Zergatik egungo moneta sistemak ez digun balio

Atalak: Ekonomia

Arrasaten egin den moneta sozialen inguruko nazioarteko mintegian Susana Martin Belmonte ekonomistak egungo moneta sistemaren ahuleziak nabarmendu ditu.

Bankuak ez dira bitartekari hutsak, sinetsarazi nahi izan diguten bezala, batez ere diru-kreditua sortzen dute, eta honek ezaugarri nagusi bat dauka: interesa. Hala, ekonomistaren hitzetan, “gero eta diru gehiago izan, orduan eta diru gehiago falta da”. Hau da, zorra zor gehiagorekin ordaindu behar da.

Sistema ondo doa ekonomia erreala hazten ari den bitartean. Zer gertatzen da ordea aktiboak gainbalioa dutela ikusi eta bankuek dirua emateari uzten diotenean? “Aulki jokoa bezala da, musika geratzen denean denak eseriko dira bat izan ezik, hori jokoz kanpo geratuko da. Diseinuz galtzailea den jendarte bat sortzen ari gara, epe bat igarotzean zenbait eragile edo pertsona baztertu egiten dituena, normalean pobreak edo etxegabeak. Hori sistemaren DNAn dago”.

Martinen esanetan zirkulazioan dagoen diruaren zati handiena bankuek sortu dute inolako kontrol demokratikorik gabe eta horrek hazkunde esponentzial bat ekarri du: “Arazoa da ezer ez dela modu esponentzialean hazten, parasitoak salbu, eta tumoreak ostalaria hil ohi du. Ez da jasangarria”.

Politikariek ez dute eurekin halakorik gertatzea nahi, eta jakina, hobari fiskalak eskaintzen dituzte ekonomia berraktibatu edo enpresa handiak erakartzeko. “Optimizatze fiskala” lortzeko espezialitate oso bat sortu dela dio Martinek, ihes fiskala alegia, izan Luxenburgon edo beste toki batzuetan. “Baina botere politikoak ezin du finantza boterea erregulatu honen menpe baldin badago”.

Horrek dakar etekinen banaketa finantza boterearen gero eta aldekoagoa izatea. AEBetan 1950eko hamarkadan enpresek ekonomiaren pisuaren %90 zuten eta finantzek %10 baino ez. 1990eko hamarkadan finantzek ekonomiaren %22 kontrolatzen zuten eta 2005ean berriz %42.

Baina zer egin? Zein dira soluzioak? Susana Martinen ustez moneta soziala da aukeretako bat, “badaude egin daitezkeen gauza gehiago, baina aukera hau hor dago”.

Ekonomistak, Suitzako wir txanpona edo bankua jarri du adibidetzat. 1934an sortu zuten enpresari batzuek, elkarren arteko kreditua eskaintzeko. Geroztik bilakaera itzela izan du eta eragin handia dauka Suitzan, uzkurtze garaietan suitzarrek moneta horretara jo izan baitute eta haren bidez lortu dute ekonomia egonkortzea. Hain justu, Martin sustatzaile den Kataluniako EuroCat proiektuan, Suitzako adibide hori dute eredu.

“Azken batean –dio Martinek– dirua gure artean sorturiko lotura bat da, akordio bat, eta gaitasuna daukagu erabakitzeko zeinek, noiz eta nola eramango duen etekina”.