esandakoak Bilbo aurretik. Laudio baino lehen Atarrabia, Burlata edo Berriozar. Hasi aurretik nire aurreiritziekin inoiz espero ez izandako emaitzak. Ondo datoz halakoak begi aurrean ditugunak ezabatzeko.

Ni baino lehen Patxi Lurrak komentatu du bere blogean.

Hiznet ikerketa lanak 06

2007-01-11  //  Sailkatu gabea  //  4 iruzkin

Hiznet-eko webgunera sartu-irtenak egiten ditut noizbehinka. Eta orain dela pare bat aste sartu nintzen eta 2006ko ikerketa lanak topatu.

Ordutik hona bost ikerketa lan irakurri ditut, lau lanerako eta beste bat gustuz. Komentatuko ditut batzuk, labur-labur.

Irakurri dudan lehenengoa Roberto Manjonena izan da. Deustuko Menditarrak elkartean euskara normalizatzeko plangintza baterako proposamena da lana. Ikerketa lana txukuna iruditu zait, baina amaierak zeharo desorientatua utzi nau. Izan ere, ondorioetan hauxe esaten du gutxi gorabehera: Bilboko egoera soziolinguistikoa kontuan hartuta, erdaraz funtzionatzen duten elkarteak euskaldundu baino, hobe litzatekeela Bilboko euskaldunek mendi elkarte euskalduna sortzea. Ez nuen espero, plangintza egin eta gero, hori esatea. Zergatik ez du lana egin horri begira? Ez dut ulertu, benetan.

Bigarrena Eider Alustizarena izan da. Izenburua irakurrita gehiago espero nuen. Azken finean, berak egindako plangintza bat kontatzen du, lan mundukoa, baina ezer berritzailerik ez dut aurkitu. Ikerketa txukuna da , baina beste barik.

Hirugarrena Jone Agirregoikoarena izan da. Urdulizko eskolaz kanpoko jarduerak euskalduntzeari buruzko plangintza da. Oso txukuna iruditu zait eta interesgarria. Hasieran espero nuena baino gehiago.

Laugarrena Natalia Lopezena izan da. Azken hau ez dago hiznet-en, egileak berak bidali  zigun guri (tximintxekoei). Laburpena Tximintxen webgunean dago. Erabat dezepzionatu nau lanak.  Askoz potentzialitate handiagoa zuen lanak, baina ezerezean geratu da. Oso errepikakorra da, monotonoa, eta ezer gutxi aportatzen diguna.

Bosgarrena Ainara Ibañezena da. Iruñeko Karrikiri euskara elkarteari buruzko ikerketa da. Bertan kontatzen digu Karrikiriren historia eta jarduerak. Gainera, jarduera bakoitzaren azterketa  eta balorazioa egiten du. Karrikiri elkartearen balorazio txukuna egiten du. Agian, hainbat euskara elkartek egin beharko genuke honen moduko azterketarik, gure jarduerak hobeto baloratzeko.  

Txokotik zabalera (I)

2007-01-04  //  Sailkatu gabea  //  5 iruzkin

“Txokotik zabalera” liburua ari naiz irakurtzen, Dabid Anautek egina.

Iruzkina egin aurretik liburutik ateratako orri bat ekarri nahi dut hona, copyright-aren legeei kasurik egin barik.

Euskara normalizatzeko edo berreskuratzeko formulen edo proposamenen artean, askotariko aukerak ditugu: hizkuntza-ekologian edo paradigma ekologikoan oinarritzen direnak, estatu bat izatea ezinbesteko jotzen dutenak, gakoa hizkuntza-komunitatea trinkotzean jartzen dutenak, hizkuntzarena ia kontu edo auzi estetiko hutsa dela diotenak, gure arazo osoa -eta irtenbidea, noski- komunikazioan edo diskurtsoan kokatzen dutenak, Fishmanen eskailera igo nahi dutenak, literatur eta kultur produkzioa giltzatzat hartzen dutenak, …

Bada, nire ustez behintzat, horien guztien arteko sintesia izanen litzateke formularik egokiena. eta badakit ez dudala deus berririk asmatu. Baina segi dezagun hariarekin. Esan bezala, hizkuntza hautatzeko garaian erabakia alde batera edo bestera eramanen duten faktore ugari dago, egoeraren eta hiztunaren arabera pisu handiagoa edo txikiagoa izanen dutenak: balio etikoak, presio soziala, legea, harreman-sarea, norberaren gaitasuna, balio estetikoak, komunikazioaren eraginkortasuna, balio pragmatikoak, jarrera politikoa, diskurtso sozial nagusia … Hizkuntza normalizatuko badugu, ziur asko horietan denetan eragin beharko dugu, eta faktore guztiak edo gehienak, neurri batean behintzat, euskararen alde jartzen saiatu beharko dugu. Ospitaleratu zaituztenean euskaraz egin nahi baduzu, esaterako, alferrik izanen da hizkuntza-ekologiaren oinarri guztiak barneratuta izatea, sendatu behar zaituen mediku eta erizain guztiak erdaldunak baldin badira; alferrik diseinatuko dugu hizkuntza-planik edo hizkuntza-legerik ederrena, herritarrek euskararekiko gutxieneko atxikimendurik ez badute; alferrik izanen dira hizkuntza-eskubideak, hiztunak euskaraz deseroso eta sufrituz aritzen badira; alferrik …

Horrekin zer esan nahi dugun? Bada, planteamendu edo formulazio teoriko-praktiko guztiek dutela ziur asko beren egiaren eta arrazoiaren puska, eta osagai guztiekin osatu beharko genukeela euskararentzat errezeta osoa eta erabatekoa. [..] Badakit ume inuzente baten ametsaren tankera duela ideiak, eta esatea egitea baino askozaz ere errazagoa dela; baina zer eginen diogu, hala iruditzen zait niri.

