Erakundetzea

2016-12-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurreko batean galdera batek egin zuen salto nire subkontzientetik ahora: akatsa al da mugimendu sozialek beti eskatu duten erakundetzea? Feminismoak eskatu du, ekologismoak ere bai, euskalgintzak ere … baina hausnartu al dugu horren inguruan?

Izan ere, sarritan erakundetzean galdu egiten dira komunitatearen logikak (ez beti, baina tira), eta administrazioaren (eta burokraziaren) logikaren pean geratzen da erakundetzea. Orduan, akaso, erakundetzea ulertzeko eta praktikatzeko moduak izan daitezke aldatu beharrekoak? Zalantzak eta zalantzak.

Eta Medeak taldeko testu honekin gogoratu naiz idazten ari naizen bitartean:

(…) Mugimendu Feminista, 80.  hamarkadan sortutako talde eta eragileen baturatzat hartzen da. Oro har, talde horiek asanblada-egitura batekin funtzionatzen dute. Uste da, edo pentsatzen da, mugimendu hori instituzioetako feminismotik at dagoela, eta izaera ematen dien lan ildo batzuk dituela; hala nola, abortua, indarkeria sexista, parte-hartze politikoa, … Baina, ordea, bada instituzioetako feminismoaren eta Mugimendu Feministaren arteko harremana. Kasu batzuetan, gainera, urteekin ahuldutako mugimendu feministak instituzioetako feminismoari utzi dio mugimenduaren ardura.

Eduki eta gai batzuek instituzioetan haien lekua izan dezaten lortu du Mugimendu Feminista Klasikoak (oro har, legeen bidez). Ez dugu ukatzen lan egiteko esparru bat izan daitekeenik, baina argi dago ia ezinezkoa dela ahalegin horiek mugimenduan eraginik izatea, edo mugimendua aberastea. Era berean, ia ezinezkoa da instituzioetan aritzeak mugimenduan eztabaida eta eduki berriak sorraraztea, kontrara, gure ustez; ikusezintasuna dakar, eta taldeak erretzea eta nekatzea, edukiak agortzeaz eta indargabetzeaz gain.

Badakigu instituzioetako feminismotik ezer gutxi espero dezakegula, nahiz ez dugun bere funtzioa ukatzen eta estrategikoa izan ez daitekeenik uste. (…)

Uste dugu “instituzioak bai ala ez” afera oso konplexua dela. Gauza interesgarriak egin daitezke instituzioekin. Gainera, justizia eta etika feministari dagokion zerbait da errekurtso publikoak banatzea. Ez dugu arazorik halakoetan parte hartzeko. Baina hori ezin liteke izan dena, ezin liteke izan azken helburua. Gure instituzioekiko parte-hartzea puntuala da, eta betiere gure taldeko interesak kontuan hartuz eta aliantza feministetatik lan eginez. Arriskutsua iruditzen zaigu talde feminista baten praktika politikoak instituzioetan sistematizatzea.

Aiputegiaren aipuak

2016-12-15  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

Aiputegirako beste bost aipu, han eta hemen jasotakoak:

“Etorkizunean euskararen normalizaziorako motorra, ez da euskalgintza izan behar, euskal komunitate artikulatua baizik. Eta euskal komunitatea, euskaraz bizitzeko konpromisoa pertsonala hartu dutenek osatzen dute. Erabakia pertsonala da, baina praktika kolektiboa da”.

Joseba Alvarez

“Praktikatzen dugun aldiro gara euskaldun”.

Lorea Agirre

“Legeak nahi duena esan baitezake, behin gizarteak aurrea hartua dionean”.

Gaizka Amondarain

“Maila biziki apalean gaude exigentzietan. Besteei buruz, ofizialtasuna edo ko-ofizialtasuna beti, baina guharrei buruz biziki apal exigentzian, biziki eroso”.

Mattin Irigoien

“Hizkuntza baten indarra errepikapenean dago”.

Bernardo Atxaga

Norbanakotik kolektibora (eta alderantziz)

2016-12-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Egia estiloa hedatzen ari da han eta hemen. Eta ni pozik nago, norbanakoaren portaera aldaketak lehen lerrora ekarri nahi dituelako euskalgintzak. Eta bada zerbait. Baina …..

Nire ustez, diskurtsoetan norbanakoaren portaeren aldaketa gehiegi ardazten ari da norbanakoaren epizentroan. Egia estiloak arau sozialak aldatzeko joera du, aldatzeko bidea ematen du. Eta taldetasunak ematen digu ohitura horiek aldatzeko oinarria. Portaera aldatzeko portaera zaharra aldatu eta desikasteko leku bat behar dugu, portaera berriak hartzeko leku bat behar dugu. Eta leku hori komunitatea da.

