35 urteko ikurrina dugu etxean

Atalak: Historia, Politika

Etxarri-Aranatzeko ekitaldia, 1977ko alkateen ekimena gogorarazteko (Argazki Press)

Etxean badugu ikurrina zahar bat. Amak egin zuen. Oihal zatiak erosi zituen, han berdea, hemen gorria… eta ahalik eta txukunen josi zituen elkarrekin. Orduan debekatua zegoen ikurrina erakustea, 1976a zen. Baina sumatzen zen laster legalizatuko zutela. Amak espresuki egin zuen egun horretarako. Eta egun hura 1977ko urtarrilaren 19an iritsi zen.

Bezperan “alkateen taldea” izenez ezagutzen zen mugimenduko hainbat udalburu Madrilera abiatu ziren Martin Villa Gobernazio ministroarekin hitz egitera (bai, bai, atención, atención Martin Villa es un cabron-on-on… estribillo ezagunaren protagonista). Han zeuden Jose Luis Elkoro, Imanol Murua eta beste zenbait. Kalean sekulako presioa zegoen eta Martin Villak ez zuen beste aukerarik izan ikurrina “ez pertsegitzea” baino, hori bai, piperpotoaren ondoan jarrita. Baimenak Hego Euskal Herriko lau lurraldeetarako balio zuen, 35 urte geroago San Ferminetako irudi hauek zer pentsatua ematen badute ere.

Alkate horien artean Ignacio Iruin zegoen, Hernaniko alkatea (Iñigo Iruin abokatu ezagunaren aita). Estimu handiko pertsona da Iruin gure herrian, bai musika bandan egindako lanagatik eta baita alkate gisa hartutako konpromisoagatik ere. Berari egokitu zitzaion, plaza bete jende zela, udaletxeko balkoian lehen aldiz ikurrina jartzea. Hona hemen orduko irudi batzuk:

Ignacio Iruin alkatea udaletxeko pleno aretoan ikurrina jarri aurretik (Hernaniko udal artxiboa)

Jendetza Gudarien Plazan, orduan Plaza de España, ikurrina noiz jarri zain (Hernaniko udal artxiboa)

Ignacio Iruin eta beste udal ordezkariak ikurrina jasotzen (Hernaniko udal artxiboa)

Duela bi urte Jose Mari Martinez kazetariak elkarrizketa egin zion Hernani urtekarirako eta hara nola gogoratzen dituen Iruinek egun horiek:

Martin Villak bazekien legalizazioa lehenago edo beranduago egin beharra zegoela. Juridikoki ez zirudien oso zaila, hori bai, herriko ikurraren eta espainolaren ondoan egon behar zuen. Imajinatuko duzun bezala, baldintza hori ez zitzaigun batere gustatu, baina onartu behar izan genuen geure helburua lortzeko: 1977ko urtarrilaren 19an, arratsaldeko zazpietan, ikurrina Euskadiko udaletxe guztietan zintzilikatzea ikur ofizial moduan”.

35 urte geroago, alkate talde horrek egindakoa gogorarazi dute Etxarri-Aranatzen, han bildu baitziren egun batzuk lehenago, 1977ko urtarrilaren 16an ordezkari mordoa, eta hantxe sinatu baitzuten dokumentu garrantzitsu bat eskatuz presoak kartzelatik ateratzea, autodeterminazio eskubidea, eta euskaraz bizi ahal izatea, besteak beste. Eta ikurrinaren legalizazioa, jakina.

Gure amonak kontatu zidan behin, urtero, Santu Guztien Egunaren ingurumarian, aitonak eta lagun batzuek ikurrina bat jartzen zutela ezkutuan Hernaniko hilerrian, han fusilatu zituztenen omenez, honako leloa idatzirik zuela: Arerio maltzurrak zuek bazterrean utzi arren, eusko gogoan toki berezia daukazue. Elvira Zipitriarena omen da esaldia.

Etxean urtetik urtera jarri izan dugu amak egindako ikurrina balkoitik eskegita: Aberri Egunean, herriko festetan eta abar. Seguruenik  ikurrinak jadanik ez du lehengo aldarrikapen kutsu bera, baina ez legoke gaizki gogoratzea zenbat kosta zen hilerriko zoko ilunenetik udaletxeko balkoiraino eramatea.