Amiantoan suspentso

Atalak: Gizartea, Osasuna

Irailarekin batera badator ikasturte berriaren hasiera eta milaka haur eta nerabek ikastetxeetarako bidea hartuko dute berriz ere, batzuk pozik, beste batzuk ez hainbeste, baina denek euren azterketak eta lezioak motxilan dituztela. Beste hainbeste espero zitekeen euskal administrazioaren partetik, baina ez dirudi ikasle finak izan direnik, ez behintzat gai zehatz bati dagokionez: amiantoa.

Kataluniako Generalitatak uda honetan hamazazpi ikastetxetan obrak egin ditu, eraikinetan oraindik dagoen amiantoa kentzeko. Amiantoa –edo asbestoa– isolatzaile bikaina da eta erruz erabili zen mota guztietako azpiegituratan 1960ko hamarkadatik gutxienez 1990eko amaierara arte –Espainiako Estatuan 2002 debekatu zuten bere erabilera eta Frantziako Estatuan 1997an–. Eraikuntza publikoetan ere horrela izan zen, tartean ikastetxe ugaritan.

Amiantoa denborekin degradatu egiten den material bat da: 30-40 urteren buruan hauskor bihurtzen da eta bere zuntzak hedatu egiten dira inguruan. Horrela, mesoteliomak, asbestosia eta biriketako minbiziak sortzeko arriskua areagotu egiten da. Horregatik da lehentasunezkoa amiantoa eraikinetatik kentzea, are gehiago eskoletatik. Katalunian Hezkuntza Departamentuak kalkulatu du gutxienez hango 271 ikastetxetan dagoela amiantoa, eta 11 milioi euro inbertituko ditu horiek kentzeko; asmoa da 2028an eskolarik ez egotea amiantoz kutsaturik Katalunian.

Eta Euskal Herrian? Duela urte batzuk jakin zen ikastetxetako arbeletan amiantoa egon zitekeela eta horietako batzuk erretiratzen aritu ziren. Hainbat herritan ere esku hartu izan da, pixkanaka-pixkanaka: Bilbon, Laudion, Donostiako Altza auzoan… ikastetxeetako sabaiak eta abar kendu dituzte. Baina ez dago hezkuntza zentroetan amiantoaren presentzia norainokoa den esaten duen datu zehatzik, eta ondorioz ezta hori kentzeko plan orokorrik ere.

2022an Espainiako Kongresuak onarturiko lege batek udalerri guztiak derrigortzen ditu amiantoaren errolda egitera. Aitzitik, legea onartu eta urtebetera apenas gutxi batzuek zuten halakorik, eta gaur egun ere gutxiengoa dira. Mantso doa dena. Halako errolda bat egitea erabaki duen azkenetakoa Legazpiko Udala izan da, horretarako aurretiazko faseari ekin dio, amiantoaz kutsaturiko eraikinak identifikatzeko. Eusko Jaurlaritzak errolda horiek egiteko metodologia jarri du abian eta formazioa eskaintzen ari da udal teknikarien artean, apurka.

Apurka, poliki eta astiro ari da administrazioa. Baina denbora aurrera doa eta 30-40 urteko epemuga gainean dugu; gero beste hamarkada batzuk igaroko dira mineral kantzerijenoaren zuntzek beren lana egin arte. Orduan nor akordatuko da garaiz ez egindakoaz? Akaso gaur haur eta nerabe direnak bai.