Beraz, aldaketa pertsonala bada ere, ezin da ulertu izari kolektiboa aintzat hartu barik. Gainera, nire ustez portaera aldaketa horietatik asko norbanako batzuek aspalditxotik abiatu zituzten. Izan ere, norbanako horiek egunerokoan aukeren azpitik zeudela edo ikaragarrizko esfortzua sentitzen zuten. Horregatik, nire ustez ari dira sortzen artikulazio kolektiboak aldaketa horiek errazago, sakonago egin ahal izateko.

Orain aldaketa horiek bistaratu, publiko egin eta komunitatearen babesa bilatzen ari gara, eredugarri bihur daitezen, jende gehiagok bere egin ditzan eta erabaki hori hartu dutenak babestuago senti daitezen.

Batzuetan apur bat moralista jardun dugu. Egizu euskaraz eta horrelakoak agindu ditugu eta askotan norbanakoaren indarra gainbaloratu dugu (ez ote da hori oso neoliberala?). Baina, benetan, horrelakoek eragina izan dezaten jendartearen babesa eduki beharko lukete eta Egia estiloa ari da babes kolektibo horiek ehuntzen. Horregatik da aurrerapausoa eta berrikuntza.

Izan ere, Egia estiloarekin ari gara praktika berrien espazioak sortzen, balio berrien espazioak sortzen eta bizi-ereduetan benetako aldaketak gauzatzen. Hastapenetan baino ez gaude, baina bide horretan sakondu beharko da aurrerantzean ere.

Literatura

2016-12-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Durangon ostera egin ondoren bost ogerleko gogoeta merkea. Zer garrantzia du literaturak hizkuntza baten biziberritzean?

Galdera hori etorri zait burura bat-batean Mercedes Queixas-en “De pergamiños, follas voandeiras e libros ao .gal. Breve historia da literatura galega” liburua irakurtzen ari nintzenean (trenak baditu bere ondorio onak!).

Ez al dugu denok gainbaloratu literaturak duen edo izan dezakeen garrantzia? Beste behin ere, galderak ditut, erantzun argirik ez, ostera. 

Aztarna ekologikoa

2016-12-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hizkuntza ekologian ekologismoko hainbat kontzeptu sanpleatu eta hizkuntza alorrera ekarri ditugu. Horietako bat izan daiteke aztarna ekologikoa.

Eta zer esan gura du? Aztarna horrek pertsonen eskariak eragiten duen ingurunearen inpaktua neurtzen du. Izan ere, lurrak bere baliabideak zaharberritzeko aukera mugatua du. Eta pertsonon eskaerak, ostera, mugagabeak dira. Berez aztarna ekologikoa adierazle bat baino ez da, kalkulu korapilatsua duena, hainbat eta hainbat faktoreri erantzuten diolako. Adierazle horrek bere horretan ez du balio soziolinguistikarako, baina …

Adierazle horren izpiritutik edanda eta beharrezkoak liratekeen egokitzapenak eginda, neurtzeko moduko datuak emango lizkigukeela bai guri baita gure antzeko egoeran leudekeen beste hainbat eta hainbat komunitateri. Hau da, zein da gaztelaniak gurean duen aztarna ekologikoa? Eta frantsesarena? Eta ingelesarena mundu mailan?

Eta, horren ostean, eta garrantzitsuena dena, aztarna ekologiko hori murrizteko lanak egiten hasi behar da, jakina.

(Lurraldea eta hizkuntza gradu-ondokoan seguruenik antzeko gaien inguruan ibiliko dira lanean. Bejondeizuela!)

Autokontzientzia

2016-11-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hiztun berrien inguruko liburua argitara eman du Deustuko unibertsitateak. Hiztun berrien inguruan, asko eragiten duen faktoreetako bat da hiztunaren autobalorazioa. Edo beste berba batzuekin esateko, hiztunak bere burua hiztun legitimotzat edo ez ikusten duen. Eta, beraz, autobalorazio hori hobetzeko lana egitea garrantzitsua izan daiteke eta fruituak eman ditzake.

