Zer pentsio, zer etorkizun

Atalak: Ekonomia, Gizartea

Pentsioen sistemak erreformatu eta pribatizatzeko asmoak ez dira atzo goizekoak. Sarkozyk eta Zapaterok aspaldi idatzitako gidoi bati segitu diote, eta finantza krisiak sortutako egoerarekin ezin hobeto bete dute euren papera. Ekonomia kritikorako Taifa mintegi katalanak Qué pensiones, qué futuro (Icaría, 2010) liburuan errepaso itzela ematen dio pentsioen auziari eta agerian uzten ditu atzean dauden interesak.

Liburuan, Miren Etxezarreta ekonomia katedradunak dio, Alemanian sortu zirela zahartzaroko pentsio publikoak XIX. mendean; gero, Bigarren Mundu Gerraren ostean loraldia bizi izan zuen pentsio sistema publikoak herrialde industrializatu ia guztietan, AEBetan izan ezik, jakina. Baina 1970eko hamarkadan, AEBetako ereduari jarraitu nahi izango diote Argentina eta Txileko diktadurek, eta pentsio pribatuak bultzatuko dituzte. Hor hasten da, askoren aburuz, pentsio publikoaren gainbehera, Reagan eta Tatcherren garairik gogorrenetan hain zuzen. 1994an Mundu Bankuak Adverting the Old Age Crisis (Zahartzearen krisia saihestuz) txostena kaleratu zuen, eta teoria demografikoari bidea ireki zion. Geroztik, pentsio publikoak “krisian” daudela esateko arrazoi nagusiena populazioa zahartzea izan da.

Eta zein da Mundu Bankuak eta enparauek eskaintzen duten soluzioa? Pentsio pribatuak sustatzea, boluntarioki batzuetan, eta derrigorrez bestetzuetan: “Bistan denez, aurrezteko era pribatuak beti existitu dira –dio Etxezarretak–. Zergatik orduan, hain argudio elaboratuak pentsio plan pribatuak hazteko? Gakoa derrigortasunean dago. Epe luzeko funts bihurtzean oso interesgarriak dira finantza negozioentzat. Langileak produktu hauek ‘erostera’ derrigorturik daude”. Espainian 1989koa da pentsio pribatuak baimentzen dituen legea. 1995ean lehenengo Toledoko Ituna (pdf) egin zen alderdi politikoen artean, eta itun horretan pentsioen espiritu solidarioa murriztu zen, aportazioaren araberako kategoriak sortuz. 2001eko bigarren Toledoko Itunean ere torlojua estutuko da “malgutasunaren” izenean. Estrategia sinplea da: pentsio publikoa hustu eta zailtzen den bitartean, pentsio plan pribatuak sustatzen dira –hobarien bidez, esaterako–. Espainian, funts pribatu horiek kasik ez ziren existitzen 90eko hamarkada hasieran, baina 2007an 80.000 milioi euro gestionatzen zituzten, Gizarte Segurantzak Erreserbako Funtsean duen kopuruaren ia bikoitza.

2008ko finantza krisiak gogor kolpatu zituen pentsio funts pribatuak, eta orain bere produktua “erosiko” dion bezero egarriz dira, eta hain zuzen, Espainiako Gobernua pentsioen erreforma bultzatzen ari da, etorkizuneko pentsionistok  has gaitezen kontatzen bat, bi, hiru… 41 arte, eta kakalarriak sarturik La Caixa edo BBVAko bulegora joan gaitezen.