Partikulen xehetasun larria

Atalak: Kondarrak

Irlandako Cork hiritik bost kilometrora agintariek Rigaskiddy herrian errauste planta eraiki aurretik An Bord Pleanála aholku batzordea osatu zuten adituek eman zitzaten beren iritziak fabrika berriaz. Diktamena eskatu zioten Ulsterreko unibertsitatean irakaslea den Vyvyan Howard doktore toxiko-patologoari eta honek 2009ko ekainean txostena aurkeztu zien: “Statements of Evidence. Particulate Emissions and Health” (Lekukotza edo peritajea. Partikulen jariaketa eta osasuna). Hiri hondakinak labe industrialetan kiskaltzeak gizakiaren osasunari eta ingurumenari dakarzkien kalteez zerbait jakin nahi duenak leitu beharra dauka Interneten libre dagoen agiria: partikula txikien eta gizakien heriotzaren arteko loturak, partikula ezberdinen eta hauen arteko nahasketaren eraginak, arnasketa eta partikulak, biriketara iristen diren partikulen bidea, eragin toxikoaren mekanismoa, haurrak herritar bereziki bulnerableak, umekiaren jaio aurretiko arriskuak… Kebideetatik ateratzen diren partikulak neurtzen dira milimetro bakoitzak mila dauzkan mikrometrotan eta milimetroan 1.000.000 sartzen diren nanometrotan. Jendeon ile batek 70 mikrometroko lodiera dauka. Arnasten hasita 10 mikrometro baino ale larriagoak sudurrean eta eztarrian geratzen zaizkigu biriketaraino pasa gabe. 10 mikrometro baino txikiagoetan handienak bronkioen  hasierara heldu eta karkaxarekin edo eztularekin kanporatzen ditugu. 5 mikrometro baino xehegoak biriketaraino heltzen zaizkigu. 2,5 mikrometro baino are meheagoak albeoloetaraino barneratuko zaizkigu, biriketan oxigenoak eta odolak bat egiten dutenetaraino. Hortik aurrera, kalteak, segun eta zein materialezkoa den partikula eta zein neurritakoa, 2,5 mikrometro baino gutxiagokoak baitira ultra-meheak, nanopartikula ere deituak: “Ikerketek erakutsi dute masa handietan arriskurik gabeak diren materialak berak ere toxiko bihurtzen direla partikula ultra-xeheetan zatitutakoan”. Partikula zenbat eta xeheago, kaltea are larriago. Konbustioak sortutako isuri guztiok biltzeko errauskailuek dauzkaten filtroen eraginkortasun ahulaz hobeto jabetzen ere lagundu du Vyvyan Howardek 2009an aurkeztu ikerlanak. Geroztik Irlandako agintariek baztertu egin dute Rigaskiddyko errauskailu asmoa.