Tosepan 4

2018-04-14  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Tosepan 1

Tosepan 2

Tosepan 3

Niauala denoi Cuetzalan aldeko gure mendi-magal honetatik. Gure egonaldiaren erdia pasa da dagoeneko eta hemengo lanek itota daramagu astea. Lan eta lan ari gara, gelditu barik, eta itxura oso ona hartzen ari dira lehen asmoak ziren horiek guztiak.

Aurreko kroniketan aipatu bezala, lau erabilera plan ari gara diagnostikatzen eta diseinatzen. Horrez gain, hemen hizkuntza aholkulari jardungo duen pertsona trebatzen ari gara. Baina ez hori bakarrik: Tosepan barruan hizkuntzaren aldeko lana egingo duen talde motorra ere eratzen ari gara.

Talde motor horretan jarduten ari dira orain arte lanean hizkuntzaren inguruan dabiltzanak. Batetik, nauat hizkuntzan emititzen ari den irratiko koordinatzailea; bestetik, murgiltze ereduko eskolako irakasle bat; hirugarrenik, hemengo berbakera batzen ari den pertsona bat; laugarrenik, erabilera plan intentsiboetako kooperatibaren zuzendaria eta, bosgarrenik eta azkenik, hizkuntza aholkulari jarduten ari den pertsona.

Orain arte, taldea osatzen eta jarduteko moduetan trebatzen aritu gara. Taldeak bere buruari honako funtzio nagusi hau eman dio: “erakundearen barruan maseual hizkuntzaren berresanguratze lanari jarraipena ematea, hau da, tomaseualtajtol hizkuntza biziberritu dadin lan egitea”. Funtzio potoloa, inondik begiratuta ere.

Baina, horrez gain, beste hiru funtzio zehatzagoak zedarritu ditu taldeak. Batetik, koordinazioa. Orain arte egiten ari diren ahaleginak koordinatu gura ditu talde honek eta, era berean, proiektuen artean sor daitezkeen sinergiak aprobetxatu. Horrez gain, Tosepan barruan ere erreferente bihurtu gura du. Hortaz, hizkuntzaren biziberritzean jardun gura duen edozeinek badaki hemendik aurrera nora jo, zer ateri eragin.

Bigarrenik, taldeak kohesio funtzioa eman gura izan dio bere buruari. Beste era batera esanda, orain arte bakarlanean jardun duten horiek talde batera ekarri eta elkarri laguntza eman. Laguntza bai, baina baita lorpenak ospatu eta tristeziak leuntzeko parada ere. Eta, elkarrekin eta kolektiboki, egin behar diren lanak partekatzen ahal den heinean.

Hirugarrenik, taldeak proiekzio funtzioa ere bereganatu du. Izan ere, gaur eta hemen lehen bi funtzioak dira ezinbesteko, dira funtsezko. Baina horrek ez du gura esan amets egiteari utzi behar zaionik. Taldeak proiektu berriak garatzeko, proiektu berriak asmatzeko, proiektu berriak sustatzeko abagunea ere aprobetxatu gura du, bihar ez bada, etzi.

Esan dudan legez, taldea eratu dugu, funtzionamendua zehaztu eta hurrengo bi urteetarako balizko plangintza baterako lehen oinarriak jarri. Oraindik egun batzuk eta saio bat geratzen zaio talde motorrari eta, horietan guztietan, saiatuko gara denon artean talde horren sendotasuna handitzen. Hala izan dadila.

Jarraituko du …

Tosepan 3

2018-04-11  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Tosepan 1

Tosepan 2

Tajkajtik, nepantajtik, teotaki edo tayaoua (irakurtzen ari zaren orduaren arabera bata edo bestea). Tosepanen jarraitzen dugu Gatxi eta biok, Garabidek eta Emunek bultzatuta. Eta gaur gure egonaldiaren hirugarren kronika dakart.

Astebete pasatxo daramagu hemen. Asko ari gara ikasten, asko gozatzen, asko ematen, asko partekatzen, asko. Egitera etorri garen lau planek bere bidea daramate suabe-suabe, eta ari gara aurreratzen, eta ari gara oinarri sendoak jartzen (gure ustez behinik behin).

