Eskozia: Begira ezazu, zer ikusten duzu? (II)

2008-06-11  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Eraikinaren aldeetako bat. Bertan legebiltzarkideen bulegoetako leihoak daude ikusgai.

“Ez dugu ahaztu nahi Eskoziar Legebiltzarra Edinburgon kokatuko den arren, Eskozia osoarena izango dela, eskoziar herrialdearena. Legebiltzarrak beraz, gai izan behar luke ordezkatzen duen lurra islatzeko”.

Enric Miralles arkitekto kataluniarraren hitzak dira horiek, Eskoziako Legebiltzarra eraikitzeko lehiaketa irabazi zuenean esanak, 1999. urtean.

2004. urtean Erresuma Batuko Elisabeth II.a erreginak inauguratutako eraikinak laudorio asko jaso zituen, baina baita kritika ugari ere, proiektuaren kostuagatik, kokaguneagatik eta inbertutako denborarengatik. (gehiago…)

Eskozia: Herri baten harria (I)

2008-06-10  //  Eskozia, Eskozian idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Ia 700 urte Ingalaterran egin ostean, Edinburgoko Gazteluan dago egun Patuaren edo Destinoaren Harria.

Historialariek teoria ezberdinak dituzten arren, inork ere ez daki ziur nondik datorren Eskoziako errege-erreginak koroatzeko unean Patuaren edo Destinoaren Harria izenekoa aulki azpian jartzearen ohitura. Dena dela, idatzi historikoek erakutsi dutenez, mila urte baino zaharragoa den usadioa da.

Kondairak dioenez, sakratua da harria. Herrialde oso baten sinbolo gorena.

Eskoziako historiaz asko ez dakitenentzat ere, gauza jakina da ez direla gutxi izan eskoziar eta ingelesen artean libratu diren batailak. 1296an beraz, guda horietako batean, etsaiari ahalik eta minik handiena egin asmoz, ingelesek harria Scone-ko monasteriotik atera eta Ingalaterrara eraman zuten, Westminstergo monasteriora. Arerioak urteetan gurtu zuen pieza sakratua zuten esku-artean. Jainkoarekin harremanetan jartzeko harria, eta hauek ere, orduan, aurrekoek emandako erabilera bera eman zioten: Koroaziotarako erabiltzen hasi ziren beren aulkiaren oinarrian paratuz. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Ke artean hasitako bidean bakea lantzen (eta X)

2008-03-10  //  Irlanda iparraldean idatzitakoak, Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Blokeatua zirudien herri baten historian, aurrera egiteko nahiak bultzatutako akordioa. Ostiral Santuko Akordioa.

Apirilaren 10ean suertatu zen Ostiral Santua orain hamar urte. Dudarik gabe ez zen erraza izan alde guztietako kideak mahai beraren inguruan bildu, gauerdiko azken epea gainditu eta 18 ordu beranduago kez betetako gela adostutako testuarekin uztea. Batzuk irribarretsu, besteak serio. Denak begi-zulo nabarmenekin eta nekeak hartuta. Blokeatua zirudien herri baten historian, aurrera egiteko nahiak bultzatutako akordioa. Ostiral Santuko Akordioa. Edo Belfasteko Akordioa. Edo Stormonteko Akordioa. Azken finean, herri honetara bakea ekarri duen akordioa.

Urte batzuk lehenago, izan ziren antzeko prozesu bati hasiera eman nahi izan zioten ekimenak, baina egoeraren zailtasunek ezinezko egin zuten behin eta berriz haren gauzatzea. Hala ere, 1997. urteko uztail aldera, IRAk su-etena iragarri zuen berriz ere. Major-en Gobernua joana zen eta Blair zen Downing Streeteko buru, Irlandar Errepublikako lehen ministro berriz, Ahern zen; eta bat-batean, bake prozesuak berriz ere indarra har zezakeela zirudien. Behingoagatik, loialista, errepublikar, abertzale eta unionistak –Paislyren DUP izan ezik– negoziazioetan sartu eta Ostiral Santuko Akordiorantz bideratu ziren. 1998ko apirilaren 10ean sinatu zen akordioa eta Ipar Irlandako Exekutibaren sorrera ekarri zuen horrek. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Stormonten barrena (IX)

2008-03-09  //  Irlanda iparraldean idatzitakoak, Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Historia handiko eraikina izateaz gain, istorio asko bizitakoa ere bada.

