Hasiera »
Urko Apaolazaren bloga - Angelu itsua
Urko Apaolaza
Hernani, 1979. Historialaria eta Argian kazetari. Askotan, ispiluak islatzen ez duena ikusteko, zuzenean atzera begiratu behar duzu (gure Ford Fiesta zaharrari retro-bisorea hautsi zioten).
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Juan M. Sansinenea(e)k “Ez dadila entzun gehiago ‘askatuta’ hitz nazkagarria” bidalketan
- Nagore(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Alberto(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Josetxo(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
- Jotake(e)k Engainatu gaituzte bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko apirila
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko abuztua
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko abuztua
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko abuztua
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko otsaila
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko martxoa
Miguel Ángel Muez omenduko dute Iruñean, frankismoari aurre egin zion “zinegotzi soziala”
2016-11-18 // Historia // Iruzkinik ez
Irailaren 14an zendu zen Muez eta omenaldiarekin aitortu nahi dute erregimenaren zirrikituak aprobetxatuz hiri parte-hartzaileago baten alde lanean musutruk jardun ziren zinegotzi horiek.
Basilio Lacort Ateneoak antolatuta Miguel Ángel Muezen eta Iruñeko Udaleko zinegotzi sozialen arrastoa ekitaldia egingo dute ostiralean arratsaldeko 19:00etan Kondestablearen Jauregian. Muez “zinegotzi soziala” izan zen udalean 1967 eta 1979 artean, eta kargu berezi hori zuten beste zenbaitek bezala, lan aitzindaria egin zuen Iruñeko jendartearen alde.
Zinegotzi sozialek 1945eko lege bati esker Francoren erregimenak utzitako zirrikitua baliatu zuten. Lege horrek zinegotziak aukeratzeko hiru modu aurreikusten zituen eta karguen heren bat hiriko gizonezko “familia buruek” aukeratu zezaketen boto bidez. Mugimendu sozialek aukera hori erabili zuten erregimenarekin kritiko ziren zinegotziak udaletxean sartzeko.
Muezek eta beste zinegotzi sozialek hiri justuago eta urbanismo jasangarriago baten aldeko ekimenak bultzatu zituen –soldatarik kobratu gabe–, askotan gainera, diktadorearen ingurukoei aurre eginez.
1978ko Sanferminetako gertaeren eta Germán Rodríguezen hilketaren ondoren, adibidez, Iruñeko Udalean zeuden bost zinegotzi sozialek –eurak bakarrik geratzen ziren, beste zinegotziak Francoren heriotzaren ondoren dimititzen joan zirelako– polizia-errepresioaren kontrako jarrera irmoa erakutsi zuten. Hain justu, Txupin Etxepare kolektiboak ere 1978ko jarrera hori txalotzeko omenaldia egin die aurten.
Gaurko ekitaldia Pili Yoldi kazetariak gidatuko du eta bertan hitz egingo dute Joseba Asiron Iruñeko alkateak, Roldan Jimenok, Edurne Eginok, Maite Menék, Zuriñe Sainzek eta Pablo Ibañezek.
Gasteizko herri borroken harrotasuna
2016-11-08 // Gizartea, Hedabideak, Historia // Iruzkinik ez
1976ko langile asanbladak, Errekaleor auzo autogestionatua, Gora Gasteiz! mugimendua… Hiriko eta auzoetako elkartasun eta inkonformismoa agerian utzi duten esperientziak bildu ditugu hiru emakumeren ahotsetik Oihanederren.
Azaroaren 3an zabaldu genuen ARGIAren argazki artxiboko irudiz osatutako Trantsizioak erakusketa Gasteizen, Oihaneder Euskararen Etxean. Euskal Herriko hainbat txokotatik igaro ondoren (Oñati, Hernani, Ondarroa, Lasarte, Laudio…), Arabako hiriburuan azaroaren 24ra arte egongo da ikusgai eta zenbait ekitaldi ere antolatu ditugu Oihaneder eta Alearekin elkarlanean, erakusketa aitzakia hartuta.
