Euskara eta erdaren arteko bizikidetza iraunkorra antolatu

Atalak: Sailkatu gabea

Aspaldi aipatu nuen blogean hegemoniaren gaia, eta diglosi orekatuaren gaia. Eta gaurkoan beste behin ere, gai bera agertu da, polemika eta guzti. Mattin Bachoren blogeko artikulua, kopiatu eta itsatsi egingo dut hemen. Polemikatxoa loturan.

Euskara gai, eremu edo egoera jakin batzuetarat mugatzea joera aski
arrunta da Iparraldeko euskaldunen artean. Behin baino gehiagotan zer
pentsatua eman daut.

Elgar agurtzeko edo aroaz bi ele trukatzeko euskara baliatzen duten eta
gaineratekoaz mintzatzeko frantsesez segitzen duten euskaldunak
aditzeak ardura halako barne ezinegon bat eragiten daut.

Bi hizkuntzen arteko hierarkia bat salatzen duelako izanen da.
Zentzurik ba ote du euskara baliatzea konda ez diren gauzetaz bakarrik
mintzatzeko bada ? Halakoetan mintzaira zaharra alde bat uztea ez
litaikea komenigarriago ?

Alderantziz beti ber erranaldi hormatuak badira ere ez dea hobe euskara
doi bat entzutea deus aditu baino ? Erabateko desagertzea burutu aitzin
hizkuntz ordezkatzearen azken arrasto bat dea ? Azken denboretan nire
buruari egiten dazkotan galde zerrendari bat gehitu dut : eta
euskaldunek, euskaradunek duela aspaldi hautatu duten bizirik irauteko
estrategia baten hondarra balitz ?

Herri-mintzaira bizirik iraunaraztea ez da euskaldun jendeak denboran
ukan duen ez eta ere orain duen xede bakarra bizian. Euskaldun jendeak
besteak bezala ogibide bat nahi du eta ahalaz ogia baino gehiago
ekarriko dakon lanbidea, aterpe bat nahi du aroaren jukutrietaz
gerizatzeko eta ahalaz auzoek dutena baino doi bat ederrago, familian
maitatua eta jendartean miretsia izan nahi du, eta abar luze bat.

Euskara alor jakin batzuetarat mugatze hori, hainbat euskaldunendako
segurrik, agian gainean aipatu helburuak eta euskara bizirik
iraunarazteko xedea uztartzeko bide bat izan. Bistan dena deusetan
oinarritzen ez den hipotesi huts bat da hori, zientzia-balore izpirik
ez duen susmo bat. Bainan egia ala asmakizun hutsa euskaldunok,
Iparraldeko euskaldunok bederen (zertan den egoera ikusirik), alegiazko
estrategi horren gaurkotze lanetan ari beharko ginatekeela iduritzen
zaut.

EEP-ren webgunean Erramun Bachoc-ek Ferguson-en hitzak arrahartzen ditu
: “Gizarte batean koda ezberdinak erabiltzen direlarik, luzaz
elkarrekin diraute, batek funtzio berezia betetzen duelarik besteak
betetzen ez duena. Zerbitzu berdinak eskaintzen badituzte, noizbait
batek besteari lekua kentzen dio”.

Bachoc-ek gehitzen du : “Bolikostan, herrian herri hizkuntza erabiltzen
da adibidez baule, merkatuan diula, eskolan frantsesa, meskitan
arabera. Euskal Herrian, duela 50 urte, euskara zen familian, elizan,
merkatuan eta plazan, frantsesa eskolan eta soldadogoan. Telebista
etxean sartu delarik, frantsesak komunikazio eremu guztiak hartu ditu”.

Euskaldunek bizirik irauteko hautatu zuten alegiazko estrategia zaharra
telebistak bakarrik duenez hankaz gora ezarri ez dakit (ekarpen
erabakigarria egin duela dudarik ez) bainan segur dena da lehen
hermetikoak ziren euskal eremu elebakarrak (“familian, elizan,
merkatuan eta plazan”) orain eta hemen ardurenean egiazko iragazkiak
direla (ustezko gotorlekuak diren laborantxa edo eliza mundua barne),
erdarak funtzio guziak betetzeraino, eta horrek euskararen gainbeheran
eragin haundia ukan duela.

Lurralde berean hizkuntza bat baino gehiago baliatua denean edo bien
arteko bizikidetza bat antolatzen da edo batek, azkarrenak, besteari
gaina hartzen dako (gurean zein den xahu izanen argitzerik balio ote
dea ?). Nik uste eremukatze hermetiko eta orekatu (hierarkia argirik
gabekoa) berri bat asmatu eta obratu behar ginuke norbanako zein
jendarte mailan. Agian hori da orain eta hemen bizi giren euskaldunon
lehentasuna. Iruzkinak libro.