Kontakizuna

Atalak: Sailkatu gabea

By Jon Sarasua (Harizko zubiak izeneko liburutik kopiatutako txatalak).

Euskarari buruz jendeak barneratua zuen kontakizunean, autopertzepzioan eta etorkizun-ikuspegian (kontakizunaren bi adar dira horiek) eraldaketa gertatu zen, jauzi bat. Sarritan aipatu izan dugu Garabideko formazioetan autokontakizun berritu horren alde bat: hizkuntza zaharra eta zaharkitua zena, etorkizuneko hizkuntza izango zela. Mundu garaikide “moderno” bizkor zetorrela sumatzen zuten, eta mundu horretan haien seme-alabak euskaraz ariko ziren. Beren sustrai kulturalei eutsiz izango ziren, aldi berean, aurreratuak, modernoak. Lizardik askoz lehenago jadanik formulatu zuena: Izkuntza larrekoa, nai aunat ere noranaikoa. Noranahikoa. Horretarako prestatu zuen euskara, estandartzetik hasita eta Suazerek ukatzen zuen fisika nuklearra euskaraz prestatzeraino. Bisio bipil hura, nolabait, eraginkorra izan zen gure loratze partzial horretarako.

Baina kontakizun hartan bazen beste alde bat, delikatuagoa dena azaltzen, dituen inplikazio politikoengatik. Autokontakizun horretan, euskarak bazuen beste amets-dimentsio lauso bat: etorkizun gizatiarrago baten hizkuntza izango zen, gizarte justuago baten hizkuntza, berdintasun mezu, mundu eta herri hobe baten garraio.

Eta bat nator, baina, hala ere, bigarren hori nire ustez ez da horren lausoa. Ze, euskararen biziberritzearen abiapuntua ikastolek eta helduen euskalduntzeko mekanismoek abiarazi bazuten, zelan esplikatu daiteke zona erdaldun(du) askotan horren aldeko pausoak ere sendoak izatea? Zelan esplikatu Bilbo eta inguruetan, Gasteiz eta Araba osoan, Iruñean edo Lizarran edo Agoitzen jendeak euskara ikastea edo euren alaba-semeak euskara ikastera bidaltzea? Nire ustez, sustrai kulturalek izan zezaketen pisua, baina ez erabatekoa eta ezta nagusia ere. Nire ustez, mundu hobe baten garraio horrek esplika dezake soilik modu sendo batean guraso eta gazte horien guztien hautua. Baina, tira, …. kontakizuna kontatzen hasi behar da inoiz.