Baina, horrez gain, plan horiek diseinatzeaz gain, beste zeregin batzuk ere baditugu. Izan ere, planek ezer gutxi balio dute gero horiek errealitatean aurrera eramango duten pertsonak barik. Horiek ari dira plana egiten, jakina, eta, gainera, ari gara zelanbait planaren ardura teknikoa eramango duen pertsona ere gaitzen (hemen, han bezala, hizkuntza aholkularia deritzote, nahiz eta gure aholkuak, hizkuntza baino, beste zeregin batzuetan egokiagoak diren, aldatu beharko diogu izena zereginari inoiz: hizkuntza garatzeko aholkulari?).

Esan dudan legez, Tosepaneko hizkuntza aholkularia ari gara gaitzen, trebatzen. Gure esperientzia iragazi dugu apur bat hona etorri aurretik. Aholkulari batek behar dituen gaitasunak zerrendatu eta horiek lantzeko materialak topatu (ahal bada, gaztelaniaz): horixe da aurretik egin dugun lan nagusiena.

Gaitasun horiek, nire ustez, lau dira nagusiki: soziolinguistikaren gaineko ezagutza (soziolinguistika soziala, antropologikoa zein psikologikoa, ahal dela), gestiorako oinarrizko ezagutzak (planifikatu, ebaluatu eta abar), taldeak dinamizatzeko oinarrizko ezagutzak (parte hartze teknikak, bilerak dinamizatzeko teknikak, narratibak eta abar) eta, askotan aipatzen ez dena baina nire ustez funtsezkoa dena, gogoa (ikasteko gogoa, hobetzeko gogoa, besteak ilusionatzeko gogoa, planean sinesteko gogoa, arduratsua izateko gogoa eta abar). Azken elementu hau da, nire ustez, ezinbestekoena. Beste guztiak denbora tarte batean eskuratu daitezke azken horren eraginez (nik ere aurreko hiru gaitasun horiek nahiko eskas bainituen orain dela 10-15 urte).

Asko balio izan dit ariketa honek. Lehendabizikoz dut nirekin “dizipulua” (berak horrela deitzen dio bere buruari), lehendabizikoz dut nire ondoan nire lana ikasi nahi duen pertsona bat (zergatik ez ditugu praktikak egiten hizkuntza planak kudeatzen ditugunok?). Bera ikasten ari da (hori dio, behinik behin), baina ni ere asko ari naiz ikasten eta, ez hori bakarrik, ezagutza tazito asko azaleratzen ari naiz (eta hori beti da ona aurrera egin ahal izateko).

Lizbethek dio asko ikasten ari dela, Txerrak dio asko ikasten ari dela, Gatxik dio asko ikasten ari dela, … ondo samar ari garen seinale, ezta?

Jarraituko du …

Tosepan 2

2018-04-08  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Tosepan 1

Abentura bat izaten ari da hau, esperimentu bat, proba pilotu bat. Izan ere, ari gara hemen Euskal Herritik kanpora lehendabiziko aldiz gurean funtzionatu duen metodologia eta egiteko modu batzuk probatzen eta hemengo errealitatera egokitzen eta moldatzen. Aitzindariak dira, horretan ere, Tosepaneko kideak. Hortaz, Euskal Herritik kanpora martxan jarriko diren lehen hiru erabilera planak ari gara taxutzen.

Eta zelan egiten ari gara hori guztia? Ba, Euskal Herrian egiten ari garen ezaugarri beretsuekin, baina hemengo errealitatera, hemengo lokatzetara, hemengo erritmoetara eta hemengo egiteko moduetara egokitzen. Eta zeintzuk dira ezaugarri horiek?

Ba, gu pertsonekin aritzen gara lanean, han eta hemen. Eta pertsona horiek nahitaez hartzen dute parte planetan, bai diseinuan, bai inplementazioan, bai eta ebaluazioan. Pertsona horiei entzuten diegu, elkarrekin eta elkarri lagunduz eraikitzen dugu plana, osatzen dugu plana, bakoitzaren begiradak, kezkak, beldurrak eta gogoak kontuan hartuta. “Adituok” egiten dugun bakarra da parte hartzaileei adimena zabaltzen saiatzea. Plana eurok egiten baitute.

