“Gerra turismoa” Euskal Herrian barrena

Atalak: Historia

Frankistek 1938an turismo gidatua sortu zuten gerrari buruzko euren ikuspegia emateko, tartean Gipuzkoa eta Bizkaia gurutzatzen zituen Iparraldeko ibilbidea zegoen. Calellako (Bartzelona) Turismoaren Museoan erakusketa paratu dute “gerra turismo” bitxi hartaz.

Berrikitan ateak ireki dituen Calellako Turismoaren Museoan –arlo horretan bakarra munduan– behin behineko erakusketa dago ikusgai 1936ko Gerran frankistek abiarazitako ekimen aski ezezagun baten inguruan.

Matxinatuek gerrari buruzko euren ikuspegia zabaldu nahi zuten nazioartean –Europako faxismo eta demokraziaren arteko borroka ideologiko betean– eta horretarako Gerraren ibilbideak jarri zituzten martxan, Turismoaren Zerbitzu Nazionala sortzearekin batera. Lau ibilbide zehaztu zituzten: Andaluziakoa, erdialdekoa (Madril), Aragoikoa eta Iparraldekoa. Baina soilik azkeneko honek funtzionatu zuen praktikan.

Erakusketan besteak beste ikus daitezke frankistek diseinaturiko promozio afixak eta argazkiak. Tartean daude Urkiolako gurutzea, Bilbo inguratzen zuen Burdinazko Gerrikoa edota Gernika bera, bonbardaketaren ondoren txikituta, baita “gorriek botatako ehunka zubi, berehala tropa nazionalek berreraikiak”.

Ibilbidea Irunen hasten zen, Gipuzkoako kostaldea igaro ondoren Durangorantz edota Ondarroarantz desbideratzen zen, Gernikan barrena berriz ere Bilbon bat egin eta Santander alderantz abiatzeko. “Compruebe usted mismo la situación y circunstancias en la España Nacional”, dio afixetako batek, horretarako bidaia agentzietan informazio gehiago eskatzea iradokitzen du.

Madril hiriburua oraindik bere esku zuen Gobernu Errepublikarrak; frankisten gehiegikeria odoltsuak salatu zituen behin eta berriz. Horri aurre egiteko kontra-propaganda moduko bat izan zen ibilbideen egitasmoa. Francoren erregimenaren Barne Ministerioa atzerriko hainbat herrialdetako bidaia agentziekin jarri zen harremanetan eta kazetariekin ere aurrez aurre izan zen:

“El Servicio Nacional del Turismo invita a todos los ciudadanos de los países civilizados a recorrer la [Ruta] del Norte para comprobar personalmente la tranquilidad y el orden que reina en regiones recién conquistadas por las armas y en las que con toda comodidad podrán ver las huellas aún candentes de una de las epopeyas más grandes que registra la Historia”.

Jakina, beste helburu bat ere bazuten matxinatuek, eta ez zuten ezkutatzen: atzerriko dibisak lortzea. Hala, bisitariek aitortu beharra zuten zenbat diru sartuko zuten Espainiara eta ezin zuten inolaz ere pezetarik atera. Zentsura ere erabatekoa zen, soilik ministerioak jarritako autobusez ibili zitezkeen eta ezin zuten argazki-karreterik eraman.

XX. mendeko gerretan, nola XXI. mendekoetan, turismoa gerrarako arma boteretsua izan daitekeela jabetzeko balio du erakusketa honek.