Azken 40 urteotan Euskal Herrian izandako eraldaketa sozial eta politikoak islatu nahi ditugu, baina herri eta auzoetan gertatutakoa ere oinarri hartuta. Bide horretan, Gasteizen inaugurazio egunean hiru gonbidatu izan genituen hango hainbat borroka eta esperientzia konta ziezaguten.
Hiru emakume eta hiru ahots: Bego Oleaga, Estitxu Villamor eta Amelia Barquín, 70eko hamarkadako langile mugimenduaz, Errekaleor auzo-proiektuaz eta etorkinen integrazioaz mintzatu zitzaizkigun hurrenez hurren.
Haien azalpenek batez ere hitz batez bete zuten Montermoso jauregiko klaustroaren atmosfera: harrotasuna. Harro Gasteizen lehen eta orain lortutakoarekin, harro etorkizunera begira lortzeko bidean direnarekin. Hemen bakoitzak esandakoaren laburpen bat.
Bego Oleaga Erdoiza
“Patronalak lantokiak itxi zituen, eta orduan kaleak eta elizak okupatu genituen”
“Penintsulan greba giroa zen, Michelinen esaterako 1972an greba gogorra izan zen eta errepresio krudela. 1975ean Franco hiltzean talde klandestinoak biltzen dira mendian, elizetan eta tabernetan. Batzuk alderdi edo sindikatuetako programekin joan ziren, besteak autonomoak ziren. Eztabaida askoren ondoren lortu zen Aldarrikapen Taula bat osatzea, oso nobedosoa, adibidez soldata igoera lineala eskatzen zuelako.
Beraz, greba 1976ko urtarrilean hasi zen, baina aurretik klandestinitatean lan handia egin zen. Hasieran patronalak lantegiak itxi zituen, baina orduan kaleak eta elizak okupatu genituen; asanbladetatik langileen ordezkariak atera ziren eta enpresariak behartuta aurkitu ziren haiekin negoziatzera. Sindikatu bertikala bazterturik geratu zen horrela.
Gasteizko langileria nekazaria zen, penintsulatik etorritakoa, ez zuten esperientziarik lantokiko arazoekin. Zaramagan astean behin asanblada irekiak egiten ziren eta hor jende guztia izaten zen, etxeko lanetan aritzen ziren emakumeak ere bai. Beldurra eta ulertezina zegoen haien artean: gizonak lanik gabe geratzeko, diru faltan izateko… Horrekin moztu behar zela-eta langileen emakumeak ere asanbladan biltzen hasi ziren.
Gogoan dut nola atera zen emakume bat hitz egitera: “Ni analfabetoa naiz, baina janaria hala prestatzen badugu merkeago aterako zaigu, eta etxea hala garbitzen badugu ere bai…”.
Martxoaren 3aren trauma
Martxoaren 3an giro arraroa zegoen, goizean tiroak izan ziren, polizia asko… Greba orokorra izan zen, orokorra benetan. San Frantziskon jende pila bat geunden eta batzuk egon ziren poliziarekin negoziatzen, baina desastre bat izan zen, kristalak hautsi eta gasak bota zituzten, ez zegoen modurik arnasa hartzeko.
Gogoan dut hura gertatu eta hilabetera manifestazio batera joaten nintzenean ezin ibili geratzen nintzela polizia bat ikusi orduko, ez nuen funtzionatzen, sekulako ikara pasatzen nuen.
Gauza asko lortu ziren: sindikatu bertikala pikutara bidaltzea, harremanak horizontalak izatea, emakumeak borrokan sartu ziren… Baliabide oso onak erabili genituen: asanblada eta kalea, kalea eta asanblada. Asanbladak eskola bat izan ziren guretzat eta kaleak balio izan zuen sozializatzeko. Kalean harro sentitzen ginen, duintasuna eta jendearen babesa sentitzen genuen”.
