Castilblanco basatia

Atalak: Ekonomia, Gizartea, Historia

Castilblanco-ko alkatea, inguruan guardia zibilak eta kazetariak dituela. 1931ko gertaeren ondoren ateratako argazkia.

Extremadurako Castilblancon, gure abuelok eta abuelak lan egin zuten herrian, lau guardia zibil hil zituzten 1931ko urtezaharrean. Alkateak guardia zibilei agindu omen zien manifestazio bat eragozteko eta halako batean pertsona bat hil zuten tiroz. Herritarrek, asaldatuta, guardia zibilen kontra egin zuten matxeteak, labanak eta harriak erabiliz. Matrailezurrak hautsi zizkieten, begiak atera, inguruan dantza egin zuten… Amorru kolektibo baten pean aritu ziren. Castilblancoko Gertaerak deitu izan zaio geroztik triskantzari.

Hurrengo egunean Espainiako egunkari kontserbadoreek galdetzen zuten ea nola zitekeen Extremadurako Siberian oraindik halako “basati analfabetoak” geratzea. Guardia zibilen buru Sanjurjo jeneralak, Marokon ondutako iruindarra, zera esan zuen: “Badajozeko tokiren batean Rif-en tankerako foku bat dago (…) Ez nekien Espainian herri basatirik geratzen zenik”. Hurrengo egunetan guardia zibilek hamarnaka lagun hil zituzten hainbat herritan, mendeku gisa.

Andaluziako jornalariek supermerkatuetan egindako ekintzak eraman nau arbaso azeituneroen herrian gertatutakoa gogoratzera. Ez konparagarriak direlako, noski, hura basakeria izan zen, hau aldarrikapen baketsua. Baina ez dirudi gauzak asko aldatu direnik eskuinaren erreakzioari dagokionez, La Razón-eko portada hau ikustea besterik ez dago. Azken batean, zer dira Sindicato Andaluz de Trabajadores-eko horiek? Lapurrak, iheslariak, periferiakoak, gaur egungo rifeño beldurgarriak.

SATeko kideek Las Turquillas izeneko etxaldea okupatu zuten, normalean militarrek erabilia. “Ejertzitoa oso laborari kaskarra da” zioen Sánchez Gordillo sindikatuko kideak.

1932an Extremadurako familien %13k baino ez zuen bizirauteko lur puskaren bat. Eta señoritoen itzala ez da berehalakoan joan putre beltzen lurraldean.  Orduan bezala gaur ere deus gutxi jakin nahi dute “goikoek” herritar xumeen sakoneko arazoez, zerk eraman dituen jarrera horietara. Que se jodan! esan eta estigmak sortzea errazagoa da. Castilblancokoa izanik soldaduskara joan behar bazinen, hobe zure jaioterria ez esatea.

Eta hara! Gobernuaren murrizketen aurrean jendartean erantzun-molde berriak nagusituko zirela uste genuenean, iPhonearen eta txioen aroan, hasi dira betiko periferiakoak hezur-haragizko borroka klasikoekin. Batetik, Asturiasko meatzariak “eurena defendatzen”, Santa Barbararen himnoa ahoan eta koheteak eskuan; eta bestetik, Andaluziako tajoetako langileak lurrak okupatzen. Badirudi hamarkada askotako langile borrokaren kondarrik geratzen dela jendeen oroimen kolektiboan.

Eta guk, behe lainoetako morook, zer iragan borrokalari dugu? Fabriketan, asanbladetan eta langile-auzoetan ereindakoa (Laminaciones de Bandas 1966, Gasteiz 1976, Euskalduna 1984…). Nafarroan 1970eko hamarkadan greba-orduak 108.000 izatetik 3.286.000 izatera igaro ziren urte gutxian.  Industria birmoldaketa latza gertatu zenean obrero despedido, patrón colgado zen oihu maiteena. Langileek zenbat enpresari ez ote zituzten “bahitu” negoziazioa presionatzeko (Magefesa, Acenor, Forjas Amorebieta…); 1980an Nervacerokoek Carlos Garaikoetxea lehendakaria bera eta Eusko Jaurlaritza osoa bahituta izan zuten ordu luzez.

Garaikoetxea lehendakaria “bahituta” izan zuten Nervaceroko langileek ordu luzez 1980an (Arg.: Efe)

Gainean dugun negu gorriak erakutsiko digu gauzak noraino iritsiko ote diren. Oraingoz, batzuek euren borroka gogortu dute, Azpeitiko Corrugados-ekoek kasu, eta irailaren 26an beste greba orokor bat izango da. Sindikatuei dagokie barrikadetatik iritsi zaien ondare soziala taxuz eta arduraz kudeatzea. Hori bai, jakin badakigu zein izango den eskuindarren balorazioa grebaren biharamunean, zer dago euren sistematik kanpo basakeria ez bada?

[Eguneraketa: 2012ko abuztuaren 27a]

Castilblancoko kasuaz eta arestian idatzitakoaz hainbat ohar eta erreferentzia doazkizue segidan.

–          Extremadurako Siberia izen ofiziala da. Badajozeko eskualdea da eta izen hori XX. mende hasieran zabaldu omen zen, Errusiako Siberiarekin zituen antzekotasunak zirela-eta (populazio gutxi eta komunikabide eskasak).  1940ko hamarkadan  Castilblancotik Guadalupeko mendatea gurutzatzeko hiru egun behar izaten ziren, asto gainean.

–          Castilblancoko gertaerez lan eta ikerketa asko idatzi izan dira. Horietako bat gure aiton-amonen etxean egon da beti: Año nuevo, año viejo en Castilblanco. Jesús Vicente Chamorrorena, garai batean Auzitegi Goreneko fiskal “gorria” izandakoa.  1985ean idatzi zuen liburua eta gailendu den kontakizun ofizialaz bestelako bertsioa eskaintzen du: nor akordatzen da guardia zibilak hildako jornalariaz? Nor hurrengo egunean atxilotu eta torturatu zituzten hamarnaka lagun horiez? Castilblancotarrak ezkertiar basati alienatuak ziren, edo beldurrez eta desesperantzaz bizi ziren gizon-emakumeak?

–          Extremaduran hamarkada askotan bizi izan den egoera sozio-ekonomikoaz bi pelikula ezinbesteko daude, biak aski ezagunak eta klasikoak. Batetik Luis Buñuelen Las Hurdes. Tierra sin pan izeneko dokumentala (1932), Espainiako nekazal guneetan zegoen atzerapena salatu nahi izan zuen lan horrekin. Bestea Los Santos Inocentes (1984) izeneko luze-metraia, Mario Camus zuzendariak Miguel Delibesen nobelan oinarritua; 1960ko hamarkadan Extremadurako etxaldeetan zeuden desberdintasun sozialak agerian uzten ditu. Momentu gailena da Azarías izeneko pertsonaiak (umiliazio ugari jasotzen duen atzeratu psikikoa) Ivan bere jauntxoa, markesaren semea, arbola batetik urkatzen duenean. Eszena basatia eta aldi berean “liberatzailea”, Mario Camusen esanetan. Youtuben ikus daitezke biak:

Las Hurdes. Tierra sin pan.

Los Santos Inocentes

–          1980an Nervaceroko langileek Bizkaiko Aldundian egindako “bahiketaz” Iñaki Anasagastik bere ikuspegia eman du blogean. Jeltzaleak berreskuratu berriak ziren “instituzioen defentsan” atera ziren ordukoan, bere esanetan. Mario Onaindia ere bertan izan zen eta kontu horretaz idatzi zuen El Paísen hortik gutxira.