Kepa Ordoki (eta 2): Txomin Iturberen eta Galindoren arteko mezulari

Atalak: Historia, Larrun

LARRUNek 1988ko udazkenean plazaratutako “Kepa Ordoki, gudarien komandante: “Santoñakoa baino Bilbo entregatzea izan zen grabea” elkarrizketa luzeak, abertzale zaharraren bizipen ugariak jorratu ostean, azken orrialdeetan bildu zuen 1985koa izan  behar duen negoziaketa ahalegin bat ETAren borroka armatua gainditzearen inguruan.

Ordokik “Le Monde” egunkarian eta “Punto y Hora” astekarian aurreratuak zituen elkarrizketaren pasarte honetan kontatuko zituenak. LARRUNeko elkarrizketan deigarri egiten da ikustea pasadizoa gudari zaharraren traiektoria zabalaren amaieran.

Ordokik kontatzen duen ahalegina kokatu nahi duenak ETAren eta Madrilgo Gobernuaren arteko kontatuen historia luze eta katramilatsuan, begiratu dezake Iñaki Egaña eta Giovanni Giacopucciren “Los días de Argel: crónica de las conversaciones ETA-Gobierno español” (Txalaparta, 1992) liburuan. Googleko bertsio digitalean 95. orrialdean aipatzen da.

Hona LARRUNeko elkarrizketaren pasartea osorik:

LARRUN.- Hemen aipatzen dugun negoziaketa oso gauza abstraktoa da. Baina zuk parte hartu zenuen saio hura [Oharra: Punto y Hora astekarian Ordokik azaldu zuena, ETAren, Garaikoetxea lehendakariaren eta Madrilen arteko kontaktuak] oso gauza konkretoa izan zen.

Kepa Ordoki.- Ni “Ignacio komandantea”rekin -gero garbi jakin ahal izan da [Enrique Rodriguez] Galindo koronela zela hura- egon nintzenean, gauza argi eta zehatz geratu zen: Txominen [Iturbe] aginduz joan nintzen ni berarekin hitzegitera. Txominen eta Garaikoetxearen arteko elkarrizketak ondo zihoazen. Oroi zaitez, Bakearen mahaiaren garaiak ziren; badakizu mahai hura sozialistek lehertu zutela, sozialistek eta PNVk berak ere bai. Hura baino lehen urte bete baino gehiagoz ETAren eta Gobernu españolaren arteko kontaktoak izanak ziren, politikoekin eta militarrekin. Mundu guztiak daki. ETAk KAS alternatiba jartzen zuen beti aurretik, Autodeterminazioa barne. Madrilgoek ezez, eta kontaktoetan aurrerapenik ez zen ikusten. Hala eten ziren.

Nik, aldiz, Txomini esaten nion akordioa lehenago Eusko Jaurlaritzarekin egin behar zela. Ona edo txarra, baina Jaurlaritza geneukala, eta berekin jarri behar genuela konforme, horrek Madrilen aurpegia eman zezan eta ETArekin iritsitako akordioa esiji zezan. Eta ETAkoek berriz Eusko Jaurlaritzak ez duela biperrik balio… Egia da, nahi baduzu, ez du biperrik balioko baina martxan jartzen ari zen, bere ertzainekin, eta eman zituzten lau sosekin eta beste. Gero iritsiko zen LOAPA. Bitartean, Madrilekin kontaktoetan segitzen zuten.

Baina kontakto horiek eten ziren, eta jarkin nuenean ikusi nuen hura zela berriz saiatzeko unea. Garaikoetxearekin elkarrizketan hasteko oneritzia eman zidan Txominek, eta bilera batzuk ere egin genituen. Baina Madrilgo informazio zerbitzuek jakin zuten kontakto horien berri, eta zer egiten du polizia espainolak, Galindok alegia? ETArekiko harremanetan zuten enlazearekin hitzegin. “Bai, kontaktoak martxan daude, zuekin ezertara iristeko modurik ez dagoenez, Eusko Jaurlaritzakoekin hasi dira” erantzun zien honek. “Eta nor da kontaktoa?”. “Ordoki” esan zion; oker egina, zeren eta haiek jakingo zuten ordurako, baina ez zion esan behar. Haren bidez iritsi zitzaidan “Ignacio komantantea”nirekin egon nahi zuela enkargua. Erantzun nion bai Txomini eta bai Garaikoetxeari komentatuko niela, eta haiek egoki ikusten bazuten joango nintzela. Ondo ikusi zuten biek, eta deiaren zain geratu nintzen.

L.- Eta horrela gertatzen da “Costa Vasca” hoteleko zuen zita.

K.O.- Bai, eta han ezagutu genuen “Comandante Ignacio” bezala presentatu zena. Egun hura arte ez genekien bere benatako kargua, eta horregatik aurkezpenak egiterakoan galdetu nion ea nor zen, edo noren ordezkaria zen. Eta erantzun zidan: “De la misma manera que usted representa a ETA, yo represento al Ministro del Interior, al señor Barrionuevo”. Eta: “Zer nahi duzue?”. “Badakizu orain arte KAS alternatibaren gainean aritu garela izan ditugun kontaktoetan, bain ahorretan aurrerapenik ez zen posible eta hola eten dira harremanak”.