Estitxu Villamor
“Auzoan orain normala da lehen bezala plazara jaistea”
“Errekaleor 1960 inguruan eraikitako langile auzoa zen. Elizaren bueltan eraiki zen, baina azkenean horrek ekarri zuen auzo elkartea sortzea eta auzotarrak hasieratik borrokatzea euren bizimoduaren alde: okindegia eraiki zuten, taberna, zinema… 80ko hamarkadatik aurrera gazte asko joan egin zen eta 2000ko hamarkadatik auzoa bota nahi dute, espekulazioarekin dirua ateratzeko.
Errekaleor Bizirik proiektua unibertsitateko hainbat gazteren artean sortu zen. Oraindik auzoan bizi zen jendearekin hitz egitera joan ziren eta ikusi zuten sintonia berean zeudela. Hasiera zaila izan zen, mugaturik egon zen, baina 2014an jende pila bat sartu zen eta gune komunak eraikitzen hasi ziren, berriz ere auzo izaera sortu arte. Gaur egun 140 lagun bizi gara.
“Ez gaude konforme, bada goazen hori eraldatzera”
Hau etxebizitza beharretik askoz harago doan proiektua da, proiektu integrala. Kapitalismoari erantzuna ahalik eta esparru gehienetan eman nahi diogu. Ez gaude konforme, bada goazen hori eraldatzera.
Elikadura burujabetzaren arloa landu dugu ortu eta okindegiarekin; inguruko nekazariekin ere harremanetan gabiltza jakiak pisura erosteko. Energia trantsizioan eta zaborren kudeaketan urratsak ematen ari gara –autokonposta egiten dugu Gardelegiren sistematik ateratzeko–. Baina harremanetan ere eraldaketa planteatzen dugu: elkarzaintza, auzo kohesioa…
Errekaemeak deituriko taldea sortu dugu, auzo osoa feminista bihurtzeko helburuz. Eta auzo euskalduna nahi dugu: klaseak eman eta beste jarduera batzuk ere antolatzen ditugu, gosariak euskaraz egitea, adibidez.
Badirudi atzera goazela, denboran atzera egitea bezala da. Auzoan orain normala da lehen bezala plazara jaistea, ikusten duzu antzekotasun handiak daudela lehengoarekin. Kapitalismoak eskaintzen dituen erosotasunei uko egiten diegu, baina guk nahi dugun bizi eredua eramateko.
Atzera eginez progresatzen dugu eta trantsizio batean gaudela esan daiteke: agian hau ez dugu deshazkunde moduan planteatzen, baina modu askotan deshazten ari gara”.
Amelia Barquín
“Konturatu gara etorkinek ez dutela arazo berririk ekarri, lehendik zegoena nabarmendu baizik ”
“Gasteizen paisaje humanoa modu esanguratsuan aldatu da. Duela 20 urte beltz bat ikustea ez zen posible eta orain ordea mundua etxera etorri zaigu. Ez zegoen iragarrita, adituek, demografoek, historialariek… ez zekiten hau gertatuko zenik.
Duela 15 urte bazegoen kezka handi bat euskaltzaleen artean: ‘Hau bakarrik falta zaigu!’ esateko joera zegoen. Jende horrek guztiak ez zekien euskaraz eta ez zegoen garbi ikasiko ote zuen. Denbora izan dugu pentsatzeko, eta konturatu gara ez dutela arazo berririk ekarri, haien presentziak lehendik zegoen arazo bat nabarmendu baino ez duela egin: gure egoera soziolinguistikoarena.
Euskara eta arabiera “bakarrik” zekien haurra
Adibide bat jarriko dizuet, nik ezagutzen dudan ume bati gertatu zitzaiona. Mohammed Zannouti bost urterekin etorri zen auzo honetara [Gasteizko Alde Zaharrera], gela nahiko euskalduna tokatu zitzaion eta lehenago ikasi zuen euskara gaztelania baino. Zortzi urterekin gaixo jarri eta larrialdietara joan zenean medikuak ez zekien ez euskara eta ez arabiera ere, berak ordea ‘bakarrik’ hizkuntza horiek zekizkien. Begira zer nolako egoera. Horrek pentsarazi zion Mohammeden amari ea eskolan ikasten ari zenak zertarako balio ote zion. Hori da gure egoera soziolinguistikoaren konplexutasuna.