Eta zelan hobeto autokontzeptu hori? Horretan ari nintzela, 70eko feminismo erradikalak (AEBetan) sustatutako emakumeen autokontzientzia taldeen inguruko testu bat irakurtzea suertatu zitzaidan. Talde hauetan kolektiboki aztertzen zen zapalketa, emakume bakoitzak sentitzen duen zapalketaren errelatotik abiatuta. Hau da, bakoitzaren bizipenetatik abiatuta, zapalketa ikusteko bideak eraikitzea kolektiboki. Gehiago sakondu nahi baduzu, sartu hemen.

Ez dut esaten talde hauek sortzea denik konponbidea. Ez. Baina talde hauen sorreraren atzean dagoen filosofia hartu eta XXI. mendeko euskal herrietara egokitzea izan daiteke bide bat. Edo ez, baina hori praktikak baino ez du esango.  

Euskalduntasun urbanoa, Biba!

2016-11-25  //  Info 7  //  Iruzkinik ez

Orain dela bi urte, Bilbon eman nuen hitzaldi bat euskalduntasun urbanoari buruz. Saiatu nintzen hurrengo urteetako euskaldunon bilakaera Bilbon irudikatzen, saiatu nintzen etorkizuna asmatzen. Era berean, mito batzuk deuseztu behar zirela aipatu nuen berbaldian.

Batetik, hizkuntza zaharrenaren mitoa apurtu behar zela aipatu nuen. Gurea ez da hizkuntzarik zaharrena, zientifikoki ezin da esan hizkuntza hau bestea baino zaharragoa dela. Ezin da. Beraz, utz dezagun bazterrean hori.

Horren ordez, aldarrikatu behar dugu gurea hizkuntzarik modernoena dela. Izan ere, nork erabiltzen zituen era natural xamar batean orain dela 30-35 urte gaur erabiltzen ditugun berbak? Nork? Gurea hizkuntzarik berriena da, plastikoena, egunez egun eraikitzen eta fintzen ari garen obra artifizial kolektiborik handiena. Eta aprobetxa dezagun abantaila hori, behingoz.

Bestetik, arbasoen hizkuntzarena alboratzea proposatzen nuen. Euskara gurea da, ez arbasoena, eta izatekotan etorkizunarena beharko luke, gure ondorengoena. Eta, horren ordez, zerbait aipatzekotan, aipa dezagun apurtu ez den kataia. Gure arbasoek hizkuntza bizirik mantentzeko egin zuten indarra, besterik ez.

Hirugarrenik, baserritarkeria aipatzen nuen. Baserrien hizkuntza ei da euskara, baina euskal herrietan araua asfaltoa da, ez baserria. Beraz, integra ditzagun gure imaginarioan zementuari dagozkionak ere: arteak, bideo-jokoak, grafitiak, teknologiak, eta abar. Eta, batez ere, egunerokoari eta transgresioari lotutakoak.

Laugarrenik, folklorekeriari ere egiten nion aurre. Bilbon (eta ingurune urbanoetan oro har) trikitixak eta kanta tradizionalek ezin dute bete euskalduntasunaren zentroa. Bestela, gazteak (eta ez hain gazte garen beste batzuk) arrapaladan irtengo garelako euskalduntasunetik, arrapaladan beste zerbaiten bila.

Azken finean, aldarrikatzen nuen (eta dut) topikoetatik ihes egitea, aurreiritzi eta ideia prefabrikatuei izkin egitea eta euskalgintza (eta herrigintza) bizitzeko eta sentitzeko molde berrituak. Sortzaileago eta askeago izatea, kritikoago izatea eta egiten dugunetik abiatzea. Egunerokoa iraultzea, hain zuzen ere. Eta beti, helburu gisa, esaten dugunetik egiten dugunera dagoen tartea murriztea, tartea ezabatzea posible balitz.

Hori guztiori esan nuen orain dela bi urte Bilboko berbaldi hartan. Eta jarraitzen dut gauza bera esaten eta gauza bera pentsatzen. Eta, gainera, ematen du diskurtsoak bere bidetxoa egin duela.

Donostian horren inguruko komiki-sorta benetan adierazgarria plazaratu dute alde edo alde izenarekin. Eta, gainera, Bilbon, Zazpikaleetan, Biba izeneko kulturgunea inauguratu dute. Kultura herrikoia eta euskara bultzatzeko espazioa da. Lehen hilabeteko kultur programa enmarkatzeko modukoa da, nire ustez. Eta bide oparoa izango duela ematen du. Bejondeizuela horren atzean zabiltzaten guztioi! Lan oparoa egin ezazue eta gozamenerako eta eraldaketarako pauso sendoak eman ditzagun. Biba zuek!  