Txundigarria da Belfast kanpoaldean kokatutako Stormont jauregia, kanpotik eta barnetik. Barnetik are handiagoa da kanpotik baino. Marmolezko pareta eta zutabe zuri handiek apainduta. Egurrezko lur dotorea eta urrezko argi erraldoiak sabaitik zintzilik. Zenbait telebista kamera azken orduko lege garrantzitsuren baten testigantza grabatzen ari dira sarreran, bozeramaile serioaren ahotik. Historia handiko eraikina izateaz gain, istorio asko bizitakoa ere bada.

Pasadizo bat nabarmentzearren, 2006an Michael Stone paramilitar loialista ezaguna sarreran atxilotu zuten pistola, laban eta bonba batekin. Ate birakarian harrapatu zuten segurtasun arduradunek. Eraikinaren kanpoaldean graffiti bat egiten ere saiatu zen, baina letra batzuen faltan utzi zuen pareta: “IRA Sinn Fein murde(rers)” (IRA Sinn Fein hiltzaileak). Orduz geroztik, segurtasun neurriak handitu egin dira. Norbaitekin itzartu behar da bisita, eta bertako langile batek lagunduko zaitu edonora. Bestela, ezin da sartu. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Umeak koxkortzen (VIII)

2008-03-08  //  Irlanda iparraldean idatzitakoak, Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Clodagh, Colleen, Katie Rose (bigarren planoan), Jane eta Philim (aurrean) Short Strand lasaian ibiltzen dira jolasean arratsaldero.

Leku lasaia da oso Hego Belfasteko Short Strand deitzen diotena. Unionistak gehiengo (60.000 pertsona) diren eremuan kokatutako irlandar abertzaleen (3.000 pertsona) gunea da berau. Egun, beti dago irekita auzora sarrera ematen duen burdinazko ate lodia. Haurrak lasai ederrean ari dira kalean jolasean. Iraganeko borrokak liburuetarako geratu dira.

Berrogei bat urte edukiko dituen gizona banku zurian dago eserita, errepide ondoan. Ez da gune turistikoa hau. Gutxi dira ezagutzen ez dituen aurpegiak eta bere aurretik igarotzen da auzunera sartzen den bisitaria. Hamar bat minututan Irlandako egoerari errepasoa egin diogu. Askoz hobeto bizi omen da orain. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Helduko den eguna (VII)

2008-03-07  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Belfasteko Falls etorbidean ateratako argazkia.

Tiocfaidh ár lá. Gose greban hil baino ez askoz lehenago Bobby Sandsek ezagun egin zuen esamoldea. “Helduko da gure eguna”, itzuliko genuke euskaraz; “Txoki ar la”, irakurriko genuke gaeliko irlandarrez. Egun, mugimendu errepublikarraren esaldi kuttun bilakatu da Tiocfaidh ár lá.

Irlanda bateratua eta Britainia Handitik kanpo izango den eguna da errepublikarrentzat helduko den hori. Urte askoz, hau izan da irlandar abertzale gehienek gaelikoz jakin duten esamolde bakarra. Muraletan agertzen den gaelikozko esaldirik errepikatuena da ziur. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Adreiluaren bitartekaritza (VI)

2008-03-05  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Iaz, Shankill protestante eta Falls auzo katolikoak bereizten dituen murrua berritu eta oraindik ere altuagoa egin (behar izan) zuten.

Elkarren ondoan eraikitako etxe asko elkarri bizkar ematen bizi dira Irlanda iparraldean. Leihorik ez batak bestearentzat. Horren ordez, burdinazko sare lodiak, zeruak aska lezakeenaren beldur. Tartean, sei metroko bakearen murruak.