Zeren eta euskarak dentsitate gutxi duen Gasteiz bezalako zonaldeetan, pentsatu behar dugu zer arrazoi eduki dezaketen nagusiek euskara ikasteko: Lanerako? Harremaneterako? Talde baten partaide sentitzeko? Hizkuntza bat zerbaitetarako ikasten da eta interesgarria da pentsatzea hemen bizi diren etorkinek zer arrazoi eduki dezaketen horretarako, eta euskal komunitateak zer erantzukizun.
Beti esaten dut etorkinen seme-alabak direla gure esperantza; hezkuntza sistemak erronka handiak ditu alde horretatik. Hasieran, duela 17 urte, urduritasun momentuak bizi izan ziren eskolan, batzuek gaztelaniaz ere ez baitzekiten. Hori guztia joan gara hobetzen, izugarrizko lana egin da eskolan eta ikasi dugu estresa hobeto kudeatzen.
Ume etorkin gehienak joaten dira D eredura eta ikastetxe asko egiten ari dira ahalegin galanta. Ez denak ordea. Eta hori da hiri honetan eta beste batzuetan daukagun arazo nagusietako bat orain: segregazioa. Etorkinak kontzentratzen dira eskola publiko batzuetan eta autoktonoen klase ertaineko seme-alabak beste batzuetan. Ikastolak ez dira eskaintzen ari egoera horri aurre egiteko aukerak.
Immigrazioaren fenomenoa gaztea da, badakigu aldameneko herrietan denbora gehiago daramatela gai honekin eta ikusten ari gara zein gaizki ari diren egiten Frantzian. Segur aski erabaki batzuk hartu beharko ditugu segregazio hori bideratzeko.
Erakusketan Gora Gasteiz! aipatzen da. Hemen eta Kataluniako beste herri batean egin da esperimentu bat, ea diskurtso xenofobo batekin zer gertatu zitekeen. Eta bietan lortu dugu alkate horiek ez ateratzea. Oso gauza indartsua da, kanpoko askok ez zuten uste lortzeko gai izango ginenik. Ikusiko dugu hurrengo urteetan zer gertatzen den, baina uste dut harro egoteko modukoa dela, Gasteizen harro gaude horrelakoekin”.
[*Argazkiak: Oihaneder eta ARGIA artxiboa]
Non ezkutatu zen Paulino García, Errenteriako alkate errepublikarra?
2016-10-12 // Uncategorized // Iruzkinik ez
Paulino García Errenteriako alkatea. Atzeko irudian, Errenteriako udaletxea 1932an, Alcala Zamora Bigarren Errepublikako presidentea bisitan izan zenean (www.guregipuzkoa.com)
Egunotan ari gara gogoratzen 1936ko Gerran Gipuzkoako erretagoardian frankistek egindako fusilatzeak. Asko izan ziren Hernani eta Oiartzungo hobietan amaitu zutenak, baina izan zen ozta-ozta libratu zenik ere, tartean Paulino García Errenteriako alkatea.
Gerra zibilari buruzko oroimen kolektiboan Ondarretako kartzelak eta Hernaniko kanposantuko hormak binomio ankerra osatzen dute: 1936ko udazkenean dozenaka lagun fusilatu eta lurperatu zituzten frankistek bertan. Hernaniko Guardia Zibilaren komandantziak 1958an idatzitako ohar labur baten arabera 200 izan daitezke hildakoak –2007an egindako ikerketan 129 identifikatu genituen–. Dokumentuak hainbat elizgizonen izenak dakartza, tartean Galerna ontzian harrapatutako Aitzol apaiz euskaltzale ezagunarena –aste honetako ARGIAn jorratu dugu ontzi horren kasua–, baita Gabino Alustiza Aiako alkate izandakoarena ere.