Eta horrela ari gara hemen ere. Denon artean ari gara eraikitzen bide eta zoru komun bat, denon artean ari gara sortzen, denon artean ari gara elkarri laguntzen, denon artean ari gara amets honi baliabideak jartzen, denon artean jakintzak partekatzen, denon artean begiradak trukatzen, denon artean ahalduntzen eta boteretzen.

Komunitatea da hemen zentroa, komunitatea da enborra eta gero hainbat adar ateratzen dira: agroekologia, arbasoen jakintzak, jateko ohitura osasuntsuak, amalurraren defentsa sutsua, metodologia pedagogiko berrituak eta errealitatera egokituak, autonomia, identitatearen gorazarrea eta, jakina, gero eta gehiago, hizkuntza propioaren harrotasuna (eta erabilera).

Osagai horiek guztiak hartu eta hiru plan egiten ari gara. Batetik, Tosepan mugimendu osoari dagokion plana egiten ari gara, oinarri komunak izango dituena kooperatiba guztietan. Zelanbait esateko, kooperatiba guztietan aplikatzeko moduko irizpideak jartzea da gure nahia. Bestetik, beste bi kooperatibetan (aurrezki eta kreditu kooperatiba den Tosepantomin eta eskola den Kalnemaxtiloyan) nahi dugu plan intentsiboagoak egin, eragin handikoak. Azken finean, nahi dugu plan bi horiek proba izatea, hurrengo bi urteotan probatzea, martxan jartzea eta, ahal den neurrian, bi plan horietatik ikasi beste kooperatibetan hurrengo urteotan eragin handiagoko planak egin ahal izateko. Hau da, bi hauek probatu, ikasi, erabilitako lan-tresnak eta metodologia testatu (prototipatu) eta beste kooperatibetarako jarduteko modu finagoak aurkitu. Asmoak ez dira txikiak, ezta horiek lortzeko egiten ari garen lanak eta ahaleginak, ea zer dakarren …

Jarraituko du …

Tosepan 1

2018-04-06  //  Tosepan  //  Iruzkin bat

Hiru egun daramatzagu Cuetzalanen Gatxi eta biok, Mexikoko Puebla estatuko mendizerran. Hona etorri gara Tosepan izeneko mugimendu kooperatiboan hizkuntza lankidetza egitera, Garabidek eta Emunek bultzatu eta sustatuta. Tasoh kamatik Tosepan hiru egun hauengatik!

Tosepan mugimendu kooperatiboa da, 36.000 bazkide baino gehiago dituena eta 41 urteko esperientzia baten jabe dira. 200dik gora komunitateetan jarduten dute era guztietako produktu eta zerbitzuak eskaintzen: osasun alorrekoak, bankua, ezti, arto eta pipermina, banbua, eskola, irratia, fundazioa, prestakuntza zentroa, emakumeen kooperatiba eta abar.

Tosepan aspalditxotik dabil Garabiderekin elkarlanean. Bertako hainbat kide euskal herrietan izan dira gure esperientzia ezagutzen eta, Garabideren laguntzaz, hizkuntza biziberritzeko hainbat proiektu jarri dituzte martxan: murgiltze ereduko eskola, irratia, corpusa batzeko lana eta, orain, kooperatibetan hizkuntza sustatzeko lana.

Eta, hain zuzen ere, horretara etorri naiz ni, Emunen izenean. Maseual takjtot (edo nahualt) eta totonuka hizkuntzak kooperatibetan zelan biziberritu daitezkeen laguntzera. Gure herriko esperientzia digeritu, ulertzen saiatu eta hauei metodologia eta ereduetan laguntzea da helburua.

Hiru egun hauetan martxan jarri gara. Zuzendaritzako kideen aurrean aurkeztu dugu egin asmo dugun proiektua eta, ordutik, lan orduak pilatu eta pilatzen ari dira: hemen jardungo duen hizkuntza aholkularia trebatu eta trebatu (aupa Lizbeth!), eskolako kideen aurrean diagnostikorako lehen saioa egin, kooperatiba guztietako 50 bat sustatzaileekin lehen saioa egin eta hurrengo egunetako agendak eta lanak lotu.