Auzune katoliko eta protestanteen banaketa ez da betidanik hor izan den kontua. Familia askok beren bizilekua utzi behar izan zuten beste komunitatetik jasotako eraso eta mehatxuen ondorioz. Datu bat ematearren, gatazkak indar hartu zuen urteetan, 1969. urtetik 1973ra bitartean bakarrik, 8.170 familiak aldatu behar izan zuten bizilekuz, horietatik %80 katolikoak. Honela, pixkana-pixkana begirada ezberdineko auzuneak bereiziz joan dira. Honez gain, elkarren aurkako erasoak murriztu asmoz, “bakearen murruak” eraiki dituzte. Belfasten 1990. urteko 18 murruak 40 izatera igaro dira. 20 kilometro egiten ditu guztira bakeak. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Iragana present (V)

2008-03-04  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Oglagh na hEireann-ek IRA esan nahi du gaeliko irlandarrez. Urrutian Cuchulainnen oroitarria ikus liteke.

Irlandako kondairak dioenez, Cúchulainn izeneko gerlaria izan zen bertako lurren defendatzailerik adoretsuena, jainkoen laguntzarekin kanpotik etorritako etsaiarekin inolako gupidarik ez zuena. Ezpata eskuan, ez omen zegoen hura garaituko zuen armada edo gerlaririk. Hala, behin, lantza batek larri zaurituta utzi zuenean, bere burua harri bati lotu eta borrokan jarraitu zuen, zutik hil zedin. Cúchulainn bi oinen gainean ikusita, ezpata tinko eutsita, etsaia oraindik ez ei zen hurbiltzera ausartzen. Halako batean, ordea, bele bat zerutik jaitsi eta bere sorbaldan pausatu zen. Orduan konturatu ziren hilik zela gerlaria.

Hain da gurtua aipatu gerlaria, bai protestante eta baita katolikoek ere ohoratzen dutela, bakoitzak kondaira bere erara interpretatuz. Irlandar abertzaleek kanpoko etsaiaren aurka egin izana aldarrikatzen diote, eta unionistek berriz, Irlanda iparraldetik hegoaldeko tribu zeltarrei aurre egin izana. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Diruak ere bakea dakar (IV)

2008-03-04  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

1998. urtean Ostiral Santuko Akordioa sinatu zenetik, urteko 200.000 bisitariak 1.200.000 izatera igaro dira hamar urtetan. Argazkian Belfasteko udaletxea.

Errepublikarrek “kolonizatzaile britaniarren aurka” egin dutela dioten bitartean, paramilitar loialistek “IRAk bultzatutako komunitate arteko gatazka bati erantzun” diotela kontatzen dute. Bakoitzak bere posizioa argi du, baina horrekin ez da nahikoa. Beren borroka eta ikuspuntuak zabaldu asmoz, loialista zein errepublikarrek beren museoak ireki dituzte, taxi bidezko tourrak antolatu, auzo beroetara bisitak gidatu, kartzelak bisitatu, muralak azaldu… Bakea sinatu zenetik, bataila memoriaren borroka-gunera mugitu da mantso-matso… eta horretarako zer hobe turismoa baino?

Belfasteko turismo bulegoak bisitariari Erraldoien Galtzada edo Titanic eraiki zuten portua ikustea gomendatzen dion bitartean, talde pribatuek herrialdearen ikuspegi historiko eta politikoari erreparatzen diote gehienbat. Coiste taldekoek adibidez, preso errepublikar ohien languntzarako taldeak, tour politikoak antolatzen ditu Belfast, Derry eta South Armagh-en hainbat hizkuntzatan, euskaraz barne. Bertan errepublikarren ikuspuntua argi uzten dute, eta bidaiariaren galdera guztiak erantzun. Epic taldeak berriz, preso ohi loialisten babes talde gisa funtzionatzen du eta antzeko funtzioa ematen saiatzen da. (gehiago…)

Irlanda Iparraldea: Euskaldunokin harremanak (III)

2008-03-03  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Euskaldunak bere herria zein den bi aldiz esan behar ez duen lekuen zerrendan sartzen da Irlanda iparraldea, dudarik gabe.

Derry da Irlanda iparraldeko bigarren herririk handiena, eta bertako biztanleen %80 ingururekin, errepublikarrak dira gehiengo nabarmen. Urteetan unionistak agintean izan diren sei konderrietan errepublikartasun horrek eragin handia izan du arlo politiko eta ekonomikoan; onerako baino, gehiagotan txarrerako. Hala ere, bere garaian britainiarrek no-go-area deitzen zioten (ez joan gunea) katolikoen gotorleku horretan, arazo eta kezkak aldatuz doaz urteekin. Lehen gorriz heriotzekin lotutako datak bazeuden borobilduta, pixkana kolore hori beste era askotako datek hartu dute. Adibide lirateke Irlandako selekzioen partida egunak. Pantaila erraldoi batean ikusi nuen Irlanda eta Eskoziako taldeen arteko errugbi norgehiagoka, nerbio eta pinta artean.