Duela gutxi Aian gerra zibileko errepresioaz eta Alustizari egindakoaz ikerketa plazaratu zuen Aranzadi zientzia elkarteak Eneko Sanz historialariaren eskutik. Herri hartako alkatea Ondarretan espetxeratu zuten eta, beste asko bezala, “libre” utzi ondoren fusilatua izan zen Hernanin 1936ko urriaren 28an. Hara nola kontatzen duen liburuan bere alabetako batek:
80 urteren ondoren, 2015ek ekainean merezitako omenaldia jaso zuen Alustizak Aiako udaletxean. Ez da azkenaldian halako aitortza izan duen udal ordezkari bakarra izan –Nafarroan alkate eta zinegotzi ugarik izan zuten Alustizaren heriotza bera, Lizarrako Fortunato Agirre dugu agian kasu ezagunena–.
Halakoetan hildakoak kontatzen ditugu, baina pertsegituak izanik zorigaitz horretatik libratu zirenak ere izan ziren, jende anonimo askoren elkartasun eta laguntza jaso ondoren.
Paulino García, Hernaniko Joxemarinean ezkutatua
“Gure etxean Errenteriko alkatea egon huan ezkutatuta, hortaz ere idatzi behar duk”. Halaxe esan zidan gertuko senide batek.
Joxe Mari zen etxe hura, Hernaniko Kale Nagusiko zazpigarren zenbakian zegoen ostatu-jatetxea. Gerra aurreko garaietan herri hartako errepublikarren bilgune nagusia zen; hantxe biltzen ziren liberal antimonarkikoak ekainaren 2an azken karlistadako setioa gogoratzeko, eta hantxe zegoen zentro republikanoa.
Hernaniko “Joxe Mari” ostatu-jatetxearen kanpoaldea gerraostean. Bertan eduki zuten ezkutaturik denbora batez Paulino García Errenteriako alkatea.
Molaren tropek 1936ko irailean Oiartzungo frontea hautsi zutenean Errenteriako alkate Paulino Garcíak ihes egin zuen beste askok bezala, eta Santanderreraino egin zuen gerrarekin, etxera itzultzea erabaki zuen arte. Baina nola? Bigarren Errepublikako alkate ezkertiarra izanik, norbaitek bala bat izango zuen gordeta bere izenarekin herrian…
Lehenengo Villabonara jo zuen eta gero Hernanira, Joxe Mari Zigaran koinatuaren etxera –Serafina Zigaran emaztearen anaia–. Hala, Errenteriako alkateak Joxe Mari ostatuan igaro zuen denboraldi bat ezkutaturik, Gipuzkoa osoko jendea fusilatu eta lurperatzen zuten tokitik kilometro eskasera –tartean bere herrikide Gervasio Albisu eta Martin Lekuona elizgizonak–. Oarso aldizkarian Garcíaren alaba Maria Luisak momentu zail horiek nola bizi izan zituzten azaldu zuen:
Gurean, Joxemarinean, noiz edo noiz hitz egin izan dugu Kale Nagusiko zazpigarren zenbakiko eraikinak gordetzen omen zituen pasadizo eta gela ezkutuez, akaso horietako batean egon zen Paulino García?
Nolanahi ere, Donostiako beste etxe batetik igaro ondoren, Garcíak Errenteriara itzuli ahal izan zuen azkenean: “Inork ikusi gabe korrika igo zen gure etxera eta hilabeteak egin zituen hor ere ezkutatuta”. Harik eta behin okerrena igarota, lagun batzuek Guardia Zibilaren aurrean aurkezteko gomendatu zioten arte. Hala egin zuen, eta heriotzatik libratu zen, astero kuarteletik igaro behar izaten bazuen ere.
Gabino Alustizak, Fortunato Agirrek, Aitzolek… ez zuten halako zorterik izan. Paulino Garcíak eta beste askok, aldiz, zenbait jenderen babes eta laguntza izan zuten; konplizitate horiek gabe luzeagoa litzateke oraindik hildakoen zerrenda makabroa, frankisten gorrotoa bezain luze.