Esplikatu dizudanez, Txomini KAS alternatiba pittin bat “limatu” beharra adierazten nion, Garaikoetxeak ere hala esaten zuen eta. Zerbait limatu. Eta konformidade batera iritsiak ginen: Garaikoetxearen lau gizon -diputatu eta abar- joango zirela eztabaidatzera ea KAS alternatibatik zer limatu ahal izango zen. Horixe zen falta zen bilkura, eta orduan enteratu ziren Galindo eta horiek eta niri deitu. “Costa Vasca”ko zita horretan Galindok esan zidan prest zeudela amnistia osoa emateko.

L.- Eta zuk galdetu zenion “[Jesus Mari] Zabarte barne?”…

K.O.- Hori da. Eta berak: “Baita ere, baina ezingo da berehala atera. Odol delituak dituztenek pittin bat itxoin beharko dute, baina beren egoera hobetuko litzateke espetxean. Horiek libre utzi eta Txomin eta denei etortzen utziz gero Fraga eta beste erotu egingo bait lirateke. Espetxeetako egoera hobetu, eta Txomin eta horientzako behar den dirua Hegoameriketara edo nahi duten lekura joan daitezen. Zuretzako bezala, nahi duzun dirua eskatu, zeren eta badakigu gauza hauek kosta egiten direla”.

Aipatzen zen baldintza zen ETAren tregoa. Orduan nire aldetik: “Beraz, goizaldeko detentzioak eta torturak ere gelditu daitezela. Estradiziorik ez dadila izan, eta GALek bere hilketak gelditu ditzala”. Berak: “Bueno, GALen asuntoaz guk ez dakigu ezer”. Nik altxa eta esan nion: “Zuk eaten badidazu GALez ezer ez dakizula ni banoa, hizketan segitzeak ez du merezi”. Keinu berezi bat egin zuen, eta eskoltan zituenak ere mogitu egin ziren, baina geldirik egoteko zeinu bat egin zien eta “eseri zaitez, mesedez, segi dezagun elkarrizketan”. Estradiziorik ez zela izango agindu zuen.

Han segitu genuen eta bi orduren buruan azkenean esan zidan: “Gogoan al duzu esan dugun guztia?”. “Bai”, nik. “Ni gela batera noa hitzegin duguna paperean idaztera, eta gauza bera egiteko eskatzen dizut. Komunika iezaiozu hau del Txomini, eta erantzuna daukazunean deitu, edozein ordutan, eta zita jarriko dugu”, eta telefonoak eman zizkidan. Esan nion: “GAL batetik eta frantsesekin daukazuen kolaborazioa bestetik, gauza hauek ezin dira egun batera egin”. “Bueno, bada ahalik eta azkarrena”. Eta berriro aipatu zuen baldintza: “Bide honetatik segitzekotan ‘condición sine qua non’ da ETAk atentaturik ez egitea”. Eta erantzun nion: “Sei hilabete daramatza ETAk atentaturik burutu gabe. Atentaturik ez izatekotan, zuek ere gaueko errejistroak-eta gelditu beharko dituzue”. “De acuerdo”, eta hola bukatu genuen.

L.- Zerbaitetan ari zinetela pentsatu daiteke zure hitzetatik, eta aldiz ezertara ez zineten iritsi.

K.O.- Zer gertatu zen? Haiek bazekitela ETAren eta Garaikoetxearen artean kontaktoak bazirela, eta akordio batera iristekotan. Felipe Gonzalez ere Ameriketatik eta Europatik ibilia zen “terrorismoaren” aurkako propaganda eginaz. Garaikoetxea eta ETA beraiek baino lehen adostasun batera iristea ez zitzaien interesatzen. Eta PNVko zati batek ere ez zuen inolako interesik Garaikoetxea joko horretan indartuta ikusteko.

Ordurako auzitegi frantsesek estradizioetarako baimena emana zuten, baina gobernu frantsesak uko egiten zion neurri horri. Badinter zen justizi ministraria, eta Bordaletik pasea zen, hango udaletxean izandako bilkura batera etorrita. Eta bilkura hartan egon behar zuen jeneral bati abisoa pasatu genion alderdi sozialistako emakume garrantzitsu baten bidez, Badinterrekin komenta zezan ea estradiziorik izango zenetz. Eta goizaldeko ordubietan deitu zidaten Bordaletik esateko estradiziorik ez zela izanen. Galindorekin izandako bilkura hartatik pare bat egunetara izan zen hau.

Eta hiruzpalau egunetara, Gobenu sozialistak estradizioak ematen ditu. Fabius-ek esan zuen hiltzaile batzuk zirela; egun gutxi barru bat libre utzi zuten, eta gero beste bat, hura gezurtatuz, baina enfin. Gobernu espainiarrak presio egin zuen frantsesen gain estradizioak izan zitezen, ETA Garaikoetxearekin adostasun batera iritsiko zen baldurrez. Laster egin zuen ETAk hurrengo atentatua. Horrela eten zen dena, eta inork ezer esaten ez zuenez, nere bertsioa eman nuen “Le Monde”n bezala “Punto y Hora”n.