Salvador Puig Antich, militantea

Atalak: Historia

Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria da Pirinioen ertz honetan ze oihartzun gutxi izan duen, behin halako dokumentuak igortzen hasita, paraje hauetan ere lan pixka bat izango bailuke ministroak.

Mende erdia igaro da 1974ko martxoaren 2an Puig Antich hil zutela Bartzelonako Modelo espetxean. Espainian garrote vil izeneko sistema ankerra erabiltzen azkeneko aldia izan zela nabarmendu du ministroak –ba ote dago presoak hiltzeko sistema humanorik?–. Egun eta modu berean hil zuten Tarragonan Heinz Chez preso soziala, seguruenik Puig Antichen heriotzari zama politikoa kendu nahian.

Aitortza bai, barkamena ez

Arrebek hunkituta jaso dute dokumentua: “50 urte daramagu anaiaren duintasunaren alde borrokan, ez dugu hitzik”, azaldu dute. Dokumentu hori pauso garrantzitsua da, baina ez bakarra. Senideek anarkista gaztearen auzia berriz ireki eta heriotzara eraman zuen prozesuaren arduradunak judizialki ikertzea eskatzen dute. Eta Estatuak barkamena eskatzea.

Salvador Puig Antichen arrebak, Inmaculada, Montserrat, Carme eta Merçona. Erdian, Ángel Víctor Torres ministroa. Argazkia: Memoria Demokratikoko Ministerioa.

Margalida Bover Puig Antichen bikotekidea zen, atxilotu eta hil zutenean. “Pena eta liberazio” sentsazioarekin hartu du Gobernuaren ekimena, baina berriz dio: “Eskatu diezaietela barkamena frankismoak hil eta gaur egun oraindik babesgabe dauden familia guztiei”. Ez da halakorik gertatuko.

Barkamena ez. Justizia, aitortza eta erreparazioa izan dira agintariek behin eta berriz erabili dituzten hitzak ekitaldian. Eta biktima. Puig Antich frankismoaren biktima izan zela, hori ere oso garbi geratu da. Baina biktima izan aurretik, militantea ere izan zen, nahiz eta gutxiagotan nabarmentzen den beste alderdi hori.

Agitazio armatua

Auzo eta familia umil batean jaiotako anarkistaren bizitzaz eta ideologiaz gehiago jakin nahi duenak, jo dezake Salvador Puig Antich, 45 anys després (Descontrol Editorial, 2019) liburu kolektibora. Testuinguruaz jabetzeko balioko dio, langile borrokak eta mugimendu autonomoek 1970eko hamarkadako Bartzelonan zuten garrantziaz. “Antifrankismotik eta katalanismotik saiatu dira Puig Antichen figura berreskuratzen, baina bera ez zen ez gauza bat ez bestea. Bera anarkista zen”, azaldu zion duela bost urte liburuaren koordinatzaile Ricard Vargasek La Directa hedabideari.

Urteurren horren harira, David Bou kazetariak Puig Antichen bestelako profil bat marraztu zuen hedabide berean. Militantzia auzoko langile batzordeetan eta institutuko ikasle mugimenduan hasi zuen gazterik. Gero, 1971n Movimiento Ibérico de Liberación (MIL) taldean sartu zen lagun batekin, gidari lanetan.

Talde hori 1960ko hamarkada amaieran sortu zen, Bartzelonako mugimendu iraultzailearen beroan, CCOO barruan izandako zatiketa baten ondorioz. MILek proletariotzaren auto-antolaketa bilatzen zuen, alderdi eta sindikatuen gidaritza ereduaren gainetik, autonomia obreroan. Ekintza modua “agitazio armatua” zen. MILen historia ikertu duen Sergi Rosés historialariak dio talde autonomo asko sortu nahi zituzten borroka beste fase baterantz eramateko, uste zutelako frankismo amaieran “defentsibatik erasora” pasa behar zela. Horretarako, dirua lortzeko bankuak atrakatzen zituzten.

“Esaiezu borrokan jarraitzeko”

Puig Antich 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten Bartzelonako Eixampleko kafetegi batean. Operazioan izandako tiroketaren ondorioz polizia bat hil zen eta MILeko ekintzailea larri zauritu. Hori, eta, hilabete batzuk lehenago banku baten lapurretan parte hartzea, izan ziren heriotzara kondenatzeko argudioak, prozesu fartsa batean. Gutmaro Gómez historialariak Puig Antich, la Transición inacabada (Taurus, 2014) liburuan dioenez Polizia “amaiera arte inplikatu zen”, mendekua nahi zuten, ETAk Carrero Blanco hil zuelako. Eta Carlos Arias Navarro presidente jarri berriak bide eman zien horretarako.

Salvador Puig Antichen hilobia 1974an. Argazkia: Familiak utzia / ‘Puig Antich, la transición inacabada’

Azken unera arte indultuaren zain egon zen Puig Antich. Baina Espainiako Estatu osoan eta nazioartean zabaldutako protestei entzungor, erregimenak exekuzioa agindu zuen. Bouk La Directa-ko artikuluan gogorarazten duenez, borreroarengana eraman zuen funtzionarioari honela erantzun zion, honek ziegakideei zer esatea nahi zuen galdetzean: “Esaiezu borrokan jarraitzeko”.