Lan eta lan ari gara, irakasten ari gatzaizkie gure esperientzia, baina, batez ere, pertsonalki (eta etorkizun hurbil batean kolektiboki) ikasten ari gara. Ikasten munduan bizitzeko eta egoteko beste modu bat, ikasten mundua aldatzeko eredu bizi eta sakona duen Tosepanetik, ikasten hizkuntza aholkulariarengandik, ikasten hemengo kezkak eta arazoak eta bizipenekin, eta, batez ere, ikasten Tosepaneko kideen ametsetatik eta egiteko moduetatik. Ikasten, beti-beti gure adimena zabaltzen.

Jarraituko du …

Irakurgaiak: Bidea eginez

2018-03-26  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Nafarroa Garaia, 1969-1991. Ikastolak eta euskarazko irakaskuntza. Gurasoak, poliziak, eliza, umeak, konpromisoa, agintarien ezinikusia, moldeak apurtzea, intuizioa, kemena, borroka, andereñoak, …

Bidea eginez liburuan Juan Luis Larrazak Nafarroako ikastolen epopeia kontatzen du: dena kontra zeukaten horiek zelan egin zioten aurre egoerari eta herri asko eta askotan ikastolak sortzen zelan hasi ziren. Gurasoen kemena (haurren eskolatze kartillak lortzea oso zaila zenean), andereñoen kemena (zegoena kobratuz, Gizarte Segurantza barik eta herri askotan aurkako presio soziala itzelarekin), agintarien ezinikusia salbuespenak salbuespen, poliziaren jazarpena eta abar. Botere faktikoen kontrako borroka kolosala izan zen. Herririk herri.

Adibidez,

“Eta falta ezin zena, betikoa eta ikastola guztietan agertzen zena, polizien furgoneta ikastola aurrean, goizera, haurren irrien topaleku”

Hala ere, epopeia nahiko garratz amaitu egin zen (liburuan kontatzen denagatik batik bat): ezin ikusiak ikastolen artean, ezin ikusiak beste herrialdeetako ikastolekin eta abar. Baina, tira, epopeia hor dago eta fruituak ikusten ari gara.

Nafarroa Garaiko epopeiaren berri badugu. Beste euskal herrietako epopeiak falta zaizkigu. Epika ere behar dugu, tantaka bada ere.

Mina

2018-03-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain ez dela asko, mintegi batean izan nintzen EHUn. Mintegira Raul Zelik etorri zen eta mila gairen bueltan ibili zen berbetan: komunitatea, kontraboterea, kultura kooperatiboa, ekintza zuzenak, eduki alternatiboak, komunitateak trinkotzea, herrigintza, praktika sozialak, sinboloak eta abar.

Apunte asko hartu nuen, baina, ordutik, esaldi bat darabilkit buruan: “mugimendu sozialek mina eragin behar dute”. Eta, gurera ekarrita, euskararen aldeko mugimendu sozialek mina eragiten al dute? (edo enpresetako euskara planek mina eragin al dute?).

Nire ustez, kontzeptu arantzatsua da euskalgintzan minarena, baina agian inoiz horren arabera neurtu beharko genituzke geure aurrerapausoak … (edo ez).

Martxoaren 8ko grebatik irakaspenik euskalgintzetan?

2018-03-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Martxoaren 8ko grebak astindu ditu han eta hemen egitura batzuk. Ikusiko dugu astinaldi horiek iraunkor eta finko bihurtzen dituzten emakumeek*. Espero dezagun baietz. Azken urteotan euskalgintzetatik feminismoei begira egon gara eta, nire ustez, egun horretako mobilizazioetatik gako batzuk atera ditzakegu.

Batetik, euskalgintzak eraikitzen jarraitu behar dugu (Euskaraldia izan daiteke euskalgintzak ehundu, saretu eta eraikitzeko parada ederra). Bestetik, euskalgintza erradikala eraikitzen jarraitu behar dugu. Azkura sortzen duen euskalgintza, gatazkak bistaratuko dituen euskalgintza.

Hirugarrenik, euskalgintza autonomoa eraikitzen jarraitu behar dugu. Lidergo nabarmenik gabekoa, horizontala, kalekoa, plazakoa, basatza maite duena. Nire ustez, deszentralizatu behar ditugu egiturak eta tokian tokikoari garrantzia eman.

Eta, laugarrenik, galdera batzuei erantzun kolektiboa bilatzen hasi behar dugu lehenbailehen.