Eskerrak emateko

2006-12-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Post hau berezi samarra da: bi blog aipatuko ditut eta biei emandako laguntza eskertu.

Lehenik eta behin, eskertu nahi diot Benitori emandako laguntza, bere blogaren bidez. Baina ez albo-zutabe prezioso hori jartzearren bakarrik. Aspalditik jarraitu dut bere bloga, eta inspirazio iturri aparta izan da. Lan ikaragarria egiten du, gainera lan orduz kanpo. Euskarazko blogosferan erreferente, ideia berriak eta berritzaileak martxan jartzeko ezinbesteko bloga.

Eskerrak bigarrenik Tximintxeri. Urtebete egin du gure blog kolektiboak (Jose Angel, Eider, Joana eta laurok hartu dugu parte). Abentura xume gisa hasi zena  sustrai sendoak ditu egun. Blogosferaren mundu friki samar honetan musturre sartzeko (batzuetan hanka be) eskola. Baina ez hori bakarrik. Elkarte txikia izateko blog sendoa dugu, bisita asko jasotzen dituena (nork esango liguke guri) eta txukuna. Agian, erantzun gutxi dagoz (euskal blogosferaren gaitz endemikoa ete?), baina gure artikulu askok ere ez du ahalbidetzen erantzunik egotea.

Euskara triglosian

2006-12-28  //  Sutondoko kontuak  //  2 iruzkin

Atzo eduki genuen Tximintxeko batzarra Derion. Urtero gabonen bueltan batzar potolo bat egiteko aprobetxatzen dugu, urteko balantzea egin eta hurrengo urteko lan ildoak definitzearren. Baina, sarritan gertatu legez, batzarostea batzarra bera baino interesgarriagoa izan zen.

Batzarosteak Derion Txapasenean egiten ditugu. Bertan eztabaida mamitsua eta saltseroa izan genuen. Gaia: batua, euskalkiak, mendebaldeko hizkera, bizkaiera batua, etxeko hizkera.

Denetarik entzun zen, baina oro har denok nahiko ados geunden eztabaidaren funtsean. Batek esan bezala, batuazale amorratu izatetik orain beste muturrera pasa da jende asko herri honetan. Mutur batetik bestera, beraz.

Azkenean, mendebaldean hiru hizkuntza mota lehian daudela izan zen ondorioa: euskara batua, espainola eta bizkaiera (baina ez bizkaiera batua, etxeko hizkera baizik). Bizkaiera batuaren aurkako iritzia orokorra zen: ez du ezertarako balio, egoerak eta egoerak daude eta horien arabera estandarra edo etxekoa erabili beharko lirateke, batuaren kontrakoek bizkaiera batuarekin gauza bera egin dute, …

Ni ere eztabaidan izan nintzen, sutsu gainera. Eta goian esandakoarekin bat nator, erabat. Bizkaiera batua baino gauza absurdoagorik ez dut ezagutu. Euskalkiek batua aberastu behar dute, jakina. Eta euskalkiek euren lekua dute etxeko hizkeran, herri komunikabideetan eta abarretan. Baina zer zentzu du Txorierriko herri aldizkarian dabe aditza erabiltzea Txorierrin inork erabiltzen ez badu? Horretarako, dute erabili eta kitto.

Posta geratu zait eztabaida bezala, apur bat kaotiko, baina hori da eztabaidek dakartena, kaosa, eta galdera berriak egitea.

Segi dezala eztabaida …………

Irakurgaiak: Historia social de las lenguas de España

2006-12-21  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

“Historia social de las lenguas de España”: Francisco Moreno Fernandez.

Egile honen beste bi liburu banituen irakurrita (“Sociolinguistica en EE.UU. eta “Principios de sociolinguistica y sociologia del lenguaje”). Horregatik, liburu hau ikusi nuenean erostea erabaki nuen.

Lehen akatsa, erosi aurretik ez begiratzea. Amak beti esaten dit gauza bera, baina nik ikasi ez. Bigarren akatsa, espainol batekin fidatzea hizkuntza kontuetan.

Liburuak akats historiko larriak ditu (adibidez, bisigodoek garaitu zituzten euskaldunak). Horrez gain, historiaren interpretazio berezia izan badu. Izan ere, egilearen iritziz, erromatarren garaitik badago penintsulan batasunaren kontzientzia. To eta no.

Liburuaren tesi nagusia ere eztabaidagarria da: Espainian (eta bere itsasoz bestaldeko eta itsasoz honanzko kolonietan, jakina) hizkuntzen ukipena elkarbizitzak mamitu du. Izan ere, espainola garaitu bada, bere bizitasunagatik izan da eta ez inposizioagatik.

Espainiako nazionalismoak itsututako soziolinguista. Horixe da liburutik atera dudan ondorioa. Engainatu nau autoreak, ondo engainatu ere.Gero esango dute gu garela fanatikoak eta talibanak. Ba, ez. Hizkuntzen historia sozialari buruz irakurri dudan tesirik zintzoena eta osatuena Xabier Erizek Nafarroako historia sozialari buruz egindakoa da. (“Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa: 1863-1936”)

Damu dut liburua erosi izana. Etsaiari irakurri bai, baina haren liburuak erosi ez, hori ez. Hurrengorako ikasiko dut.