Dublineko Croke Park zelaian jokatu zuten, Sei Nazioen Txapelketako partida. Bi orduz Irlandako hiriburuan bageunde bezala sentitu ginen pub hartan ginenak. Nola ez, taldeak Derryko zaleen babes osoa izan zuen. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Margoen nortasunaz (II)

2008-03-02  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

“Sandy Row loialistan sartzen ari zara orain, Belfast Hegoaldeko Ulstergo Askatasunaren Gudarien gotorlekuan”

Irakurri, ikusi eta entzun duenarekin hiriari buruzko nahiko ideia garbia eratu ohi du Belfastera doan bidaiariak. Bakoitzak bere erara, baina elementu komun askorekin. Bai, nik ere mila xehetasunez beteriko hiria nuen buruan, muralez betea eta iraganeko gatazka ia arnastu egin zitekeena.

Eguzkiak aspaldi gabon esana zuenean heldu nintzen. Gauzak horrela, hiriarekin lehen hartuemana hurrengo egunerako utzi nuen. Ostatua goizean goiz utzita, etxe kantoi guztietara begira ibili nintzen, urduri antzean, begiak zabal-zabal ea horrenbesteko sona duten margorik noiz aurkituko. Hirigunean bueltaxka batzuk eman ostean, eta bat bera ere aurkitu gabe, Falls auzo katolikora jotzea erabaki nuen. Mapa eskuan, zeharo galduta. (gehiago…)

Irlanda iparraldea: Ulster, Ipar Irlanda… izenen gida laburra (I)

2008-03-01  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak  //  Iruzkinik ez

Derryko paisaia Irlandako bandera marrazturik duen harriaren atzean.

Irlanda, irla osoa izendatzeko erabiliko dugu. Egun, bi zatitan dago banatuta: Irlandako Errepublika (independentea 1921. urteaz geroztik) eta Ipar Irlanda (Erresuma Batuko parte).

Lau probintzia historikok osatzen dute Irlanda: Munster, Leinster, Connacht eta Ulster. Azken honetan dago kokatua Erresuma Batuaren menpe dagoen lur zatia, baina Ulster osoa ez dago Elizabeth II erreginaren esanetara. Errepublikarrek sei konderriak terminoa erabiltzen dute eta Ipar Irlanda ekidin, ez baitute irlaren banaketa administratiboa begi onez ikusten. (gehiago…)

Bizikidetzarako pausoa ematea erabaki du Australiako Gobernuak

2008-01-31  //  Irlanda Iparraldea, Irlanda iparraldean idatzitakoak, Uncategorized  //  Iruzkinik ez

Australiako aborigenen argazki zahar bat

Australiako Gobernuaren izenean barkamena eskatuko die datorren otsailaren 13an Kevin Rudd lehen ministroak bertako indigenei aurreko urteetan “zibilizatu asmoz” indigenei umeak familiei kendu eta ‘zibilizaziora’ eramateagatik. Mundu osoko indigenek eta hauen alde lan egiten duten erakundeek pozik hartu dute berria, bizikidetza eta errespeturako pausu garrantzitsutzat jotzen baitzuten hau. Hainbeste sufrimendu sortu ostean, barkamena eskatzea erabaki du azkenean “gizon zuriak”

Hala ere, Bringing Them Home (Etxera Ekarriz) giza eskubideen alde lan egiten duen taldeak Australiako gobernuari eskaera egin zionetik pausoa ematera ausartu den arte hamar urte baino gehiago igaro dira. Christine King, Stolen Generations Alliance (Lapurtutako Belaunaldien Aliantza)ko kideak ezin omen zuen sinetsi ere barkamenerako data behingoagatik jarri dutela. Negarrez hitz egin zuen King andereak: “jende heldua sinetsita zegoen ez zutela egun hau inoiz biziko, oso hunkigarri eta garrantzitsua da guretzat”. (gehiago…)