Soluzio militarra giza trafikanteen kontra? Iraganeko lezioak

Atalak: Gizartea, Historia, Nazioartea

Europar Batasunak laguntza eskatu dio NBEko Segurtasun Batzordeari, Mediterraneoko etorkinen trafikoaren kontra egiteko. Trafikanteak dituzte orain jomugan. Baina iraganean europarrak izan dira giza trafikante handienak, eta euskaldunok ere badugu gure partea.

Federica Mogherini Europar Batasuneko diplomazia buruak Nazio Batuen Erakundeari eskatu dio plan militar bat diseinatu dezala Mediterraneo hegoaldeko kostan etorkinak garraiatzeko ontziak antolatzen dituzten “mafien” kontra. Ontzi horiek harrapatu edo erasotzeko laguntza eskatu du Mogherinik. Horretarako NBEren kontsentsuzko ebazpena beharko luke, eta badirudi ez dela erraza izango, Libiako Gobernua jada horren aurka azaldu baita. Herrialde hartatik irten dira azkenaldian itsasoan hildako etorkinetatik asko.

Egoera ez da berria. Bi mende atzera eginez gero, parekotasun handiak dituen esklabo trafikoarekin gertaturikoa gogorarazten du. Orduan Anaia Handia ingelesa zen, eta 1815ean nazioarteak debekatu zuen trafikoa, baina barkuek segitu zuten kontrabandoan esklaboak Brasilgo kostaldera eta Antilletara eramaten. Areago, oraindik gehiago aberastu ziren tratulariak, esklaboak garestiago salduta, eta trafikoa handitu egin zen.

Gauza bera gertatzen ei da etorkizun hobeago baten bila euren sorterria uzten duten etorkinekin. Mugak eta itsasoak itxi ahala garestitzen zaie Europara igarotzeko txartela; negozio borobila kontrabandistentzat.

Diferentzia txiki bat badago atzoko eta gaurko kasuen artean: lehen indarrez ateratzen zituzten euren lurretatik esklaboak, orain indarrez botatzen dituzte euren lurretatik jendeak, eta errefuxiatu eta etorkin bihurtu. Gosea, miseria, gaixotasunak eta gerra baino indarkeria handiagorik ez baitago.

Zaila da jakitea zenbat hilotz dauden Mediterraneoko itsas hondoan, urtarrila eta apirila artean 1.800 lagun hil direla diote. 2014an 280.000 etorkin sartu ziren “ilegalki” Europan eta beste milioi bat omen dago horretarako zain, Siria eta Eritrea moduko lurraldeetan dauden gatazketatik ihesi.

Esklabo trafiko klandestinoaren garaian ere ezinezkoa zen zifra zehatzak ematea. Zenbat esklabo garraiatu ziren jakiteko iturri bakanetako bat ditugu britainiar gobernuak argitaratutako Parlamentary Papers delakoak, kontrabandoan harrapatutako ontzien eta kapitainen zerrendak baitakartza. Hori oinarri hartuta, 1821 eta 1860 artean Kuban 350.000 esklabo sartu zituztela kalkulatzen da.

Zerrenda horietan euskal izenak ugari dira, kapitain edo komandante. 1835eko azaroaren 27an Norma goleta gidatzen ari zen Tomas Etxeberria kapitainak gerra-ontzi ingeles batekin egin zuen topo egungo Nigeriako kostaldean zebilela. Ingelesen informearen arabera, ontziak legezko bidaia hasi zuen Habanatik Santo Tomas irla aldera “baina abiatu orduko zuzenean Bonny ibaira jo zuen”. Ingelesek 218 esklabo aurkitu zituzten ontziko sotoan kateatuta, beste 16 jadanik hilda zeuden.

Esklabo trafikanteen kontrako pertsekuzioa nahiko orokortua izan zen, barkuak konfiskatu eta Afrikako kostako barrakoiak eta esklabo biltegiak behin eta berriz deuseztatzen zituzten, baina “azkar berrezartzen zen”, diote britainiarrek euren txostenetan.

Ongi zekiten nekez akabatuko zutela gaitz horrekin, esku batekin egurra eman baina bestearekin jaten ematen bazion: AEBetan esklaboek produzitzen zuten kotoia behar-beharrezkoa zuten Manchesterreko tailerrek, eta Kubako azukrearekin gozatzen zuten tea Londresko lordek. Gaur hipokresia bera ikus dezakegu etorkinen trafikoarekin amaitzeko eskatu eta aldi berean jatorriko lurraldeak bonbardatzen direnean.

XIX. mendeko esklabo trafikoa amaitu zen soilik ideia abolizionistak metropolian eta kolonietan erabat errotu zirenean, eta batez ere, soldatapeko baldintza ekonomikoak kolonietako eliteen nahiak asetzeko modura egokitu zirenean. Esklabotza mozorrotu egin zen alegia. XX. mende erdialdeko Kuban, bost langiletik hiruk bizitzaren kostuaren hiruzpalau aldiz gutxiago kobratzen zuten, nekazaritzan aritzen ziren hamarretik bakarrak baino ez zuen esnea edateko aukerarik eta laurdenak jaten zuen noiz edo noiz haragi zatiren bat. Eduardo Galeanok Las Venas Abiertas de América Latina (pdf) liburuan emandako datuak dira hauek.

Bistakoa da gaur egungo immigranteen odolustearekin amaitzeko modu bakarra dagoela: jatorriko herrialdeetan dituzten arazoak konpontzea. Eta arazo horietan erantzukizunik badauka Mendebaldeak, hainbat mendez Afrikako esklaboekin egindako sarraskiaren erantzule den moduan.

Jakina, EBk hartzen badu immigrazio politika bere inguruko lurraldeak kontrolatzeko tresna moduan, alferrik gabiltza, ingelesak ere itsasoetako jabe egin ziren esklabo trafikoaren aitzakiarekin.