Jaia bai, …… ere bai

2016-11-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Iñaki Martinez de Lunak egin zuen behin ikerketa bat euskara komunikabideetan zelan agertzen zen irudikatzeko. Eta ondorioztatu zuen egunkarietako portadetan agertzen ziren euskarari buruzko berriek bi norabide izaten zutela: edo gatazka edo jai giroa.

Agurainen ibili dira 75 ordu euskaraz eta Berriako kazetariak nabarmendu du jai girorik gabekoa izango dela. Honela hasi du artikulua Jon Rejadok: “Jai girorik gabe. Ospakizunik gabe. Normaltasunez ekingo diote gaur Agurainen (Araba) 75 orduko ahalduntze saio bati”. Eta Pello Zubiriari ere deigarri egin zaio.

Euskalgintzok jai-giroari ez al diogu garrantzi gehiegirik ematen? Euskalgintzaren jardun publikotik zenbat da jai-giroari lotutakoa? Eta zer garrantzi du horrek? Nire ustez, bidegurutze honetan euskalgintzen egitekoei ere begiratu egin beharko zaie, eta horiek aldatzen joan, apurka-apurka.

Mito batzuk bertan behera

2016-11-17  //  SL domestikoa  //  Iruzkinik ez

Orain dela urte batzuk, euskalduntasun urbanoari buruzko berbaldia egin nuen Bilbon. Han mito batzuk baztertu behar genituela esaten nuen. Eta orain Donostian egindako Euskarriak interbentzioan ikusi ditut mito horiek deuseztatuta, komiki tira batzuetan.

Arrakalagintza

2016-11-15  //  Jakin  //  Iruzkin bat

Originala Jakin 215-216 zenbakian argitaratua.

«Zer da artea?» galdetu zenidan serio-demonio taberna ilun hartan barrea eragiten duen zilindro ketsua nire eskuetan pausatuta. Nik burlati «Zuhaitz mota bat?» erantzun nizun. Eta, orduan, eskuarekin antiojoa begietara bultzatuta, hauxe esan zenidan: «Artea da espazio publikoan esku-hartzeko arma, ekintza zuzenerako erreminta». Zeharo harritua utzi ninduzun eta ordutik behin baino gehiagotan gogoratu izan dut erantzun hura.

Izan ere, arteak eraldatu dezake errealitatea? Eraldatu dezake jendartea? (Baina hau ez al zen soziolinguistikari buruzko artikulua?) Ez daukat erantzunik galdera horietarako, jakina. Baina… Lutxo Egiak urratu zuen bide artistikoa badirudi errealitatea eraldatzen hasia dela. Edo, beste metafora bat erabilita, Lutxo Egiaren hazi-bonba ari da fruituak ematen han eta hemen, banakotik eta artetik kolektibora eta egunerokora. Egia auzoan hasi ziren, gero Añorgan, Donostiako Piratak ere aritu dira, Agurainen egingo dute (eta ziur naiz beste hainbat herritan ere buruan dutela). Eta, ahaztu aurretik, Lasarte-Orian ere.

Azken hori berezia izango da. Aldahitz eta TELPen inguruan egiten ari den hizkuntza ohituren didaktizazio prozesuaren barruan beste mugarri bat ezarri nahi dute Lasarte-Oriakoek (ia beti bezala, euskalgintzaren brankan dabiltza herri horretakoak!). 40 egunez 300 ahobizi nahi dituzte, hau da, ulertzen duten guztiekin euskaraz egiteko konpromisoa hartuko duten euskaldunak, izena emanda gainera. Eta 3.000 belarriprest, hau da, euskaraz hitz egin ez arren euskara ulertu eta prest daudenak traba ez izateko, belarria prest dutenak edonori euskaraz egiten uzteko. Euren berbetan esanda, 3.300 pertsona aterarazi nahi dituzte armairutik.

Baina ez hori bakarrik. Esperimentua izango da Lasartekoa. Eta esperimentuetan egiten den bezala, emaitzak neurtuko dira. Parte hartzaile guztien iritziak jasoko dituzte, amaitu eta berehala, eta handik hilabete batera. Eta, ondoren, kale neurketa ere egingo dute esperimentua amaitutakoan. Etorkizuneko mugimenduen eragile eta, era berean, sismografo aritu nahi dute lasartearrek.

