Columba Fernández, egia esateagatik fusilatu zuten anarkista gasteiztarra

Atalak: Uncategorized

Izarren Argia autobusa Gasteizetik pasa zenean Columba Fernández ere gogoan izan zuten.

“Araba Espainiarekin” zioen hizki larriz prentsa golpistak 1936ko uztail hondarrean. Gaurdaino iritsi den kontakizun hori kolokan jartzen dute Columba Fernández anarkistaren moduko historiek.

Historiografia frankistak behinola haizatu eta ia denek irentsi zuten apoa izan zen: Araban, Nafarroan bezala, herritarrek harrera beroa egin zioten 1936ko uztailaren 18ko altxamenduari. Gaur ordea badakigu lurralde horretan, eta bereziki Gasteiz hiriburuan, golpearen arrakasta ez zela batere garbi egon, erresistentziak izan zirela, greba, armak lortzeko saiakerak… Hori guztia kontatzen saiatu gara ARGIAren aste honetako zenbakian.

Disidenteak erruz espetxeratu zituzten lehen egunetan, eta emakumeentzako Saturraran txiki bat ere sortu zuten Gasteizen, Foruen kalean dagoen “Sagrado Corazon” eskolan. Egun, unibertsitatera bidean ondotik pasatzen diren ikasleek nekez imajina dezakete bertan nolako umilazioak pasarazi zizkieten hamarnaka emakume errepublikarri, tartean Columba Fernándezi. 1936ko iraileko egun zital batez handik atera eta betirako desagerrarazi zuten arte.

Sagrado Corazón ikastetxea, emakumeentzako presondegi bihurtu zuten 1936an.

Fernández ezaguna zen hiriko mugimendu anarkistan. Jaiotzez errioxarra, Gasteizera emigratu zuen eta bertako alde zaharrean bizi zen. 1932an badugu bere berri, otsailean poliziak egindako sarekada batean atxilotua izan baitzen. Urte hartan ospatu zen Bigarren Errepublikaren urteurrena ponpa handiz, baina CNTk ez zuen horietan parte hartu.

Duela 80 urte faxistek golpea eman eta gero, gizonentzako presondegi kanpoko ilaran aurkituko dugu Fernández; bere senarra preso dute eta beste askok bezala haren berri jakin nahi du. Halako batean, soldadu batzuek txantxak egin eta ardoa eskaintzen diote, honek ezetz, begetarianoa eta abstemioa baita.

Hortik aurrerakoak Iñaki Egañak dokumentatu ditu Los Crimenes de Franco en Euskal Herria bere liburuan. Dirudienez ilaran zegoen norbaitek “ardoa eta tabakoaren engainatzen zaituztete” esan zien soldaduei. Salaketaren ondorioz Fernández atxilotu zuten, eta honek esaldi hori berea zenik ukatu bazuen ere, 4 urteko kartzela zigorra ezarri zioten, soldaduei deklaraziorik hartu ere egin gabe.

“No hay resguardo”

Egañak dioenez, agintariek eta Guardia Zibilak Fernándezen kontrako txosten gogorrak idatzi zituzten, oso arriskutsua zela eta “aurrekari tamalgarriak” zituela adieraziz. Hortik egun gutxira, irailaren 17an Gasteizko presondegitik Laguardiakora eramateko bidean, beste hainbat presorekin hil zuten Conchas de Haro inguruan.

Halako kasuetan ohikoa zen moduan, administrazio frankistak mota guztietako eufemismo, trikimailu eta utzikeria erabili zituen, itxurak eginez inon ager ez zedin gau ilunean asasinatua izan zela. Zortzi urte geroago oraindik “desagertua” non zegoen jakiteko tramitetan zebiltzan: “No hay resguardo” hotz batekin itxi zuen Gobernu Zibilak bere kasua.

Columba Fernández Doyague 38 urte zituela hil zuten. Haren alaba Maruja Ruiz Fernándezek honela idatzi zuen Arabako Diputazioak bere amari egindako omenaldiaren ondoren: “Ezin duzue ulertu bat-batean bakarrik aurkitu zen haur honen mina nolakoa izan zen. Izan genituen zailtasun ekonomiko eta mota guztietakoei zauri sakon bat gehitu behar diogu: ez jakitea zure amaren hezurrak non dauden”.