• Baga: identitatea. Zer da euskalduna izatea? Zerk egiten gaitu euskaldun? Praktikak? Ezagutzak? Ba al da gaur egun euskaldun hutsa izaterik denok, gutxienez, elebidunak garenean? Zahar/berri dikotomia ere inoiz gainditu beharko dugu, ezta?
• Biga: mugimenduaren erdigunea nork osatzen du? Nork osatu beharko luke?
• Higa: agenda propioa izateko gaitasunik al dugu?
• Laga: erreleboaren gaiari ere heldu beharko zaio inoiz. Ez al ditugu egitura guztiak zaharkituta? Non dago odol berria? Zelan ireki militantzia eredu berriak? Zelan egin bateragarri bizitza, ogibidea eta militantzia euskalgintzetan?

Galdera asko eta erantzunik ez. Erantzunak denon artean kolektiboki eraiki beharko ditugu, noiz edo noiz.

Hautua, Jose Luis Otamendi

2018-03-15  //  Poema soziolinguistikoak  //  Iruzkinik ez

Jose Luis Otamendi, Kapital publikoa liburuan Hautua izeneko poema hau argitaratu zuen. Martxoko poema soziolinguistikoa.

Hautua

aterpe herbala du jendeak munduan bere hitzak gabe

zelan adierazi behar du minen duena

zelan hostogabetuko egutegiak

eta zelan azaldu beste fase batera

egin nahi lukeela jauzi

joko arriskuz bete honetan…

eta inork badio geu izateko

geure hitzez beste egitea dela bidea

esango diot neuk nahi dudala

hautatu neure galbidea

ez naizela inoiz izango

maite ez dudan ortzi baten txori kantaria

eta behartuta ez bada

ez naizela biluztuko

neure gogoaren kontra inoren aurrean

euskaraz bizi nahi izaten dut batzuetan

ehuneko handi samar batean

badakit ni ez naizena ez hizkuntza bat

ez bandera bat ez herri bat:

ni bakarrean ezer gutxi den euskalduna naiz

bakarrean ezer gutxi naizen euskalduna da ni

ez guardasol bat adina

ez errezeta bat besteko

ez abesti baten erdia

ehuneko handi samar batean

euskaraz bizi naizen euskalduna naiz

eta batzuetan zeharo harritzen nau

euskaraz bizi nahi izateko aukera izateak

ez dut euskararik behar bizitzeko

bizitzeko airea behar dut

arnasa hartu hainbat bider minutuko

bihotzak gorputzeko zokorik urrunenera

odol neurri bat punpa diezadan behar dut

eta gero beste hainbat osagarri:

lagunartea elkartasuna sexua asti pixka bat…

baina euskara ez dut den mendrenik ere behar

bizi ahal izateko

gosea eta egarria asetzea bai

estalpea giro ez denean

demaseko hotzari eta beroari aurre egitea…

gero bestelako alderdiak ere badira

nola diren jendetasun neurri doia

eta gauza ederren itxaropena

baina euskara ez dut behar bizitzeko

mintzo naizen euskara

idazten dudan euskara

ametsak eragin eta inoiz loa galarazten didan hori

hautu libre bat da niretzat

bizitzea ez bezala…

bizi ahal izateko

maitasuna gorrotoa eta lana

agian beharko ditut noizbait

baina euskararik ez dut inoiz beharko bizitzeko

eta hain juxtu

ehuneko hainbesteko batean

bizi nahi dut euskaraz

derrigorrik ez dudalako

bizi naiteke beste hizkuntza batean

eta hala bizi naiz ehuneko esanguratsuan

baina nik euskaraz bizi nahi dut

portzentaje handiagoan hala nahi badut

edo portzentaje txikiagoan gogoak ematen badit

ez hobea izango naizelako hala

ez inoren on-gaitzak osatuko direlako horrekin

baizik eta nazio puska txiki bat naizelako

eta ni naizen nazio zatitxoa izateko

ehuneko hainbesteko batean

euskaraz bizi nahi dudala deliberatu dudalako

horren derrigorrik ez dudalako naiz euskalduna ni

bakarrean ezer gutxi den euskalduna naiz

bakarrean ezer gutxi naizen pertsona da ni

eta hitzek beti naramate norbaitengana

Hedabideak arnasgune?