Nire ustez, Lutxo Egiak arrakala ñimiño bat ireki (edo hazi-bonba bat bota) zuen bere performancearekin, artearekin, hain zuzen ere. Eta arrakala hori handitzen eta handitzen ari da, nahiz eta oraindik txikia izan. Baina ematen du aurrera begira arrakala horri probetxua aterako diotela bazter askotan. Izan ere, badirudi bizi-eredu aurreratzaileak esperimentatzen hasi behar dugula euskal herrietan.

Arrakala berba aipatu dut gorago, eta ez da debaldekoa terminoa. Izan ere, terminoa John Holloway-k Crack Capitalism liburu famatuan ematen dion esanguran ulertzen eta erabiltzen dut. Eta zer dio ba berak? Arrakala honela definitzen du gutxi-asko:

Arrakalagintza egiten ari dira herri horietan guztietan; noiz burujabetuko zain egon barik, mugitzen ari dira, jarioa bihurtzen ari dira hizkuntza. Baina, tira, ez da berria. Izan ere, euskalgintzaren azken 50 urteotako jarduna ez al da izan arrakalagintza? Ez al da izan iritsiko ote den balizko etorkizun hobe baten bila egon beharrean gaur eta hemen egindako jarduera-multzoa? Hala ere, oraingo honek badu gura dugun hori praktikan jartzetik, probatzetik, bakoitzaren bizitza politizatzetik. Ea zer emaitza dakarren. Orainaren profetak ditugu horiek, etorkizuneko mezu. Adi jarraitu beharrekoa da prozesua, hortaz.

Gurean bakarrik ez, kanpoan ere arrakalak sortzen ari dira etengabe, bizi-eredu aurreratzaileak praktikan jartzen ari dira han eta hor. Eta horien guztien lagin txikia izan genuen ekainean gurean, Hitzargiak izeneko topaketetan. Bi egun luze izan ziren Hernanin, Europako hainbat hizkuntza gutxituren praktika onak ezagutzen, Europako hainbat arrakalagile bertatik bertara entzuten eta sentitzen, Europako hainbat arrakalen berri izaten eta ematen. Eta, zergatik ez, leku batean balio izan duten ideiak sanpleatu eta nork bere errealitatera eta egunerokora eramateko eta moldatzeko aukera irekiz.

Izan ere, formatu berezia izan zuen topaketak: laburra, arina, zuzena eta parte hartzea bilatu zuena. Jardunbide inspiratzaile horiek partekatzeko foroa nahi zuen izan. Harreman sarea ehundu nahi izan zuen jardunaldiak, elkar elikatzeko, elkarri argia emateko. Bertaratutakoen artean lasai arraio berba egiteko egitarauan bertan eta kafe baten abaroan parada izan genuen. Beste herrietako jendea eta proiektuak ezagutzeko bide xamur eta probetxuzkoa, hain zuzen ere (Nel Vidal galiziarrak topaketen harira egindako kronikan aipatu bezala, «hizkuntza normalizaziorako gauzarik funtsezkoena pertsonak baitira»).

Europa inguruko arrakala batzuk ikasi genituen, beraz, Hitzargiak topaketetan. 120 esperientziatik gora batu dituzte euren webgunean (merezi du ibilbidetxo digital bat egitea), 25 hizkuntzetakoak. Eta Hernanin horietatik 40 bat aurkeztu zituzten jendaurrean esperientzia horietan parte hartzen duen hainbatek. Gainera, esperientzien berri emateko horma-irudi batzuk paratu zituzten kafea hartzeko gunean.

Bi egun luze izan ziren, esperientziez blai, sentipenak eta laguntasunak mozkortuta. Baina nik ondorio argi bat atera nuen (beste hainbat konturen artean, jakina): prosa behar dugu, bai, baina, batez ere, poesia behar dugu, gure irudimena piztuko duen argia, gure irudimena mugiaraziko duen indar katalizatzailea, gure jarduna biziaraziko duen izarren izpia. Izan ere, han eta hemen asko gara oin-oharra izateari utzi nahi diogunak, baina askotan katramilatzen gara diskurtso megaprosaikoetan, eta ahazten dugu erraiak direla benetan zerbait egitera bultzatzen gaituztenak.

(Azken esaldi hori zalantzan jartzen dutenei ohar mental bi: baga, nik bihar ere zalantzan jarriko dut esaldia, galdera asko ditut, baina erantzun gutxi; biga, galdetu zuen inguruan euskalgintzan aritzen direnei eta zuen buruei zergatik hasi ziren-zineten bide estu eta malkartsu horretan oinez, mesedez).