Gizon eta emakume horiek bizitza eta ondareak arriskuan jarri zituzten. Joxe Mari Zigaranek, adibidez, Erantzukizun Politikoen Iruñeko Epaitegi aurrean azalpenak eman behar izan zituen gerra aurreko jardunagatik (“…cuando la villa de Hernani iba a ser liberada huyó a Bilbao y después a Francia”), etxea, lurrak eta hipotekak konfiskatu zizkioten, familiak zigorrak jasan… Zer gerta zatekeen iheslari errepublikar bat ezkutatu zutela deskubritu izan balute? Horrelako jokabideek ere merezi dute tokitxo bat galtzaileen historia isilarazian.
PPren ispiluaren aurrean
2016-09-26 // Gizartea, Politika // Iruzkinik ez
Egoera ahulenean daudenenganako elkartasun eza, denon dirutik “aprobetxatzen” omen diren horiekiko tolerantzia falta, jarrera politiko konkretuek elikatzen dute eta hauteskundeak dira neurgailu. Jar dezagun fokua Araban. (gehiago…)
Dozenaka erretzen diren birziklapen planten misterioa
2016-09-06 // Azpiegiturak, Ingurumena // 2 iruzkin
Igandean itzali zuten erabat Chiloecheseko hondakin arriskutsuen plantan izandako sutea. Azkenaldian Espainiako Estatuan –Euskal Herrian ere badira hainbat kasu– erre diren gisa bereko dozenaka azpiegituren artean beste bat. Zer misterio dago atzean? (gehiago…)
Dantxarinea “prekaritatearen paradisu”: helikopteroek erakutsiko ez dizuten errealitatea
2016-09-02 // Ekonomia, Kirola // Iruzkinik ez
Muga ondoan dagoen Urdazubiko merkatal guneko lan baldintza eta ordutegiak “uharte bat bezala” direla dio ELA sindikatuak. Espainiako Vueltaren etapa bertan amaitzen dela baliatuta protesta egingo dute. (gehiago…)
[Grafikoa] Hobi komunak eta auzo lotsa
2016-08-30 // Historia // 2 iruzkin
Derrigortuta desagertutakoen Nazioarteko Eguna den honetan, beste behin gogorarazi behar dugu auzo lotsa ematen duen datu bat: Espainia da, Kanbodiaren ondoren, induskatu gabeko hobi komun gehien dituen estatua. (gehiago…)
“Gerra turismoa” Euskal Herrian barrena
2016-08-24 // Historia // Iruzkinik ez
Frankistek 1938an turismo gidatua sortu zuten gerrari buruzko euren ikuspegia emateko, tartean Gipuzkoa eta Bizkaia gurutzatzen zituen Iparraldeko ibilbidea zegoen. Calellako (Bartzelona) Turismoaren Museoan erakusketa paratu dute “gerra turismo” bitxi hartaz.
Berrikitan ateak ireki dituen Calellako Turismoaren Museoan –arlo horretan bakarra munduan– behin behineko erakusketa dago ikusgai 1936ko Gerran frankistek abiarazitako ekimen aski ezezagun baten inguruan. (gehiago…)
Columba Fernández, egia esateagatik fusilatu zuten anarkista gasteiztarra
2016-07-15 // Uncategorized // Iruzkinik ez
Izarren Argia autobusa Gasteizetik pasa zenean Columba Fernández ere gogoan izan zuten.
“Araba Espainiarekin” zioen hizki larriz prentsa golpistak 1936ko uztail hondarrean. Gaurdaino iritsi den kontakizun hori kolokan jartzen dute Columba Fernández anarkistaren moduko historiek.
Historiografia frankistak behinola haizatu eta ia denek irentsi zuten apoa izan zen: Araban, Nafarroan bezala, herritarrek harrera beroa egin zioten 1936ko uztailaren 18ko altxamenduari. Gaur ordea badakigu lurralde horretan, eta bereziki Gasteiz hiriburuan, golpearen arrakasta ez zela batere garbi egon, erresistentziak izan zirela, greba, armak lortzeko saiakerak… Hori guztia kontatzen saiatu gara ARGIAren aste honetako zenbakian.
