Ondarea bizitzeko

Atalak: Gizartea, Historia, Uncategorized

Aste honetan utzi beharko dute euren betiko bizileku izan dena Donostiako Martutene auzoan dagoen Erbetegi etxeko auzotarrek. Eraikina husteko agindu diete, derrigorrezko desjabetze azkarraren prozedura bidez, AHT egiteko botako baitute. Trenbidea ez da gainetik pasako, baina badirudi obren dardarizoek kaltetuko duten beldur direla, eta errazago zaie eraistea hura babestea baino.

Bizilagunen urtetako borrokaren berri eman dugu ARGIAn, eta eraikinak duen balio historikoa ere azaleratu genuen: balizko arkeologia gune izendatuta zegoela eta horrek azterketa arkeologikoa eskatzen zuela. Hala, Adif obraren sustatzailearentzat egindako “azterketak” onartzen duen arren eraikina XVI. mendekoa dela, baita ere dio Bigarren Karlistaldian erre eta barruko egurrezko egitura eta espazioak berritu zituztela.

Baina zer geratu zen zutik Donostian XIX. mende odoltsuan? Akaso badago munduan eraikinik denboraren orraziak apaindu ez duenik? Askotan, denborak berak bihurtzen du ondareago iraganeko hori. Niri behintzat, deigarriagoa egiten zait jakitea Urumea bazterreko dorretxe horrek, duela ia bost mendeko planoen oin bera edukitzeaz gain, gerren atzaparkada ere jasan zuela, eta hala ere gaurdaino iritsi zaigula bizidunentzako erabilgarri.

Orain jakin dugu, Gipuzkoako Diputazioko Kultura sailak egindako administrazio espedientearen arabera, Erbetegi etxearen hondar batzuk tokian bertan utziko dituztela. Igual noizbait tren horretan bidaiatuko duten goi funtzionario eta exekutibo pribilegiatuek leihotik ikus dezaten? Denbora ematen badie noski. Eraikinaren elementu esanguratsuenak (ate nagusiko arkua, armarria…) Irungo Gordailura eramango dituzte; hirigintza garapenetan molestatzen duten eta haiekin zer egin ez dakigun gauzentzako hilerri bihurtzeko bidean den almazen erraldoi hori. Alegia, bizirik zegoena hil eta ondoren “autopsia” egingo diote, Garikoitz Arrese-Igor bizilagunak ongi azaldu duen gisan.

Ondareari buruzko ikuspegi oso motza edukitzea da egin behar dutena. Zer da ondarea testuingururik gabe? Zer edukiz eta balioz hustuta? Buztinezko bihotz bat, Laboak esango lukeen bezala. Logika horrekin jarri dituzte antzinako horma historikoak parkingetako apaingarri, koadroen moduan, edo utzi dituzte historiaurreko aztarnategiak ia biluzik, Prailehaitzen bezala. Zer da haitzulo bat mendirik gabe? Zer ataria etxe faltan? Logika berarekin jokatzen dute hizkuntza museorako altxorra balitz bezala maitatzen dutenek, erabili beharrean.

Erbetegi Donostiako eraikin zibil zaharrenetakoa da, eta gainera, Ancora elkarteko Eneko Oronozen esanetan eraikin oso berezia, arkitektura kultuaren hiriko erakusgarri bakarretako bat delako. Ados, ez dauzka karabista espektakularrak agerian, jende xumeak jasotako paretak eta azala kendutako margoa baizik, baina jarraitzen du ondare izaten, erabiltzeko eta bizitzeko ondare.