Gernikatik Sabadellera, oroimen kolektiboaren soinua

Atalak: Gizartea, Historia

1937ko bonbardaketez ohartarazten zuen Astrako sirena Sabadellen egin zuten, gerra garaian kolektibizatutako La Electricidad fabrikan.

Gernikako bonbardaketaren 79. urteurrena gogoratu zuten asteartean ekitaldi andana baten bidez instituzio, elkarte eta herritarrek. Iraganeko genozidioak ez ezik gaur egungoak ere oso presente izan ziren egun osoan, gerratik ihesi Mediterraneoan hildako errefuxiatuen omenezko minutu bateko isilunea, esaterako. Apirilaren 29an, berriz, errefuxiatuen aldeko Guernicatik Gernikara. Ongi etorri! manifestazioa antolatu dute Lobak ekimenaren baitan.

Bonbardaketa jasan zutenen ilobek martxan jarrita, sorkuntza eremu ezberdinak landu nahi ditu Gernikako Lobak proiektuak, eta urteurrenaren kari egitarau esanguratsua (pdf) antolatu dute. Horren barruan sartzen da Lau minutu ekimena:  asteartean arratsaldeko lehen orduan sirena hotsa entzun zen herri osoan. Yahia Koddo eta Ruba Hassan siriarrek aktibatu zuten 1937an hegazkin faxistak zetozela abisatzeko erabiltzen zen mekanismoa bera.

Aparatu horren atzean lotunez beteriko historia dago eta horren berri eman dute Astra kulturarako fabrika sozialeko kideek eta Sabadelleko Historia Museoak.

Astra lantegia eraisteko arriskuan zela berreskuratu zuten sirena hainbat lagunek, baina urteotan ezin izan dute zehazki jakin egiaz bonbardaketez ohartarazteko erabiltzen zen alarma ote zen. Duela hilabete batzuk baina, Sabadelleko museora deitu zuten, sirenak zuen plakan “La Electricidad, S.A., Sabadell”  inskripzioa zuela ikusita.

Hortik aurrera abiatutako ikerketari esker jakin dute Gernikako sirena Sabadellen egin zutela 1936ko bigarren erdialdean.

La Electricidad: kolektibizatutako fabrika

Duela urte batzuk gazte batzuek Astra eraldaketa sozialerako okupatu zuten moduan, La Electricidad fabrika ere langileek kolektibizatu zuten 70 hamarkada lehenago.

Sabadelleko Historia Museoak fabrika horri buruz kaleratutako liburuxka batean (pdf) ageri denez, 1911n sortutako argindar aparatuen fabrika Gerra Zibilean kolektibizatu zuten langileek eta horrela iraun zuen 1936tik 1938ra arte.

Lantegien kolektibizazioak oso ugariak izan ziren Katalunian garai haietan, batez ere indar anarkisten eskutik eta autogestiorako helburuz. Gerra luzatuz joan ahala Kataluniako Generalitatak bereganatu zuen fabrika askoren ardura eta ondoren Espainiako Gobernuaren esku geratu ziren.

Sabadellen gerrarako materiala produzitu zuten: ibilgailu blindatuak, makina elektrikoak, granada eta bonbentzako piezak, eta baita bonbardaketez ohartarazteko sirenak ere. Horietako bat da Astran aurkitutakoa.