Disidenteak erruz espetxeratu zituzten lehen egunetan, eta emakumeentzako Saturraran txiki bat ere sortu zuten Gasteizen, Foruen kalean dagoen “Sagrado Corazon” eskolan. Egun, unibertsitatera bidean ondotik pasatzen diren ikasleek nekez imajina dezakete bertan nolako umilazioak pasarazi zizkieten hamarnaka emakume errepublikarri, tartean Columba Fernándezi. 1936ko iraileko egun zital batez handik atera eta betirako desagerrarazi zuten arte.
Sagrado Corazón ikastetxea, emakumeentzako presondegi bihurtu zuten 1936an.
Fernández ezaguna zen hiriko mugimendu anarkistan. Jaiotzez errioxarra, Gasteizera emigratu zuen eta bertako alde zaharrean bizi zen. 1932an badugu bere berri, otsailean poliziak egindako sarekada batean atxilotua izan baitzen. Urte hartan ospatu zen Bigarren Errepublikaren urteurrena ponpa handiz, baina CNTk ez zuen horietan parte hartu.
Duela 80 urte faxistek golpea eman eta gero, gizonentzako presondegi kanpoko ilaran aurkituko dugu Fernández; bere senarra preso dute eta beste askok bezala haren berri jakin nahi du. Halako batean, soldadu batzuek txantxak egin eta ardoa eskaintzen diote, honek ezetz, begetarianoa eta abstemioa baita.
Hortik aurrerakoak Iñaki Egañak dokumentatu ditu Los Crimenes de Franco en Euskal Herria bere liburuan. Dirudienez ilaran zegoen norbaitek “ardoa eta tabakoaren engainatzen zaituztete” esan zien soldaduei. Salaketaren ondorioz Fernández atxilotu zuten, eta honek esaldi hori berea zenik ukatu bazuen ere, 4 urteko kartzela zigorra ezarri zioten, soldaduei deklaraziorik hartu ere egin gabe.
“No hay resguardo”
Egañak dioenez, agintariek eta Guardia Zibilak Fernándezen kontrako txosten gogorrak idatzi zituzten, oso arriskutsua zela eta “aurrekari tamalgarriak” zituela adieraziz. Hortik egun gutxira, irailaren 17an Gasteizko presondegitik Laguardiakora eramateko bidean, beste hainbat presorekin hil zuten Conchas de Haro inguruan.
Halako kasuetan ohikoa zen moduan, administrazio frankistak mota guztietako eufemismo, trikimailu eta utzikeria erabili zituen, itxurak eginez inon ager ez zedin gau ilunean asasinatua izan zela. Zortzi urte geroago oraindik “desagertua” non zegoen jakiteko tramitetan zebiltzan: “No hay resguardo” hotz batekin itxi zuen Gobernu Zibilak bere kasua.
Columba Fernández Doyague 38 urte zituela hil zuten. Haren alaba Maruja Ruiz Fernándezek honela idatzi zuen Arabako Diputazioak bere amari egindako omenaldiaren ondoren: “Ezin duzue ulertu bat-batean bakarrik aurkitu zen haur honen mina nolakoa izan zen. Izan genituen zailtasun ekonomiko eta mota guztietakoei zauri sakon bat gehitu behar diogu: ez jakitea zure amaren hezurrak non dauden”.
Aurrezki kutxen desagertzea, bi urte
2016-06-30 // Uncategorized // Iruzkinik ez
Euskal Herriko egitura ekonomikorako egun fatidikoa izan zen askorentzat: 2014ko ekainaren 30ean BBK eta Vitalen batzarrek euren burua desegin eta pribatizazioari atea ireki zioten.
Bi urte igaro dira BBK eta Vital aurrezki kutxak euren burua banku-fundazio bihurtzea erabaki zutenetik –Gipuzkoako Kutxak gauza bera egin zuen apur bat geroago–. Horren ondorioz, mekanismo demokratikoetatik eratorritako ordezkaritzak osatutako batzarra izatetik, auto-izendatu daitezkeen pertsonez osaturiko patronatua dute. Askorentzat izaera eta kontrol publikoa galtzea suposatu zuen pauso horrek. (gehiago…)