Arrakalagileak harremanetan jartzeak indar biderkatzailea izan dezake (edo ez). Arrakalatzen eta pitzatzen jarraitzeko indarra eta gogoa piztu badu norbaitengan, ondo etorri. Eta espero dezagun topaketa horrek hurrengo urteetan ere egiteko modua bilatzea, arrakalagileek elkarri argia ematen jarraitu ahal izateko. Kanpokoari beti adi ibili behar dugulako, ikasteko, ikusteko, erne.

Hizkuntza ekologia terminoa azken urteotan behin baino gehiagotan ekarria izan da soziolinguistikara, baita gurera ere. Bereziki gogoan dut Bat aldizkariaren 81. zenbakian honi buruz egindako monografikoa. Lan zehatzetara ere eraman izan da (horren erakusle, esate baterako, aurten hirugarrenez antolatu dituzten Lurraldea eta Hizkuntza izeneko jardunaldiak, eragin linguistikoaren ebaluazioaren inguruan egiten ari den lana, Ekolingua solas-jokoa edo gutxi barru gai horien inguruan abiatuko den graduondokoa), baina nago oraindik lantzeko asko daukagula gai horren inguruan.

Eta ez nator ni argi gehiago ematera, ezpada, agian, iluntasun apur bat gehiago ekartzera. Nire ustez, azken urteotan ekologismoaren inguruan sortutako mugimendurik (eta horri lotutako teoriarik eta praktikarik) interesgarriena desazkundearena da. Eta nago hori ere hizkuntza alorrera ekartzeko moduko kontzeptua dela. Ea azaltzen dudan.

Desazkundeak aldarrikatzen du garapena eta hazkundea moteldu behar ditugula, etorkizuna izan nahi badugu. Aldarrikatzen du ondo bizitzeko gutxiago kontsumitu behar dugula. Eta alternatiba eraiki nahi du erakundeek aldarrikatzen duten garapen jasangarriaren aurrean. Horretarako, haren teorikorik entzutetsuenak (Serge Latouche frantziarrak) zortzi ‘R’-ak aipatzen ditu: birtestuinguratu, birkontzeptualizatu, berregituratu, birlokalizatu, birbanatu, murriztu, berrerabili eta birziklatu (zeharo iradokitzaileak zortziak, nire ustez).

Izan ere, desazkundeak ez du bakarrik garapena eta hazkundea moteltzea aldarrikatzen eta praktikatzen. Horrez gain, iparrorratza aldatzea ere eskatzen du: jendartea berriro pentsatu, berriro egituratu, kontsumoa murriztu eta tokikoari garrantzia eman, besteak beste eta labur zurrean. Gerruntzea estutzen digun hori beste modu batera hausnartzeko, pentsatzeko eta jarduteko deia dakar, hain zuzen ere.

Tira, ba, eta hori gurera zelan ekarri? Iruditzen zait tokikoari garrantzia ematea erraz asko ekartzeko modukoa dela, ez ala? Tokiko hori euskarak zeharkatzeko aukera gehiago duen heinean. Baina… batez ere, iruditzen zait erdaren desazkundea dela aldarrikatu beharrekoa.

Izan ere, erdarak hazten ari badira, euskara desazi egiten da, eta alderantziz. Hau da, euskarak tokia hartzen duen heinean, erdarek ere tokia galdu behar dute ezinbestean. Esate baterako: nik pertsona batekin ohitura aldatzen badut gaztelaniatik euskarara, erdarak desazi egiten ditut, erdarei lekua kendu egiten diet. Alderantziz egiten badut, ostera, euskara desazi egiten dut eta erdarak hazi. Sinple bezain gordin. (Jarri dudan adibidea norbanakoena da, baina balio lezake arlo kolektibo edo sozialean ere: enpresa batek, eskola batek, elkarte batek edo erakunde batek euskarari tokia egiten dion heinean, erdarei tokia kentzen die.)

Ai, baina arrakaletatik hasi eta desazkunderaino heldu zara, txiribuelta bi eman ostean. Bai, baina arrakalek eta desazkundeak zerikusia badute izan. Edo, beste modu batera esanda, desazkundeak arrakala dakar (edo arrakalak desazkundea). Irekitzen dugun arrakala edo pitzadura bakoitzak erdaren desazkundea dakar, edo ekarri beharko luke arrakala deitu ahal izateko. Arrakala barik, ezinezkoa baita erdarak desaztea eta, beraz, ezinezkoa baita euskara haztea. Hortaz, zuok atera irakasbideak (irakasbiderik balego, beti ere).