2018-03-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

“Euskararen bizberritzea: marko, diskurtso eta praktika berriak birpentsatzen” liburu mardul bezain interesgarria da. Eta niri bereziki interesgarriak egin zaizkit Alberto Barandiaran eta Gorka Salcesen artikulu biak.

Alberto Barandiaranek honela hasi du berea: “Izan daitezke hedabideak, edo sare sozialetako interakzio multzoa osoatzen duen joan-etorri aske iheskor eta antzemangaitza, euskararentzako arnasguneak?”. Eta jarraian arnasgunea bera zer den definitzen du:

Hizkuntza ez hegemonikoek toki edo eremu ahaldunduak behar dituzte arnasa hartu eta garatzeko, itota bizi baitira bestela. Hizkuntza, arnasguneetan, bizi ez ezik, biziberritu egiten dira.

Hizkuntzaren bizi-seinaleak, arnasguneetan, existentzia hutsaren adierazle diren taupadak izatetik, grina, indarra eta bulkada berritzailearen arnas kolpe biziak izatera igaro daitezke.

Gorka Salcesen artikuluak ere mila gai eta burutazio piztu du neure buruan. Adibidez,

Euskarazko kazetaren zirkulazioa (1.000 biztanleko ale kopurua) ez dago hiztun-dentsitatearen mende, eta zabalkunde-tasarik altuenak dentsitate oso baxuko herrietan ematen dira.

Euskararen tamainako komunitate batek ba ote du kapitalik esparru guztietan eduki mediatikoak ekoizteko?

Euren identitatearen parte den eta galdu nahi ez duten euskarari ainguratzeko bidea dira hedabideak, eta hiztun komunitatearekiko lokarria eskaintzen diete, hots, arnasgune ez fisiko bat.

Gazteari buruz ere jardun du Gorka Salcesek:

Hainbat hiztun potentzialek euskararekin egunero duten kontaktu bakarra irrati kate horrekiko esposizioa da.

Publiko aldetik arrakasta nabarmena duen Gaztearen moduko mila Vietnam piztea litzateke helburua, erdara nagusi den testuinguruetan euskararen arnasgune izango direnak.

Euskarazko ETBko kateak ere izan ditu mintzagai Gorka Salcesek:

Erabakimen propiorik gabe besteek egiten duten kopiatzea egozten diote ETBri. Batzuen zein besteen hausnarketek agerian uzten dute eduki-aukeraketa autorreferentzialaren aldeko apustua egin beharra dagoela, alegia, euskaratik eta euskaraz sortutako produktu propioak ekoiztearen aldeko apustua.

Eragin linguistikoaren ebaluazioaz

2018-03-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Eragin linguistikoaren ebaluazioaren gaineko formazio saio izan genuen orain ez asko Emunen. Tresna ezagutu genuen eta haren gainean jardun genuen berbaz. Eta gauza batzuk geratu zitzaizkidan buruan.

Batetik, Eneko Gorrik Argia aldizkarian esan zuen esaldi bat etorri zitzaidan burura: “Hizkuntza politikak baino, bestela politikak eraginkorragoak dira hizkuntza biziberritzeko zein mintzaldatzeko”.  Hortaz, ELEk dakarren berritasun nagusia da hizkuntza politikak ikuspegi holistikotik hartzen dituela, zeharlerrotasuna bultzatzen duela, hain zuzen ere.

Bestetik, proiektu batek eragin linguistiko positiboa ere izan dezake. Eta, nire ustez, horiek ere neurtu eta identifikatu beharko lirateke. Izan ere, tresna horrek ez ditu horiek kontuan hartzen. Horrelako ereduak, nire ustez, zabaldu eta besteei ere erakutsi beharko genieke.

Hirugarrenik, terminologia ere zaindu beharko genuke. Tresnaren barruan bada indize bat, hauskortasun indizea deituriko. Indize horrek, gutxi gorabehera, neurtzen du herri batek zer gaitasun duen aldaketa sozialen aurrean hizkuntzari eusteko. Eta hori zer eta hauskortasunaren bidez adierazi! Nire ustez, indize berari indar indizea deitu dakioke, edo euskararen babes indizea edo …

Hausnarketa eta gogoeta xume batzuk baino ez dira hauek. Gaian sakondu nahi izatera, badago sarean materiala (adibidez, oso interesgarria da Aldiri aldizkariaren 32. zenbakia)